Tv-tip: Brave Little Belgium @ Canvas (22.00u)

Nieuwe documentairereeks op Canvas die in vier delen het verhaal van ons land in de context van oorlogvoerend Europa tijdens WOI vertelt.

Op 4 augustus was het dag op dag 100 jaar geleden dat Duitsland ons land binnendrong en zijn eerste stappen zette in wat gauw een pad van vernieling zou worden. Omdat de Eerste Wereldoorlog big business geworden is en zo dreigt herleid te worden tot een attractie, zet Canvas een heel arsenaal aan programma’s in. Documentaires, animatiefilms en herdenkingsplechtigheden moeten de kijker bij de les houden.

Speerpunt van de campagne is de reeks Brave Little Belgium, die in vier delen het verhaal van ons land in de context van oorlogvoerend Europa vertelt. De visueel veelzijdige reeks (CGI, re-enactments en archief- en dronebeelden) wordt gedragen door de bronzen stem van Vic De Wachter en de opvallende verschijning van Sophie De Schaepdrijver. Bij het brede publiek bekend als auteur van ‘De Groote Oorlog’ en van talloze publicaties in de academische wereld, geldt ze als autoriteit ter zake, wat haar als vanzelf tot centrale verteller én gezicht van de reeks maakt.

Volgens Geert Mak zijn historici nog altijd verdeeld over de vraag of WO I ook ontbrand zou zijn zonder de tussenkomst van Gavrilo Princip. Jouw standaardwerk De Groote Oorlog laat een ander geluid horen. Oorlog hing in de lucht en zou vroeg of laat tot uitbarsting komen.

Sophie De Schaepdrijver: Ja, die oorlog was er wellicht op een andere manier gekomen, al is de moord op een kroonprins natuurlijk geen detail. Het was een belangrijke aanleiding, maar op zich niet voldoende om een hele oorlogsmachinerie in gang te zetten. Voor die moord was de dreiging al voelbaar en ook erna zijn er een aantal beslissingen genomen die de angst en de oorlogszucht van sommige naties hebben aangewakkerd. Ik denk in het bijzonder aan het extreem geformuleerde ultimatum van Wenen aan Belgrado, de blanco cheque van Berlijn aan Wenen en de inwerkingtreding van het Schlieffenplan door de Duitse Generale Staf zonder dat daarover met de Duitse regering was overlegd. Vooral die laatste beslissing was dramatisch, omdat ze de actieradius van de oorlog deed exploderen.

Hugo Camps zei : ‘De Groote Oorlog is Lourdes geworden! Overal wordt die gecommercialiseerd’. Jij spreekt over de ‘Grote Klaprozenexplosie’. Is het evenwicht tussen toegankelijkheid en diepgang moeilijk?

Sophie De Schaepdrijver: Volgens mij is dat niet moeilijk. Ik denk dat je toegankelijkheid en diepgang absoluut kunt combineren. Je mag het publiek nooit onderschatten. Ik denk dat mensen in staat zijn om veel complexiteit en nuance te verwerken. Maar ik begrijp dat het eenvoudiger is om op de onmiddellijke emotie te mikken en vooral die klaprozen en alle tragiek daarrond in beeld te brengen. Dat je op die manier vaak te kort door de bocht gaat, vind ik jammer en bovendien een gemiste kans. Een tv-reeks zoals Brave Little Belgium is één manier om complexiteit en nuance aan te bieden. Een fictiereeks kan dat ook, boeken, gedichten, tentoonstellingen en toneelvoorstellingen evenzeer. Een tv-reeks is dus zeker niet alleenzaligmakend, maar dwingt je om een groot publiek aan te spreken en dus toegankelijk te zijn, om te prikkelen en boeiend te blijven. De kijker heeft immers keuze te over.

In je onderzoek zoom je vaak in op het korte levensverhaal van één individu en toon je grote interesse voor de individuele beleving van elke mens. Waarom acht je dat een zinvolle tactiek om iets te zeggen over een complexe en ambigue episode als WO I?

Sophie De Schaepdrijver: Kijk, je moet natuurlijk op meerdere fronten werken. Ook dit is niet alleenzaligmakend. De biografische benadering is nu toevallig iets wat ik graag doe, maar ik ben niet degene die gaat zeggen dat dit de enige manier is om WO I te benaderen. Absoluut niet. Er zijn uitzonderlijk goeie studies die helemaal niet biografisch opgevat zijn. Voor sommige vraagstukken moet je er ook helemaal anders tegenaan gaan. Studies over de economie tijdens de oorlog, studies over vormen van gezag in het leger en ga zo maar door. Ik vind dat je op dat vlak honderd bloemen moet laten bloeien. Maar mij fascineert de ontmoeting tussen de individuele levensloop en die grote gebeurtenis. Het is een methode die mij ligt en waarvan ik het gevoel heb dat ze een zekere complexiteit toelaat en waardoor ik iets kan bijdragen. Maar ik ben niet van plan om alleen dat te gaan doen.

Niet alleen het persoonlijke, maar ook het alledaagse krijgt veel aandacht in je boeken. Zullen er in de reeks ook minder spectaculaire en meer onopvallende aspecten van WO I aan bod komen?

Sophie De Schaepdrijver: We hebben het bewust klassiek gehouden. Het was onze bedoeling om het verhaal van die hele oorlog nog een keer te vertellen. De belangrijkste kantelmomenten en gebeurtenissen komen aan bod en dan kun je niet voorbij aan de grote veldslagen zoals die bij Verdun. Ik heb telkens geprobeerd om daar net een andere draai aan te geven, maar inderdaad, de ‘noodgedwongen huiselijkheid’ aan het front waarover ik in dat boek spreek, en andere alledaagse zaken komen minder aan bod, omdat die minder gemakkelijk voor te stellen zijn in zo’n historische documentaire. Wat niet wil zeggen dat we er helemaal geen aandacht aan besteden. Af en toe hebben we het over aspecten van de oorlog waar minder over gesproken wordt. Zo is er een interview over shellshock.

Denk je dat er na de herdenkingsjaren opnieuw een periode van verwaterde interesse aanbreekt zoals dat in de jaren 60 en 70 het geval was, of zal WO I ons niet meteen weer loslaten?

Sophie De Schaepdrijver: Ik denk dat WO I nu echt wel onderdeel zal uitmaken van onze kennishorizon, om het met een wat gezochte term te zeggen. In die laatste herdenkings- en interessegolven is er namelijk heel goed onderzoek verricht. Verschillende collega’s hebben echt geweldige boeken geschreven en daardoor weten we nu gewoon zoveel meer. Over onze Belgische bezettingservaring, maar ook over andere zaken. In die zin zijn we een heel eind opgeschoten. Dus die klaprozenexplosie krijgen we misschien niet meteen terug, wat geen slechte zaak is, maar onze kennis zal blijvend verdiept zijn, denk ik.

Thomas Van Loocke