Theater: Eden Central, Manah Depauw

Manah Depauw toont hoe de beschaving het hemels paradijs in een helse vuilnisbelt herschiep.

Brussel wordt sinds vorige week bezet door de 16de editie van het Kunstenfestivaldesarts. Onder de noemer ‘nieuwsgierig zijn’ en ‘verlangen naar ontdekking en ontmoeting’ worden tal van (inter)nationale voorstellingen gepresenteerd.

Woensdagavond 11 mei 2011 ging de Belgische theatermaker Manah Depauw er in première met Eden Central ( * * * ), een kitscherig vormgegeven scheppingsverhaal met een wrange nasmaak. Het stuk stond prachtig in het kunstencentrum Les Brigittines en startte met een vleugje orgelmuziek. Helemaal in de bonte stijl van Depauw.

Het oerinstinct

Deze kunstenares dong een tiental jaar geleden naar onze aandacht in een aftands Brussels achterzaaltje. Daar toonde ze, samen met creatiepartner Marijs Boulogne, de performance, Endless Medication. Het duo vormde de vzw Paulina Buelens. Met die allereerste worp werden ze meteen geselecteerd voor Het Theaterfestival 2003. Wat was er zo bijzonder aan het prille taaltje van beide dames? Depauw en Boulogne zijn gefascineerd door de vrouw, de waanzin en de (hitsige) verbeelding. In die volgorde. In dit debuut (en tevens afstudeervoorstelling) voerden ze Rosa op, een meisje met obsessieve fascinatie voor het goddelijke en het heilige. Bijgevolg droeg ze haar kind – de kleinzoon van God (dacht ze) – in haar darmen en vervolgens in haar dijbeen. De performance was een broeierig en haast ritueel schouwspel waarin de oerdrang van de vrouw (een kind baren) op potsierlijke, sensuele en tegelijkertijd zelfs grappige manier verbeeld werd.

Sindsdien gingen Depauw en Boulogne elk hun eigen weg. In hun werk blijft die fascinatie voor de vrouw en haar lichamelijke en mentale verlangens cruciaal.

Hoe beschaafder, hoe dommer

Depauw werd in 2009 opnieuw geselecteerd voor Het Theaterfestival met Johnson & Johnson, een parodie op Kuifjes Janssen en Jansen enerzijds en een pittige interpretatie van het sprookjeserfgoed anderzijds. Depauw voerde een schizofrene jager op. Zijn schizofrenie verbeeldde Depauw door hem als twee jagers op te voeren. Die jager joeg op vrouwen om hen te beschermen en te mishandelen. Dit alles ensceneerde Depauw in een kitscherig decor van kunstgrasmatten, kartonnen boompjes eneen dito huisje. Zulk een vormgeving spekt de hilariteit aan. Bovendien is een dergelijk decor evengoed het kneuterige, ogenschijnlijk naïeve masker van de gruwel.

Dit blijkt ook uit Eden Central. Nu focust Depauw niet op de individuele relatie tussen de man en de vrouw. Ze ensceneert de invloed van de mens op zijn (natuurlijke) omgeving. De kunstgrasmat is opnieuw van de partij. Dit kunstgras doet eerst dienst als vloerkleed van een idyllische samenleving waarin de aapmensen niets meer doen dan gezellig aan zichzelf en elkaar frunniken. Gaandeweg komt daar verandering in. De aapkostuums worden losgeknoopt. Blote boezems en pluche peniskokers komen tevoorschijn. Tegelijkertijd verschrompelt het respect voor elkaar en voor de natuurlijke omgeving.

Depauw schuwt de clichés niet. Ze voert uiteindelijk een typisch toeristenkoppel op dat – gewapend met goedkope pils en chips – de natuur in trekt. Daar vindt het stel een ‘primitief jong’ (geboren uit een indrukwekkende lapjesreus, een verwijzing naar volkse symbolen en gebruiken). Ze ‘adopteren’ het wezentje. Naarmate de beschaving toeneemt, begrijpen de mensen de wereld niet meer.

Een voice-over voorziet de ganse (mimische) performance van tekst en uitleg. Die stem meldt tot slot dat de mensen elkaar uitmoordden. Zo keert de stilte en de vrede terug naar de aarde en kan alles weer opnieuw beginnen. Te starten met God die in het paradijs het leven geeft aan Adam.

Stereotiep

Depauw stelt zich met deze performance opmerkelijk kritisch en geëngageerd op. Haar Eden Central is een emotionele oproep om de natuur meer te respecteren en drukt een hunker naar het paradijs uit waar mensen zichzelf, elkaar en de wereld nog begrijpen. ‘De beschaving heeft ons dommer en niet slimmer gemaakt’, is Depauws boodschap.

Het is een treffende conclusie van een performance die sterk begint (met een tableau vivant dat verwijst naar Michelangelo’s ‘De schepping van Adam’) en sterk eindigt (in absolute stilte en met een chaotisch scènebeeld). De ‘verhaallijn’ is helder, de vormgeving kleurrijk (en bijwijlen poëtisch) en de apotheose is sterk. Maar Depauw hanteert een iets te evidente, stereotiepe verhaalstructuur om écht te verrassen.

Els Van Steenberghe

Eden Central, Manah Depauw. Gezien op 11 mei 2011. Meer info: www.margaritaproduction.be