Talking about regeneration: hoe Doctor Who 50 jaar geleden televisiegeschiedenis schreef
Vijftig jaar geleden wisselde Doctor Who voor de eerste keer van ‘Doctor’. Acteur William Hartnell, die als eerste The Doctor speelde in de Britse cultreeks, gaf de fakkel door aan Patrick Troughton. Een gewaagde zet destijds, televisiegeschiedenis vandaag.
29 oktober 1966. 18u13, Britse tijd. Op de BBC speelt naar goede gewoonte een aflevering van Doctor Who. Wat veel kijkers nog niet weten is dat na The Tenth Planet hun Doctor er helemaal anders zal uitzien. Ze zien het titelpersonage instorten van schijnbare uitputting, nadat hij eerder al opmerkte dat hij zich oud en versleten voelde. Dan, voor de ogen van zijn reisgezellen, verandert het gezicht van acteur William Hartnell in dat van Patrick Troughton, de tweede Doctor.
Het werd de grootste kracht van de reeks: door om de paar jaar van hoofdrolspeler te veranderen, dwingen ze zichzelf letterlijk en figuurlijk om te vernieuwen.
Patrick Troughton had daarna de moeilijke taak om de kijker en de andere acteurs te overtuigen dat hij hetzelfde personage was, alleen met een ander uiterlijk. Tegenwoordig bestaat cultreeks Doctor Who uit een samenloop van hypergedetailleerde verhaallijnen. Maar toen Hartnell de fakkel doorgaf aan Troughton, had de reeks nog geen uitgebreid achtergrondverhaal. De excentrieke, tijdreizende ‘Doctor’ stond zelfs nog niet officieel te boek als een Time-Lord uit Gallifrey, zijn thuisplaneet. Het concept van de regeneration, een instrument waarbij The Doctor kan transformeren wanneer hij dodelijk gewond geraakt, stond de makers toe om zijn verhaal verder te zetten.
Grote gok
Het werd de grootste kracht van de reeks: door om de paar jaar van hoofdrolspeler te veranderen, dwingen ze zichzelf letterlijk en figuurlijk om te vernieuwen. Maar hoewel franchises vandaag regelmatig andere acteurs voor dezelfde rol casten, was dat toen nog niet de gewoonte. Het bleef een grote gok voor een serie waarvan niemand dacht dat het een succes zou worden toen het in 1963, drie jaar voor Star Trek, van start ging. De reeks kreeg een klein budget van BBC en was bedoeld als 3G-televisie, wat zoveel wil zeggen als: zowel grootouders, ouders als kinderen moeten het programma kunnen bekijken. De eerste aflevering werd overigens uitgezonden de nacht na de moord op Amerikaans president John F. Kennedy in Dallas.
Het had dus allemaal snel kunnen eindigen voor de serie. Toch sloeg het verhaal aan. Sinds William Hartnell op 23 november 1963 in An Unearthly Child debuteerde als The Doctor en aan kijkers vroeg of ze zich ooit hadden afgevraagd hoe het moet zijn om door de vierde dimensie te zwerven, zijn de fans samen met het personage blijven zoeken naar het antwoord. The Doctor verandert om de paar jaar zijn gezicht en zijn vrienden vertrekken, maar de avonturen van de Time-Lord blijven doorgaan. Wat nu het fundament van de reeks is, was toen nog tasten in het duister. Want zouden de kijkers, die op volgens ratings rond die periode al afhaakten, terugkomen? Konden ze William Hartnell vergeten, maar The Doctor blijven zien?
Blauwdruk
Hartnell, die in 1975 overleed, nam afscheid van Doctor Who toen de druk van het opnameschema hem, in combinatie met zijn slechte gezondheid, te veel werd. Het zou zijn grootste rol blijven. Ondanks een indrukwekkende carrière, linkten mensen hem altijd eerst aan het personage van The Doctor.
Niet onlogisch. Hartnell had zich de oude kniesoor uit het script helemaal eigen gemaakt: een avontuurlijke mix van jong en oud, ervaring en een gevoel van verwondering. Die zachte, spottende glimlach en alwetende twinkeling in de ogen – het zijn allemaal elementen die Hartnell aan de rol toevoegde. Zijn vertolking is de blauwdruk voor alle andere acteurs die de rol later zouden spelen. Hartnell was de allereerste ster van de cultshow, de man die het kijkerspubliek voor het eerst overtuigde om hun ongeloof voor een tijdje op te schorten en mee te reizen door de tijd en ruimte in zijn blauwe politiecel.
In 2013 werd het verhaal van William Hartnell verfilmd in An Adventure in Space and Time, waarin Sherlock-schrijver Mark Gatiss toont hoe makers Verity Lambert en Sydney Newman aan Doctor Who begonnen. Game of Thrones-acteur David Bradley (Walder Frey) vertolkte de rol van Hartnell.
Brits erfgoed
Tot vandaag blijft The Doctor een belangrijke figuur in het Britse erfgoed. De serie is de langst lopende sciencefictionreeks op de televisie en trekt miljoenen kijkers. Enkele van de beste schrijvers ooit werkten voor de reeks, waaronder Douglas Adams, de man achter The Hitchhiker’s Guide to the Galaxy, die als scripteditor diende in de jaren 1970. De vijftigste verjaardagaflevering, The Day of the Doctor, werd in meer dan 80 landen in cinemazalen op hetzelfde moment bekeken. En de reeks heeft een eigen maandelijks magazine, Doctor Who Magazine.
Je eerste Doctor vergeet je nooit.
Dat had allemaal nooit kunnen gebeuren zonder die allereerste regeneratie in 1966, vandaag precies vijftig jaar geleden. Als je War Doctor John Hurt niet meetelt, speelden al twaalf acteurs de iconische figuur – momenteel The Thick of It-acteur Peter Capaldi. Als een acteur nu stopt en de rol naar iemand anders gaat, haalt dat in Groot-Brittanie het hoofdpunt van het nationale nieuws. En met de komst van elke nieuwe acteur, wordt een nieuwe generatie voorgesteld aan The Doctor. Fans van de serie zeggen vaak: “Je eerste Doctor vergeet je nooit.” Jonge kijkers beginnen bij Christopher Eccleston, David Tennant of Matt Smith. Anderen gaan verder terug in de tijd. Maar Hartnell, volgens veel critici de beste Doctor in de hele serie, zal altijd de eerste zijn.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier