‘Van algemeen nut’ op Eén: nee, vroeger was het niet allemaal beter

Steven Van Herreweghe presenteert Van Algemeen Nut © VRT
Tine Hens
Tine Hens Journaliste voor Knack

Wat we leerden van het eerste Eén-programma van Steven Van Herreweghe sinds lang? Dat vroeger vaak even belachelijk was als het heden, maar dat je daar wel aangename televisie over kunt maken.

46 jaar geleden was Robert, een vloerlegger uit West-Vlaanderen zo kwaad dat hij zijn dochter achter een typemachine posteerde en haar een brief dicteerde. Het was een schande, schreef zij in opdracht, dat men baardapen op het scherm toeliet.

46 jaar later was er nog niet zo veel veranderd. Robert, die samen met Rani De Coninck centraal te gast was in het nieuwste archiefprogramma van Steven Van Herreweghe, was nog steeds kwaad. Al was er enige vooruitgang merkbaar: Van Herreweghes kin was glad als een babypoep, maar verder… Robert zuchtte. ‘De BRT moet de baas zijn en niemand anders.’

Steven liet zijn wenkbrauwen huppelen en introduceerde de rest van het publiek dat hij had verzameld in een studio die verdacht veel op een woonkamer uit de showroom van Ikea leek. Het waren allemaal mensen van wie hij de jongere versies – sommigen zelfs in foetusvorm – had ontdekt in het gigantische archief van de openbare omroep, waar hij zich andermaal maanden verschanst had.

Nooit meer, zo sprak hij, zou de BRT het gewone werkvolk nog vergeten. Het was een heerlijk stukje televisiegeschiedenis.

Al sinds De jaren stillekes is Van Herreweghe een ervaringsdeskundige van archiefprogramma’s en één ding weet hij zeker: zo’n programma staat of valt met de selectie. En dus hadden Steven en zijn ploeg deze keer vooral naar de Roberts van Vlaanderen gespeurd, de onbekende mannen en vrouwen die plompverloren aan het woord kwamen, hun gal spuwden, hun gedacht formuleerden, hun mannelijkheid herontdekten, hun leed verbeten voor het oog van de camera.

De makers van Van algemeen nut staarden zich daarbij niet blind op wat iedereen nog weet, maar wel op wat niemand zich nog herinnerde, behalve de betrokken personen. Zoals Robert.

Roberts brief was een van de vele die de toenmalige BRT begin jaren zeventig ontving na een oproep tot collectieve boetedoening van de leiders van de openbare omroep. Met de pancarte ‘Wat hebben we u misdaan?’ werd de bevolking gevraagd haar grieven over de televisie op schrift te stellen, waarna elk van de briefschrijvers werd uitgenodigd op een bezinningsdag in het cultureel centrum van Strombeek-Bever.

Robert was erbij. Hij vertelde erover alsof het gisteren was. Nooit meer, zo sprak hij, zou de BRT het gewone werkvolk nog vergeten. Het was een heerlijk stukje televisiegeschiedenis.

Van Herreweghe had in een fragment over voetbalhooligans zowaar huidig Sporza-journalist Stefaan Lammens herkend. Dertig jaar na de feiten mocht hij gezond gegeneerd aan Steven, kijkers en publiek haarfijn uitleggen wat hij precies bedoeld had met zijn zat gelal over makkers, voetbal en maten op tv.

Steven liet zijn wenkbrauwen huppelen en introduceerde de rest van het publiek dat hij had verzameld in een studio die verdacht veel op een woonkamer uit de showroom van Ikea leek.

En toen moest het meest hilarische fragment nog komen: een Panorama-reportage uit 1994 waarin diep gezucht en getreurd werd over het verdwijnen van de echte man, over de man die de band met zijn mannelijkheid samen met zijn zaadleiders had doorgeknipt. In de studio zat Jos, een Nederlandse Limburger die destijds cursussen organiseerde waarin mannen in een boschalet in ontbloot bovenlijf met de linkerhand elkaars hart en met de rechterhand elkaars geslacht beroerden. Allemaal om de man in zichzelf en in de samenleving weer een plaats te geven.

Een mens durft al eens denken dat het vroeger beter was, maar archiefbeelden halen je meestal ruw uit die nostalgische wensdroom. Vroeger was vaak even belachelijk als het heden, maar je kunt er wel aangename televisie over maken.

Van algemeen nut: donderdag, 20.40 uur, Eén

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content