Selectie TF 2010: Commerce, politiek en experiment

Drie Vlaamse theatervoorstellingen zijn geselecteerd voor het Nederlandse Theaterfestival.

Het Nederlands Theaterfestival (TF), dat net als zijn Vlaamse tegenhanger elk jaar een selectie van de beste/meest belangwekkende voorstellingen van het afgelopen seizoen brengt, heeft afgelopen zaterdag zijn keuze bekend gemaakt. Onder de tien voorstellingen, zijn ook drie Vlaamse producties: ‘Underground’ van NTGent en Theater Antigone, ‘A l’attente du Livre d’ Or’ van Campo en KVS en ‘Wandelen op de Champs-Elysées met een schildpad om de wereld beter te kunnen bekijken, maar het is moeilijk thee te drinken op een ijsschots als iedereen dronken is’ van FC Bergman.

Voor in gejuich uit te barsten (want dat mag wel degelijk), misschien eerst enkele tendensen over de algemene selectie: theater staat middenin de wereld, daar twijfelt niemand nog aan. Het was niet alleen de leuze van NTGent onder Johan Simons (die binnenkort vertrekt naar de Münchner Kammerspiele), het is ook de leuze van deze selectie.

Zo handelt ‘Underground’ (NTGent/Antigone), naar een tekst van Nobelprijswinnares Elfriede Jelinek, over de bankencrisis en ook dat ander geselecteerde stuk van Jelinek, ‘Over dieren’ (Het Nationale Toneel), gaat over de commerce, meerbepaald in de liefde. Het verhaal werd gebaseerd op de afluistertapes die de Oostenrijkse politie maakte van een escortbureau. Meteen daaraan te linken is ook ‘Elf minuten’ (Noord Nederlands Toneel), naar een tekst over prostitutie en mensenhandel van de befaamde Braziliaanse schrijver Paulo Coelho.

Eveneens geselecteerd binnen het kader van nooit-uit-het-nieuws: het migrantendrama ‘Van de brug af’ (Toneelgroep Oostpool), dat enkele jaren geleden ook al werd opgevoerd door De Roovers, en ‘Branden. De verwoestende kracht van oorlog en haat’ (Ro Theater) over de oorlog in het Midden-Oosten.

Geen politieke, economische en bijgevolg per definitie sociale drama’s van vandaag of je hebt het over eergisteren, de geschiedenis: ‘Hannah en Martin’ (mugmetdegoudentand) verhaalt niet alleen de relatie tussen filosoof Martin Heidegger en zijn studente Hannah Arendt maar wordt ook een spel tussen Nazisympathieën en Jodendom. En met zijn zesdelige theaterreeks, ‘Het Beloofde feest’, voert de Joodse theatermaker Ilay den Boer een hoogstpersoonlijke zoektocht naar zijn identiteit. ‘Eet smakelijk’, het eerste deel van dit zesluik, stond vorig jaar op het Vlaamse Theaterfestival, het derde deel ‘Dit is mijn vader’ is nu geselecteerd voor het Nederlandse festival.

Ook ‘A l’attente du livre d’or’ (Campo/KVS) koppelt heden en verleden: regisseur Johan Dehollander trok naar Congo en vroeg zich af: valt er wat te vieren na vijftig jaar onafhankelijkheid van België? Het antwoord is een allerminst eenduidig ‘nee , maar we doen het toch’.

Zelfs de schijnbare uitzondering binnen deze selectie Emily Bröntes klassieker ‘Wilde Hoogten’ (Theater Artemis) kadert binnen een inhoudelijk stramien: het mag dan wel een liefdesdrama zijn, in se gaat ook dit over maatschappelijke klassenverschillen en kiezen voor geld of goesting. De grote uitzondering binnen de keuze van TF is wellicht ‘Wandelen op de Champs-Elysées…’ (FC Bergman): dit stuk houdt zich ver weg van klassieke en hedendaagse inhouden, maar intrigeert met vorm en spel.

