Theater: Helden, Stany Crets

Dat rustgevende gevoel waarmee oudere mensen in het leven staan, vat Stany Crets perfect in ‘Helden’.

Cause you had a bad day … Daniel Powters pophit leek afgelopen donderdag wel voor ons geschreven. Werkelijk alles liep mis. Enkel het fileleed zat mee. Waardoor we net op tijd in de Arenbergschouwburg arriveerden. Daar ging Helden ( * * * ), Stany Crets’ enscenering van Gérald Sibleyras successtuk Le vent des peupliers (2003), in première. Het stuk werd in 2005 vertaald door Tom Stoppard en groeide uit tot een bekende en gesmaakte komedie over de vergankelijkheid des levens. Een komedie? Op een ‘bad day’? Als dat maar goed kwam…

Meteen raak

Crets waagt zich niet over een nacht ijs met deze voorstelling. Het stuk bewees onder meer in London een heuse publiekslieveling te zijn. Nochtans is het thema allesbehalve hip of ‘dynamisch’. Sibleyras voert drie oud-strijders op die de dood afwachten in een rusthuis voor ex-soldaten. Er rest hen niet veel meer dan te bakkeleien over de fratsen van hun verzorgster alias zuster Madeleine of meewiegen met de populieren, aan de overkant van het rusthuis.

Crets vroeg aan drie klasbakken om die oud-strijders te vertolken. Jaak Van Assche (1940), Tuur De Weert (1943) en Arnold Willems (1932) kwijten zich meesterlijk van die taak. Elk hebben ze een rijke theater-, televisie- en filmcarrière achter de rug. En geen van hen denkt er reeds aan om hun geliefde ambacht te verlaten en te verruilen voor een zitje achter het raam van, bijvoorbeeld, een rusthuis. Een stuk over rusthuisbewoners spelen, kan gelukkig wél. En hoe. De drie zijn gepokt en gemazeld in het goochelen met woorden, spelen met uitdrukkingen en virtuoos inzetten van hun lichaamstaal.

Soms net te kabbelend

Tijdens de première werd er heel soms geschmierd. Doordat een van de drie net iets te fel inzette op een grap of kwinkslag. Dit is echter detailkritiek van het allerhoogste muggenziftgehalte die niets afdoet aan de zuivere kwaliteit van het spel.

Regisseur Crets ruggensteunt zijn zilvergrijs trio door hen in een heel sober en tegelijkertijd adequaat decor te plaatsen.

De drie mannen ‘verbabbelen’ de tijd op hun favoriet terras. Dus poot Crets een eenvoudig houten podium op het podium neer. Voilà, een terras. De achtergrond bestaat uit een blauw scherm. Met daarop het woord ‘lucht’. Niet alleen een verwijzing naar de lucht boven en omheen het terras. Maar evengoed een subtiele referentie aan wat de drie oud-soldaten mankeren in hun leven: lucht.

Daar ontbreekt het de voorstelling nochtans allerminst aan. Precies omdat Crets het stuk heel eenvoudig ensceneert. De tekst is een vrij eentonig gestructureerde, lange klaagzang van drie oude mannen over hun eentonige bestaan. Die ietwat kabbelende tekststructuur weegt soms op het ritme van de voorstelling. Maar de drive en de flair van de acteurs lost dit euvel grotendeels op.

Bovendien zijn Sibleyras’ personages rijker dan karikaturen. Uit en door hun geredetwist ontstaan drie bonte portretten van drie mensen die gestreden hebben aan het front en nu trachten te strijden tegen de verveling. Door reisplannen te smeden, avontuurlijke dorpswandelingen uit te stippelen, rusthuiscomplotten te onderzoeken en, vooral, door voor elkaar een (weliswaar zeurende) steun en toeverlaat te zijn.

Door deze oudere acteurs zo respectvol en rustig te regisseren en vooral ruimte voor hun spelgoesting te creëren, ontstaat een mooi, aandoenlijk en grappig portret van het ouder worden. Over wat dat met een mens doet. En hoe een mens zich daartegen kan verzetten of mee kan leren omgaan. Door de zelfrelativering van de personages enerzijds én de getalenteerde acteurs anderzijds, is Helden geen zaagstuk maar een prachtstuk. Over ouder worden. Over bijna doodgaan. Over de kracht, wijsheid, humor en deugddoende rust van oudere mensen. Maar ook over de kunst om de schoonheid des levens uit de kleinste dingen puren. Zoals van onversneden spelerstoneel genieten op een bad day…

Els Van Steenberghe

Helden, Stany Crets. Gezien op 29 september 2011. Meer info: www.stanycrets.be