‘Onzin en gefabriceerde opinies passeren met hetzelfde gemak als drugs door de Antwerpse haven’

Paul Baeten, schrijver van onder meer Wanderland, Straus Park, de nieuwe novelle Een smerig dier en de tv-reeks Over water, duikt elke week in de populaire cultuur.

Ik heb een goede herinnering uit mijn kindertijd, wat niet iedereen van mijn generatie kan zeggen.

Op dinsdagavond was het De drie wijzen op tv, en daar mocht ik naar kijken. Op het einde van dat programma, gepresenteerd door de onderschatte en helaas door sportjournalisten en vloggers uit het spotlicht verdreven Kurt Van Eeghem, vertelden de drie wijzen elk een verhaal. De kandidaten moesten dan raden of die verhalen waar of niet waar waren.

Ik genoot toen van de plezante sfeer tussen Jacques Vermeire, Walter Grootaers en de enkele maanden geleden helaas te jong overleden Gerty Christoffels. Kama deed soms ook mee. Een van zijn verhalen was ooit: ik ben met de auto naar hier gekomen, het is een diesel.

Maar goed, tot daar de goede herinneringen. Allee kom, nog eentje: wat waar of niet waar was, dat was dus vrij eenvoudig. Op school geleerd: waar. In Het journaal gezien: waar. Stond in de krant: waar. Eigenlijk was er best veel waar. De leugen kwam wel voor maar was betrekkelijk zeldzaam. De eenvoudige reden daarvoor was dat liegen niet mocht. Deed je het toch, dan waren er gevolgen! Ja, kids en teenagers: gevolgen! Google dat maar eens!

Nu we eindelijk post-Trump leven (niet echt, maar we mogen dromen) zien we hoe langs één kant enkele grote leugens, of beleidskeuzes op basis daarvan, worden rechtgezet. Al weten we niet altijd hoe: moeten we mensen met domme meningen een forum bieden of doodzwijgen? Een goede regel voor redacties is: een mening is een mening, een pertinente onwaarheid is dat niet langer. Het eerste uiten zou altijd moeten mogen, het tweede kan ronduit gevaarlijk zijn.

We focussen graag op de grote leugens. Type ‘je wordt autistisch als je een vaccin krijgt’ of ‘als we een muur bouwen op de grens met Mexico, gaan onze problemen opgelost zijn’ of – haha, weet je nog? – ‘het coronavirus is onder controle’.

Maar er is een hele brede zone tussen waarheid en hallucinante onwaarheden, en daar doen we allemaal voortdurend in mee.

‘ Bridgerton is seks in historische kostuums.’ Niet echt, eigenlijk. Heel even, als dat koppeltje net getrouwd is. Het is vooral veel praten over huwelijken.

‘Tesla, dat zijn nogal ’s bakken, hè. ‘ Een Ford Mondeo uit de jaren 1990 is beter gemaakt en een Toyota Camry uit de jaren 1980 ziet er spannender ontworpen uit.

‘De frietjes bij McDonald’s zijn eigenlijk echt wel lekker.’ Waw. Echt waar: waw. Is er ooit al iemand bij Burger King geweest?

We hebben geen tijd om lang ergens bij stil te staan. Daarbij komt dat de meeste modellen voor gedegen redactioneel en journalistiek werk ofwel failliet zijn ofwel serieus moeten besparen. Bijgevolg passeren onzin en gefabriceerde opinies met hetzelfde gemak als drugs door de Antwerpse haven.

En terwijl iedereen bezig is met werken, telefoons opladen, voor de avondklok eten halen en kinderen opvoeden, maken hier en daar mensen handig gebruik van die makkelijk te manipuleren meningen. Hoe komt het anders zo ver dat mensen de grote leugens slikken dan door eerst heel veel te oefenen met de kleine?