Want dit is de tweede en wellicht – wat theatrale kwaliteit betreft – belangrijker vraag die je je kunt stellen, is: zijn dit naast de inhoud, de meest belangwekkende Vlaamse voorstellingen die we dit seizoen zagen? We hebben hier nog een lijstje klaarliggen voor de Vlaamse selectie (denk maar aan: ‘Opus XX’ van Zuidpool, ‘Otaku’ van Joost Vandecasteele of ‘Talking about Kevin’ van Arend Pinoy, gok gerust mee, u heeft nog tot donderdag!). Maar los daarvan. De Nederlandse jury toont zich geëngageerd maar ook halfslachtig.

Er is de toe te juichen keuze voor het experiment. Het nagelnieuwe Antwerpse collectief FC Bergman blies ook ons het afgelopen seizoen van ons sokken met de woordenloze beeldende locatievoorstelling ‘Wandelen op de Champs-Elysées…’. Losjes geïnspireerd op Dantes ‘Divina Commedia’ was het naast de sterke beelden en het gebruik van de ruimte, vooral de ongebreidelde overgave en speldrang/dwang die ons bijbleef. ‘A l’attente du livre d’or’ ging dan weer net voor een bijzondere spelvreugde: regisseur Johan Dehollander maakte deze productie in Congo met lokale acteurs en de Vlaamse Annemieke een Rozemieke-tweeling Stefanie en Barbara Claes. Deze dadaïstische prent blonk uit in wijze waarop de ganse geschiedenis van Congo in nauwelijsk twee uur theater erdoor werd gejaagd alsook op de slimme manier waarop gespeeld werd met vooroordelen en clichés.

Rest ons nog de grote vraagtekens bij de selectie van ‘Underground’: deze tekst van Elfriede Jelinek over de bankencrisis mocht dan wel zo actueel zijn als ‘dit is het nieuws’, publiek en pers waren lang niet zo laaiend over deze voorstelling. Belangwekkend meent de jury? Wij dachten eerder aan ‘drammerig slaapverwekkend’. In die zin is het ironisch dat net deze voorstelling handelt over de uitwassen van commercie: want in tegenstelling tot het Vlaamse Theaterfestival hangt de Nederlandse selectie vast aan een vast aantal grote zaalvoorstellingen (aangezien de grote schouwburgen mee presenteren) en guess what? ‘Underground’ is er zo één. Het is een wat onterecht afscheidscadeau voor Simons vinden wij, aangezien net zijn twee kleine NTGent-regies (‘Brief aan mijn rechter’ met Frank Focketyn en ‘Gif’ met Elsie de Brauw en Steven Van watermeulen) ons dit seizoen bijbleven.

Liv Laveyne

TF van 2 tot en met 12 september in Amsterdam. www.tf.nl

De selectie van TF 2010 op een rijtje: • Elf Minuten (Coelho) – Noord Nederlands Toneel • Underground (Jelinek) – NTGent en Theater Antigone • Van de brug af gezien (Miller) – Toneelgroep Oostpool • Branden (Mouawad) – Ro Theater • Over dieren (Jelinek) – Het Nationale Toneel • Hannah en Martin (Nederlof en Rijxman) – Mugmetdegoudentand • Dit is mijn vader – Ilay den Boer / Het Huis van Bourgondië • Woeste hoogten (Brontë) – Theater Artemis • A l’attente du Livre d’Or – Campo en KVS • Wandelen op de Champs-Elysées met een schildpad om de wereld beter te kunnen bekijken, maar het is moeilijk thee drinken op een ijsschots als iedereen dronken is – FC BergmanIn de jury van het Nederlandse Theaterfestival zetelden ook mee: Vlamingen Clara Van den Broek (theatermaakster en actrice bij SKaGeN) en Els Steegmans (directeur Schrijverspodium). De jury van het Vlaamse Theaterfestival maakt aanstaande donderdag haar selectie bekend. Sinds 2006 is Het Theaterfestival opgesplitst in een Nederlands en Vlaams luik, dat elk zijn eigen selectie maakt en ook drie voorstellingen uitwisselt.