Knack Focus brengt u in de laatste weken van 2018 de beste verhalen van het afgelopen jaar. Een daarvan is deze analyse van het vijfde seizoen van BoJack Horseman, dat iets wilde uitleggen aan één fan.
Hoe de makers van BoJack Horseman ontdekten dat Harvey Weinstein een fan van hun reeks was en vervolgens twaalf afleveringen maakten om één kijker iets bij te brengen over metoo, vergeving en seksrobots.
Lees hier de rest van de beste Knack Focus-verhalen uit 2018.
In de vierde aflevering van seizoen vijf van BoJack Horseman zit een opvallend personage: Vance Waggoner. Waggoner was ooit een grote naam in ‘Hollywoo’ – dat is het Hollywood van BoJack Horseman – maar is vijf jaar geleden uit de gratie gevallen na een reeks pr-incidenten. Achtereenvolgens had hij dronken tegen een agente gezegd dat hij alle Joden haat, een prostituee in elkaar gemept met een baseballbat en een voicemail achtergelaten bij zijn veertienjarige dochter waarin hij haar een slet noemt en dreigt haar te vermoorden. Dat laatste had hem de das omgedaan. ‘Ik trek me voorgoed terug uit het openbare leven’, horen we hem zeggen.
Er is een specifieke reden waarom BoJack Horseman een hele aflevering op Mel Gibson schopt. BoJack-bedenker Raphael Bob-Waksberg: ‘Ik wilde niet dat tien procent van wat ik verdiende naar een bedrijf ging dat van plan was Gibson te rehabiliteren.
Minder dan vijf minuten later zien we hoe Waggoner op ‘apology tour’ vertrekt en zich in talkshow na talkshow verontschuldigt voor de man die hij vroeger was. Waarna Hollywoo hem weer in de armen sluit en hem een lifetime achievement award overhandigt op de We Forgive You Awards. Kortweg een ‘Forgivvy’. Moraal van het verhaal: er is niks waar Hollywoo meer van houdt dan de rehabilitatie van een klootzak.
Mocht Vance Waggoner u enigszins bekend voor lijken te komen, dan is het omdat hij heel hard lijkt op een echte grote naam uit Hollywood die recentelijk uit de gratie is gevallen en vervolgens gerehabiliteerd werd: Mel Gibson. Maakte in 2006 antisemitische opmerkingen toen hij dronken gearresteerd werd door een agente. Sloeg in 2010 zijn vrouw een stuk tand af. Bedreigde diezelfde vrouw vervolgens in een telefoongesprek waarin hij meegaf dat het haar schuld zou zijn ‘als je verkracht wordt door een roedel nikkers’. Verdween zes jaar uit de aandacht. Kreeg vervolgens als regisseur een Oscarnominatie voor Hacksaw Ridge en dook op als grumpy grandpa in de familiefilm Daddy’s Home 2. Waarna iedereen vergat dat hij ooit iets verkeerds had uitgespookt.
Enkel die Forgivvy was een overdrijving.
***
Het ding is: er is een specifieke reden waarom BoJack Horseman een aflevering lang op Mel Gibson schopt. Terwijl Raphael Bob-Waksberg, de bedenker van BoJack Horseman, aan het vijfde seizoen schreef, raakte bekend dat het agency dat hem vertegenwoordigde net ook Mel Gibson had getekend. Zeer tot onvrede van Bob-Waksberg. ‘Ik had niet het gevoel dat ik klaar was om hem te vergeven. En ik wilde niet dat tien procent van wat ik verdiende naar een bedrijf ging dat van plan was om Mel Gibson te rehabiliteren’, zei Bob-Waksberg in The Huffington Post. Dat is hoe je Vance Waggoner moet zien: als een opgestoken middelvinger richting Gibson en de cynische opportunisten die hem willen herlanceren.
De aflevering zegt veel over de weg die BoJack Horseman is ingeslagen. Er gebeuren bijzondere dingen in seizoen vijf. Er zit een verhaallijn in over een seksrobot die het bedrijf whattimeisitrightnow.com overneemt. Er is een subplot over een kat die een mensenbaby probeert te adopteren. Er is een aflevering over een aseksuele man die in een familie seksueel geobsedeerde axolotlsalamanders terechtkomt. Maar wat seizoen vijf echt doet uitblinken, is hoe ónze realiteit lijkt in te breken in Hollywoo.
