‘Ik ben de baas van een hotel dat er niet zou moeten zijn.’ Jurgen Van Poecke zegt het enigszins gelaten. Hij is directeur van de nieuwe gevangenis van Haren, waarover deze zesdelige docuserie gaat. Het dorp in de titel verwijst naar de ambitie van deze nieuwe detentie-eenheid, die meer dorp dan cellenblok wil zijn maar nu ook weer geen Club Med moet worden, om Van Poecke te citeren. Ook dat zegt hij gelaten.
Het is augustus 2022, drie maanden voor de opening van Haren. Het inspectieverslag van de Toezichtsraad voor het Gevangeniswezen ligt voor hem op zijn bureau. ‘Surcarcéral’, te veel een gevangenis, luidt de conclusie ervan. Van Poecke is het daar niet helemaal mee eens, maar hij is ook niet van plan zijn gevangenis of gevangenissen tout court te verdedigen. ‘We bestaan omdat de samenleving geen beter alternatief vindt.’
In de eerste aflevering, waarin we in het spoor van de cipiers en gevangenen langs de overbevolkte, uitgeleefde en hygiënische hellen van cellen van Sint-Gillis dwaalden, viel het woord ‘detentieschade’. Mensen verlaten de gevangenis eerder gehavend dan dat ze tot inkeer zijn gekomen. ‘We moeten ons schamen over hoe we met gedetineerden omgaan’, aldus Van Poecke. België werd dan ook al door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens veroordeeld voor de ‘onmenselijke situatie in de gevangenissen’.
Haren moet daarin beterschap brengen. Gedetineerden hebben er een eigen cel met het nodige comfort en krijgen er een badge om hun bewegingsruimte te verruimen. Alle mannen die nu in Sint-Gillis en Vorst verblijven en de vrouwen van Berkendael verhuisden het voorbije jaar naar Haren. Het is die verhuizing die deze reeks nauwgezet volgt. Iets te nauwgezet, als je het mij vraagt. Want hoe vaak wil je horen dat het ‘allemaal nieuw en spannend is’, dat het ‘anders zal zijn’ en dat mensen ‘niet houden van verandering’?
Hoe vaak wil je horen dat het ‘allemaal nieuw en spannend is’, dat het ‘anders zal zijn’ en dat mensen ‘niet houden van verandering’?
We zien hoe de vrouwen van Berkendael hun persoonlijke bezittingen in kartonnen dozen laden, hoe de oude lakens en kussenslopen in de vuilniszak verdwijnen, want in Haren zal alles nieuw zijn, ook de regels. Zo zijn de jeansbroeken die in Berkendael toegelaten waren in Haren verboden. Ze laten de metaaldetectoren te vaak afgaan. En er zijn niet genoeg mensen om dan telkens tot een fouille over te gaan. Driehonderd vacatures staan nog open. Niet iedereen voelt zich geroepen om in een gevangenis te werken.
‘Detentieschade’, zo blijkt, is niet enkel iets waar gedetineerden mee kampen, maar evengoed de cipiers. Veertien jaar ervaring heeft Lud, een van de teamleiders. Ze weet dat gevangenen inventief zijn met vijzen, dat ze aan batterijen durven te knagen om een roes te ervaren, maar ook dat de wanhoop en uitzichtloosheid zo groot kunnen zijn dat zichzelf van het leven beroven de enige uitweg lijkt. Het zijn beelden die een mens niet snel vergeet, zegt Lud.
En hier gebeurt er iets vreemds in deze docuserie. Het was duidelijk wat Lud daarmee bedoelde. De details die ze daarna over concrete gevallen gaf, waren overbodig. Ondertussen is het algemeen geweten dat om zelfdoding te voorkomen je het hoe van een suïcide beter onvermeld laat en dat je op z’n minst onderaan in beeld of na de aftiteling verwijst naar de Zelfmoordlijn. Dat de makers hier geen rekening mee hebben gehouden, vertelt iets over het gebrek aan zorgzaamheid waarmee deze docuserie is gemaakt. De enige lijn is de verhuizing. Verder wordt er van de hak op de tak gesprongen, alsof de makers verloren zijn gelopen in de chaos waarin Haren in die tijd baadde.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
