Els Van Steenberghe

Theater: Before I sleep, Dreamthinkspeak

Els Van Steenberghe Els Van Steenberghe is theaterrecensent.

Wie zin heeft in een wandeling door een bitterzoete droom rept zich naar Amsterdam. Een ‘superkoopje’, echt waar.

U houdt het niet voor mogelijk wat wij allemaal uitspoken om u van het reilen en zeilen in de podiumkunsten op de hoogte te brengen. Afgelopen zaterdag deelden we een doordeweekse etalage van een Amsterdamse modezaak met een charmante oude man. Een Rus in slaapkleed. We begrijpen (spijtig genoeg) nog geen Russisch maar konden uit zijn mimiek en intonatie opmaken dat hij zich zorgen maakte over het leven dat hij vanuit zijn etalage zag en hij hoopte bovenal dat de zon niet uit ons gezicht zou verdwijnen. Smiling, keep on smiling leek zijn mimisch advies.

Repertoire revisited

Het Holland Festival spaarde de grote woorden niet in het aanbevelen van de locatievoorstelling Before I sleep ( * * * * ) van het Britse locatietheatergezelschap Dreamthinkspeak. Het festival kondigde de creatie aan als ‘Dé sensatie van het Brighton Festival 2010’. Vaak creëren zulke woorden torenhoge verwachtingen die niet ingelost worden. Dat was deze keer net even anders.

Before I sleep is een surrealistische wandeling doorheen én een beeldende, actualiserende vertaling van Anton Tsjechovs De Kersentuin. Dreamthinkspeak streek met de voorstelling neer in een hypermodern flatgebouw. Dat creëerde meteen een kille, al te ‘cleane’ omgeving waar de makers kritische vraagtekens bij plaatsen.

Die makers worden artistiek geleid door regisseur Tristan Sharps. Sharps leerde de knepen van het vak in de kleine theaters van London en Edinburgh. Vervolgens studeerde hij aan de toneelschool van Jacques Lecoq in Parijs en stond een poosje op de planken van de grote theaters in London en New York.

In 1999 richtte hij zijn gezelschap Dreamthinkspeak op. Met dit gezelschap exploreert hij het gebruik van ruimte, licht, film, geluid en tekst als ‘equal ingredients‘ in het vertellen van een verhaal. Tevens onderzoekt Sharps hoe een omgeving de theaterbelevenis beïnvloedt.

Het gezelschap profileerde zich vanaf de eerste creatie, Hamlet, als eigenzinnig locatietheatergezelschap dat zich laat inspireren door repertoirestukken. Na Who goes there?, de bewerking van Shakespeares Hamlet, volgden onder meer nog Don’t Look Back (2003), geïnspireerd op de mythe van Orfeus en Eurydice en Underground (2005) dat gebaseerd was op Dostojevski’s Misdaad en Straf.

Beeldende kunst of theater?

Vorig jaar ontving het gezelschap de Peter Brook / Empty Space Ensemble Award, een jaarlijkse prijs die uitgereikt wordt aan een gezelschap dat zich vanuit de marge toelegt op de vernieuwing van het theater. In mei 2010 ging ook Before I Sleep in première in een leeg art deco warenhuis in Brighton, de thuisbasis van de groep.

In Amsterdam werden enkele verdiepingen van het nog grotendeels leegstaande (gloednieuwe) kantoorgebouw FOZ ingepalmd. Sharps leidt het publiek door een melancholische wereld. Het is de wereld van de oude man Firs. Firs is een van de personages uit Anton Tsjechov De Kersentuin. In dat stuk schetst Tsjechov het verval van de aristocratische familie Ranevsky die uiteindelijk haar landgoed (en kersentuin) moet verkopen en verlaten. Omdat de schuldenberg te hoog wordt en de druk van de modernisering te sterk. Uiteindelijk verlaten alle personages het landgoed behalve de oude bediende, Firs. Hij is in Before I sleep de gids van het publiek. Al duikt hij slechts aan het begin en einde van de voorstelling op. De man nodigt het publiek (dat in groepjes van vier in de gigantische installatie wordt binnengelaten) uit in zijn slaapkamertje. De ruimte ademt de nostalgie van een oude, verweerde tijd uit. Een tijd van commodekes, van pispotten, van wasteiltjes, olielampen, tikkende wandklokken en de geur van oude koekjes in blikken dozen. De man leeft letterlijk in een hoekje van de oprukkende moderne beschaving waarin iedereen koopziek is en gebrand is op ‘superkoopjes’.

De ‘voorstelling’ ontpopt zich als een rakende, uiterst kien vormgegeven wandeling langs nostalgische droombeelden en pijnlijk realistische taferelen. Vrij naturalistische beelden (zoals het nostalgische slaapkamertje van Firs) wisselen af en met dromerige, surrealistische beelden. Zoals een prachtig kaarsenlandschap waarin een koppel wacht op hun thee die gebracht zal worden door de butler (Firs). Of een sneeuwlandschap met uitzicht op mensjes die opgesloten zitten in hun appartement en leven. Bij momenten doet de poëzie van de beelden tijdens het parcours zelfs denken aan de melancholische en verstilde installaties van beeldend kunstenaar Hans Op de Beeck.

Alle toeschouwers brengen ook een bezoek aan de winkel Millenium Retail. Dit is een Ikea-achtig warenhuis waar je superkoopjes kan doen. Firs woont er in een van de kastwanden en in de etalage. In het warenhuis zijn onder meer ook tuinmeubilair en patio’s te koop inclusief cd met vogel- en nachtgeluiden…. Tijdens de voorstellingreeks kunnen toeschouwers via de website bieden op de koopjes. Na de reeks kan de hoogste bieder zijn koopje effectief aanschaffen…

Betoverend superkoopje

Na het bezoek aan het warenhuis grijpt de wandeling pas echt naar de keel. Dan dwaal je langs verlaten, stoffige woonvertrekken (refererend naar het verlaten landgoed van de aristocratische familie Ranevsky uit Tsjechovs Kersentuin) en kuier je als het ware langs een exquise verbeelding van Firs’ eenzaamheid.

Het slotbeeld is prachtig. De kersentuin is er tot een stukje omkaderde natuur verworden waar we ons aan vergapen terwijl we de wereld verder aan flarden kopen, rijden en vliegen met onze onstuitbare drang naar superkoopjes en last minute reisjes…. Het is een aangrijpend, wrang slot van een betoverende wandeling die soms als een droom en soms als een nachtmerrie aanvoelt maar op elk moment de toeschouwer uitnodigt om te mijmeren en te reflecteren over onze houding tegenover het verleden, het oude, het versletene en het natuurlijke.

Els van Steenberghe

Before I sleep, Dreamthinkspeak Gezien op 11 juni 2011 tijdens het Holland Festival. Info: www.hollandfestival.nl en www.dreamthinkspeak.com

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content