Sinds Netflix de heerschappij over tv-land heeft overgenomen, hoor je mensen wel eens verzuchten dat ze een nieuwe Breaking Bad of een nieuwe Mad Men missen. Lees: er wordt veel tv gemaakt, maar weinig grote vernieuwende reeksen. Dat klopt niet. Of toch niet helemaal. Door onze obsessie met nieuwe reeksen valt het niet op, maar Better Call Saul – bezig aan zijn vierde seizoen – is op veel vlakken een straffere reeks dan Breaking Bad. Ondertussen mag BoJack Horseman – toe aan zijn vijfde seizoen – steeds nadrukkelijker zijn voet naast die van Mad Men zetten.
Dat laatste is geen random vergelijking. Voor wie zich erover heen kan zetten dat een getekend, sprekend paard de hoofdrol speelt, is Mad Men altijd al dé referentie geweest. Er gebeuren hele, hele absurde dingen in BoJack Horseman, maar waar het echt om draait is de psychologie van zijn personages – en van zijn titelpersonage in het bijzonder. Meer en meer is BoJack op Don Draper beginnen te lijken. Allebei zijn het fundamenteel egocentrische mannen met een drankprobleem. Allebei zijn ze kleurrijk en charismatisch. Allebei doen ze zakkige dingen met vrouwen die je niet kunt vergeven, maar waarvan je ook weet dat ze uit een gebrek aan liefde in hun jeugd komen. Soms gaat het beter met ze, soms slechter, maar geen van beiden lijkt ooit te zullen vinden wat hij zoekt. BoJack en Don zijn, met andere woorden, allebei Gecompliceerde Mannelijke Antihelden.
Vier seizoenen lang is dat de aantrekkingskracht geweest van BoJack Horseman. In het vijfde was dat het probleem. Hier is er niet zo veel over geschreven, maar in de States ligt de Gecompliceerde Mannelijke Antiheld al even onder vuur. Ooit was de verknipte zak waar je toch van houdt de motor van prestigieuze fictie als The Sopranos, Mad Men, Californication, Boardwalk Empire, Dexter, House of Cards, Vinyl, Breaking Bad en True Detective. Anno 2018 is het een dot van een cliché.
Sinds metoo is losgebarsten, heeft dat cliché ook nog eens een kwalijke bijklank gekregen. In tijden waarin shitty men ter verantwoording geroepen worden voor hun gedrag, worden ook hun fictieve tegenhangers onder de loep genomen. Er vallen dan ook wel wat vragen te stellen. Waarom heeft onze popcultuur een obsessie met het romantiseren van mannelijke klootzakken? Waarom vragen makers keer op keer om te begrijpen waarom de Walter Whites van deze wereld zijn wie ze zijn, terwijl de Skyler Whites, zoals in Breaking Bad, ondertussen afgeschilderd worden als hardvochtige kutten? Waarom verachten we Kevin Spacey, maar hebben we wel altijd voor Frank Underwood gesupporterd? Dat was de context waarin BoJack Horseman aan zijn vijfde seizoen begon: als een serie die ingehaald was door de tijdgeest.
En dan is er nog dat andere ding dat als een schaduw boven de reeks hing. Iets dat Raphael Bob-Waksberg ontdekte terwijl hij aan het schrijven was.
Harvey Weinstein was een fan.
***
‘Iemand die met Will Arnett (de stem van BoJack, nvdr.) werkte, heeft Harvey Weinstein een jaar geleden ontmoet op een feest’, aldus Bob-Waksberg in The Huffington Post. ‘”Ik ben een grote fan van die aflevering onder water die jullie gemaakt hebben”, vertelde Weinstein hem. Toen ik dat hoorde, kreeg ik koude rillingen. Ik bedoel: wat haalt hij uit mijn reeks? Kijkt hij ernaar en denkt hij “Dat is hoe het zou moeten zijn. Wij Hollywoodmannen, wij liggen onder vuur”?’
De rehabilitatie van Mel Gibson, de neergang van de Gecompliceerde Mannelijke Antiheld en de lof van Harvey Weinstein: het is de achtergrond waartegen het vijfde seizoen van BoJack Horseman zich afspeelt. Dat had slecht kunnen uitpakken. Dat deed het niet. BoJack Horseman was al een meesterlijke satire op Hollywood, de media en celebritycultuur, maar het is door zichzelf in vraag te stellen en metoo te omarmen dat de reeks zichzelf overstijgt.
(Vanaf hier komen er spoilers. Grote spoilers. Als u iemand bent die daarover gaat klagen op Twitter, stopt u hier best met lezen.)
***
Seizoen vijf draait om Philbert, een fictieve tv-reeks-in-de-tv-reeks waarin BoJack de hoofdrol speelt. Philbert is een grauwe whodunit over een dubieuze detective met een donker verleden die iets te hard aan True Detective doet denken om toeval te zijn. Het is een fijne satire op prestigieuze fictie en de clichés die daaraan verbonden zijn. ‘Copycat killer?’, ‘Montage depicting isolation’, ‘Montage depicting sexiness’ en ‘Entire season a dream? Or drug trip?’ zien we op het brainstormbord in de schrijverskamer van Philbert. Op één post-it staat simpelweg ‘Nietzsche’.
