Els Van Steenberghe

Theater: Songs at the end of the world, Wunderbaum

Els Van Steenberghe Els Van Steenberghe is theaterrecensent.

Wunderbaum start wankel maar glibbert gestaag naar een indrukwekkende apotheose.

We zaten naast elkaar tijdens een lange vliegtuigreis naar het Verre Oosten. Het klikte zó goed. Wat zou er gebeurd zijn als ik hem wél had durven te kussen? Vol op die guitige mond. Misschien waren we dan wel getrouwd, kregen we schattige kindjes en reisden we samen door de wereld? En wat als ik niet van het schrijven maar toch van het verzorgen mijn beroep had gemaakt? Dan liep ik nu in een witte jas door een ziekenhuis. Met spuuglelijke klompen aan de voeten. En een kop vol zorgen over (dood)zieke mensen. ‘Wat als…’ Beide woorden vormen het vertrekpunt van Wunderbaums Songs at the end of the world ( * * * oe ). Een concert, zeggen ze zelf.

‘Al die emotionele liedjes, bah!’

Wunderbaum liet zich inspireren door de wonderlijke documentaire Encounters at the End of the World (2007) van de Duits-Amerikaanse cineast Werner Herzog. Herzog trok naar Antarctica om er de (vreemde) mensen te ontmoeten die ervoor kozen (en kiezen) om hun leven in de meest erbarmelijke omstandigheden te leven. Ze doen dat – zo ontdekte hij en bracht hij prachtig in beeld – omdat ze houden van de stilte, de weidse landschappen, de brute puurheid van de natuur én omdat ze vaak nergens anders nog kunnen aarden.

De leden van het Vlaams-Nederlandse collectief Wunderbaum werden geraakt door de documentaire. Ze stelden zich de vraag hoe hun levens hadden moeten lopen opdat ook zij naar het uiteinde van de wereld zouden afzakken. Ze ‘herschreven’ hun biografie. Ze bestelden een enorme ijsfoto (die als achterdoek fungeert) en ze trommelden de muziekbroeders van Touki Delphine op. Samen zetten ze zich aan het fantaseren en het creëren.

Het resultaat is een muzikale theatervoorstelling die flirt met de vorm van een concert. De creatie had tijdens de première nog niet helemaal de juiste balans gevonden. De voorstelling begint in absolute stilte. Die stilte wordt benadrukt doordat de acteurs even in de coulissen blijven en met het publiek communiceren via een smal letterschermpje dat boven het podium hangt. Het schermpje zal volstrekt overbodig worden en is eigenlijk enkel tijdens de allereerste minuten écht functioneel. ‘Functioneel’ om overigens behoorlijk onzinnige, weinig noodzakelijke opmerkingen met het publiek te delen. Soit.

Verder oogt de scène kaal. Enkel de majestueuze ijsfoto en wat muziekinstrumenten. Dit scènebeeld zal in het tweede deel feeëriek open bloeien door een subtiele lichtregie én de transformatie van ogenschijnlijk onbeduidende decorstukken, die op gestileerde mini-iglo’s leken.

‘Het zijn lampen!’, klonk het kordaat naast ons, net voor het stuk startte. Onze kordate buurdame nam naarmate de voorstelling vorderde een almaar stuggere houding aan: armen stuurs voor de borst gekruist en geregeld een flinke zucht. Net na de voorstelling ventileerde ze haar mening tegen haar partner: ‘Ik vond er niets aan. Al die emotionele liedjes. Bah!’

We delen haar mening niet helemaal. Enkel de eerste dertig minuten vallen, wat ons betreft, onder de ‘bah’-noemer. Het leuke maar niet bijster inventieve begin glijdt lekker weg. De openingssong zorgt voor een mooie cadans maar dan stokt het ritme. Er volgt een obligaat rondje ‘kennismaken’. Daarin krijgen de meeste spelers eventjes hun ‘moment’ krijgen. Ze blikken terug op een al dan niet echt gebeurd cruciaal moment in hun leven dat hen de toneel- of muziekrichting uitstuurde… Maar dan!

Van ‘bah’ naar ‘oef!’

Net wanneer ook wij die ‘bah’ op onze lippen voelden trillen, bloeide de voorstelling subtiel open. Ineens vonden de spelers hun plaats op het podium en begonnen ze écht samen te spelen. Ineens was de opeenvolging van de scènes niet langer doorzichtig maar vernuftig en verrassend. En plots kregen ook de muzikanten de magie in de vingers en zorgden ze voor een perfect geluidsdecor en muzikale ‘dekking’ van de Wunderbaumspelers. Oef!

In dit tweede deel ‘arriveert’ de bende in Antarctica en spelen de makers veel meer met hun ‘bronmateriaal’ (de documentaire van Herzog). Wij vermoeden zelfs dat dit de reden is voor de positieve ommezwaai. De markantste en meest rakende documentairemomenten (een koppige pinguïn die zich losmaakt van de groep, een wetenschapper die liever tussen de stilte leeft dan tussen de mensen) worden op ingenieuze wijze verweven met de eigen Wunderbaumverhalen: Wine Dierickx die wil vliegen, de wereldverbeteraar in Walter Bart, ….

Zo vinden de makers eindelijk de sleutel. In het eerste deel zoomen ze te sterk en te eng op hun eigen verbeelding in. Dat leidt tot brokkelig toneel. In dit tweede deel tillen de verwijzingen naar Herzogs film niet enkel de dramaturgie op. Herzog inspireert hen ook tot de creatie van een werkelijk betoverend scènebeeld: Herzogs aangrijpende ‘onderwatermoment’ waarin kwallen als ballerina’s door het water zweven, beleeft u live tijdens deze creatie.

Allemaal pinguïns

Zo wordt Songs at the end of the world alsnog een fragiele, poëtische ode aan het durven dromen. Al start die ode schokkerig. Pas wanneer Antarctica veel meer ‘in the picture’ komt, vonkt de chemie tussen theater en muziek. Tijdens dat tweede deel tillen de virtuoos spelende muzikanten het spel van de acteurs op. Hun muziek is golvend en krachtig, het spel van de acteus rakend en schalks. Al zijn er evengoed momenten waarin die Wunderbaumspelers een gitaar vastpakken of waarin een muzikant een treffend vertelmoment heeft. Maar de focus ligt in dit deel veel meer op het samenspel dan op de ‘soloshows’ (of de solonummers, om in het concertjargon te blijven). Dat geeft gensters.

De spelers starten de productie als rode, waggelende pinguïns (met dank aan de dikke, rode winterpakken waarin ze opkomen). Ze verlaten het toneel als een bende dromers die hun publiek een ‘pinguïn van een gedachte’ cadeau deden: volg – net als die ene koppige pinguïn die de groep verliet – altijd uw droom, hoe vreemd of ver die ook lijkt. Dat is de reden waarom wij over theater schrijven en niet door de ziekenhuisgangen kleppen.

Els Van Steenberghe

Songs at the end of the World, Wunderbaum. Gezien op 3 maart 2011. Meer info: www.wunderbaum.nl

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content