Dat is een heel intellectueel grapje over hoe donkere detectivereeksen altijd een pretentieuze subtekst hebben over de futiele plaats van de mens in een universum zonder god.
Maar Philbert is voor BoJack ook een confrontatie met zijn eigen donkere verleden. Of liever: de donkere dingen die hij gedaan heeft. Twee incidenten in het bijzonder zijn door zijn hoofd blijven spoken. Er is de zeventienjarige dochter van zijn jeugdliefde met wie hij in het tweede seizoen bijna seks had in New Mexico. Het is uiteindelijk niet gebeurd. Zij wilde het en zeventien jaar was legaal in New Mexico – vermoedelijk een verwijzing naar de dubieuze avances van James Franco aan een zeventienjarige in New York – en het had kunnen gebeuren als haar moeder niet op het juiste moment was binnengewandeld. Hoe ga je na zoiets verder met je leven?
Het tweede incident situeert zich aan het einde van seizoen vijf, wanneer BoJack op de set van Philbert in een roes van pijnstillers een wurgscène met zijn tegenspeelster Gina iets te serieus neemt en haar bijna verstikt. Je hebt niet veel goede wil nodig om er een verwijzing in te zien naar Quentin Tarantino, Uma Thurman en hoe actrices om de een of andere reden altijd de dupe blijken te zijn van ‘puur artistieke keuzes’.
Het zijn de fundamenten waarop BoJack Horseman een verhaal bouwt over de zoektocht naar vergeving van zijn hoofdpersonage. Dat verhaal is niet ‘held bereikt dieptepunt, krijgt een catharsis, vergeeft zichzelf en staat weer recht’. Dat verhaal is ‘held bereikt dieptepunt, krijgt een catharsis, het blijkt toch geen catharsis te zijn en daarna wordt alles ingewikkeld en moeilijk’.
Een gelouterde BoJack wil de waarheid vertellen over wat hij Gina aangedaan heeft. Zij vraagt hem dat niet te doen. Een zinniger scène over waarom sommige metoo-slachtoffers wel getuigen en sommige niet hebben we nog niet gezien.
Dat is ook de verdienste van seizoen vijf: dat het heel moeilijke en ingewikkelde vragen durft te stellen. Waarom houden mensen van antihelden? Zorgt de obsessie van popcultuur met antihelden ervoor dat zakkige mannen in het echte leven met meer wegkomen? Wat is de weg terug voor een shitty man? Moet de maatschappij hem vergeven? Moet het slachtoffer hem vergeven? Moet de dader zichzelf vergeven?
De antwoorden die BoJack Horseman geeft zijn verbazend complex voor een cartoon over een pratend paard. Voor BoJack zelf is de oplossing niet dat hij zichzelf moet aanvaarden. ‘Iedereen doet slechte dingen. We zijn allemaal slechte mensen. En dus zijn we allemaal oké’: in een reeks als Californication of Breaking Bad was dat de uitweg om haar antiheld te vergoelijken. Niet zo in BoJack Horseman. Verlossing – een betere vertaling van ‘redemption’ vinden we niet – is meer dan aanvaarden dat je een gecompliceerde klootzak bent, zo zegt zijn vriendin Diane tegen BoJack. De status quo is niet genoeg. ‘Wat als ik nuchter word en ik nog altijd dezelfde klootzak ben, maar dan nuchter?’, vraagt hij aan Diane voor hij rehab in gaat. ‘Dat is een realistische mogelijkheid’, antwoordt ze. ‘Rehab is geen remedie. Dit alles gaat er niet voor zorgen dat je geen klootzak meer bent.’ Het is merkwaardig om te zien hoe de reeks zijn held – en de kijker – geen vrijgeleide wil geven.
***
Daarbij wil BoJack Horseman nog een ander punt maken. Het draait niet alleen om de Gecompliceerde Mannelijke Antiheld. Na het wurgincident overtuigt BoJacks publiciste hem om samen met Gina, het slachtoffer, een talkshow te doen waarin ze moeten zeggen dat het allemaal binnen de grenzen van het acteren viel. Net voor de opnames beginnen vertelt een gelouterde BoJack aan Gina dat hij de waarheid wil vertellen over wat hij gedaan heeft. Ze vraagt hem om dat niet te doen.
Gina: Je hebt me fysiek overmand en als rechtvaardigheid bestond, zat je nu in de gevangenis.
BoJack: Oké, dus…
Gina: Maar na zo veel mislukkingen begint mijn carrière eindelijk op gang te komen. Mensen kennen me nu vanwege mijn acteren en dat verdwijnt allemaal als ik gewoon het meisje ben dat door BoJack gewurgd is.
BoJack: Ik wil hier niet over liegen.
Gina: Ik wil niet dat jij het meest noemenswaardige bent dat me ooit is overkomen. Ik wil niet dat jij de vraag bent die ik in elk interview krijg voor de rest van mijn leven. Je moet dit voor mij doen. Want ik wil dat het hier stopt.
Een zinniger scène over waarom sommige metoo-slachtoffers wel getuigen en sommige niet hebben we nog niet op tv gezien.
Wat het nog scherper maakt, is het besef dat Harvey Weinstein meekijkt. Het is een stukje trivia dat eigenlijk het hele seizoen domineert. Op de première van Philbert – dat allicht niet toevallig genoemd is naar zijn hoofdpersonage, zoals BoJack Horseman – neemt BoJack het woord. ‘We zijn allemaal slechte mensen, wat maakt dat we allemaal oké zijn. Ik denk dat dat een heel sterke boodschap is’, zegt hij vanaf het podium. Diane reageert woest. ‘Dat is niet het doel van Philbert, dat mannen ernaar kijken en zich oké voelen. Ik wil niet dat jij of iemand anders zijn zakkige gedrag rechtvaardigt door deze show.’
Vrij zeker dat die laatste zin aan één man in het bijzonder gericht is.
Dat gevoel kun je nooit helemaal van je afschudden. John Oliver liet Last Week Tonight ooit reclametijd kopen in de programma’s die Donald Trump kijkt en maakte filmpjes over gezondheidszorg die enkel voor de president bedoeld waren. BoJack Horseman lijkt een stap verder te gaan en een volledig seizoen te hebben gemaakt met één kijker in gedachten. Het is alsof Bob-Waksberg twaalf afleveringen schreef om Harvey Weinstein te confronteren met zichzelf. Om duidelijk te maken hoe vergeving en rehabilitatie werken. Om te laten zien dat er slachtoffers zijn. Dat is geniaal. Geschift, maar geniaal.
***
Dat klinkt allemaal heel complex, heel meta, en heel hard als iets dat je niet met je lief in de zetel wilt zien. Het straffe aan BoJack Horseman is dat het zo niet voelt. Mad Men was au fond een intellectuele, psychologische en bijna pretentieuze reeks waarvan je de recaps op Vulture moest lezen om de complexiteit ervan te vatten, maar ze lokte haar kijkers met waanzinnige decors, een nostalgische retrosfeer en het charisma van Jon Hamm. BoJack Horseman doet iets soortgelijks, maar dan met droge humor, ingenieus geconstrueerde verhalen en de artistieke vrijheid van een tekenfilm.
Want ook dat is waarin seizoen vijf excelleert. BoJack Horseman gebruikt het medium ’tekenfilm’ beter dan ooit. De reeks had al een reputatie op dat vlak. Weinstein had namelijk gelijk: die onderwateraflevering ís briljant. Maar in seizoen vijf legt Bob-Waksberg de lat nog hoger. Het is alsof hij besefte dat hij nog betere afleveringen moest maken om de kijker bij de les te houden. En dat lukt. Aflevering twee, waarin Diane naar Hanoi op vakantie gaat, is opgebouwd als een BuzzFeed-achtig listicle ’10 redenen om naar Vietnam te gaan’, maar gaat over hoe Diane zich met haar Vietnamese roots én haar echtscheiding verzoent. Aflevering zes wordt nu al een klassieker genoemd: 26 minuten lang houdt BoJack een grafrede, in beeld gebracht als één take, bij de doodskist van zijn moeder. Verveelt geen seconde.
Seizoen vijf is het meest complexe, gedurfde en actuele seizoen van BoJack Horseman. Het is ook het beste
De meest vernuftige episode is wellicht aflevering zeven, waarin een psychologe tegen haar vriendin over twee patiënten vertelt. Om het beroepsgeheim niet te schenden heeft ze de namen en de distinctieve kenmerken van haar patiënten aangepast. Waarna de begincredits van BoBo the Angsty Zebra over het scherm rollen – identiek aan die van BoJack Horseman, op de diersoort na – en we een klein halfuur een verhaal krijgen met een pratende zebra en Lady Di in de hoofdrollen.
Op papier houdt dat misschien geen steek.
Maar het is briljant.
Seizoen vijf is het meest complexe, gedurfde en actuele seizoen van BoJack Horseman. Het is ook het beste.
Of hoe metoo tv beter weet te maken.
Benieuwd of Harvey Weinstein ook die les heeft meegekregen.
BoJack Horseman – seizoen 5
Nu in Netflix.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
