Netflix vertelt het échte verhaal van de vijf tieners voor wie Donald Trump de doodstraf vroeg

In 1990 speelden vijf gekleurde jongeren de hoofdrol in een rechtszaak die heel Amerika in zijn greep hield. De Central Park Five werden beschuldigd van én veroordeeld voor verkrachting met geweld. Onterecht, zo bleek jaren later. Hun lijdensweg werd verfilmd in de nieuwe Netflix-miniserie When They See Us.

De zaak van de Central Park Five was er eentje die qua controverse maar nipt de duimen moest leggen voor de moordzaak van O.J. Simpson. Net als die ophefmakende case maakte hun beproeving nog eens pijnlijk duidelijk hoe verstoord de relatie van Amerika met zijn zwarte inwoners was.

In de nacht van 19 april 1989 werd een joggende vrouw ’s avonds in Central Park in New York brutaal aangevallen en verkracht. De politie duidde al snel vijf gekleurde jongeren die regelmatig in het park rondhingen aan als de mogelijke daders. When They See Us documenteert de hel waarin de jongens belandden vanaf het moment dat ze door de politie werden ondervraagd tot in 2002, toen hun naam alsnog werd gezuiverd.

De vijf zwarte en latinojongens uit Harlem waren nog geen zestien toen ze plots America’s most wanted werden. In New York, in die tijd nog geteisterd door torenhoge criminaliteitscijfers, werd de aanval gezien als de druppel die de emmer deed overlopen. De vijf, in de kranten gretig ’the Central Park Five’ genoemd, werden omschreven als een gevaarlijke troep wolven die plunderend door de straten van New York trok. Regisseuse Ava DuVernay: ‘Ik wilde die vijf jongens, door iedereen beschouwd als monsterlijke criminelen, opnieuw een menselijk gezicht geven.’

Meer nog dan een hysterisch trial by media is het verhaal van de Central Park Five er eentje van stuitend slecht politiewerk. Er was immers geen enkel bewijsstuk dat de jongens aan de misdaad linkte: geen spatje bloed op hun kleren, geen DNA-spoor op het slachtoffer. Het enige dat hen in nauwe schoentjes bracht, waren de bekentenissen die ze aan politie hadden afgelegd. En die bleken, zoals de serie haarfijn uit de doeken doet, niet bepaald onder koosjere omstandigheden aan hen ontfutseld. De jongens werden urenlang apart ondervraagd, zonder eten en drinken. Terwijl de ene bang zat te wachten in een kamertje, hoorde hij hoe zijn vriend in de kamer ernaast door de politie in elkaar werd geslagen tot hij bekende. Later probeerden ze hun verklaringen nog in te trekken, maar het kwaad was al geschied.

In de rechtszaal werden ze schuldig bevonden aan verkrachting en poging tot moord, en veroordeeld tot celstraffen tussen de vijf en de vijftien jaar. Pas jaren later, in 2002, werd hun naam alsnog gezuiverd, toen de echte dader van de verkrachting naar buiten trad. De vijf, intussen volwassen mannen, moesten daarna nog eens twaalf jaar wachten op een schadevergoeding van de stad New York. Daarover zei Yusef Salaam, een van de vijf die jarenlang onterecht in de cel hadden gezeten: ‘Dat geld is mooi, natuurlijk, maar we krijgen er nooit de verloren jaren van onze jeugd mee terug.’

Een bijrol voor Donald Trump

Het verhaal van The Central Park Five lijkt gesneden koek voor een true-crimedocumentaire, maar Netflix gaf deze keer de voorkeur aan een fictieserie. Voor de hoofdrollen strikte de streamingdienst enkele bekende namen, zoals Joshua Jackson en Desperate Housewives-actrice Felicity Huffmann (die nota bene zelf in gerechtelijke moeilijkheden zit door een omkoopschandaal). Maar de grootste kanonnen houden zich achter de schermen van When They See Us schuil: Oprah Winfrey en Robert De Niro tekenden voor de productie, terwijl Ava DuVernay, momenteel nummer één op de most wanted-lijst van Hollywood, in de regisseurstoel plaatsnam.

De 46-jarige DuVernay groeide op in Compton, een beruchte zwarte buitenwijk van LA, en schreef al een indrukwekkend palmares bij elkaar. Daarin voeren vooral raciale thema’s, zoals geweld tegen zwarten en geïnstitutionaliseerd racisme, de boventoon. Zowel haar langspeelfilm Selma over Martin Luther King Jr., als de Netflix-documentaire 13th, waarin ze het buitensporig hoge aantal zwarte gevangenen in Amerika aan de kaak stelt, werden al genomineerd voor een Oscar.

Met die eerste nominatie schreef DuVernay trouwens geschiedenis, als eerste zwarte vrouw die mocht meedingen naar het beeldje voor beste film. En aan haar veroveringstocht lijkt voorlopig nog geen eind te komen: de regisseuse is alweer aan een volgend prestigieus Netflix-project bezig, over het leven van de overleden popster Prince.

Het verhaal van de Central Park Five was er eentje dat DuVernay al langer wilde vertellen: ‘Hun vreselijke beproeving zit al meer dan twintig jaar in mijn systeem. Deze vijf gekleurde mannen zijn op elk punt in hun rechtszaak onrechtvaardig behandeld. Van hun gedwongen getuigenis tot de wrede campagne voor hun executie door de man die later president van Amerika zou worden.’ Jawel, niemand minder dan Donald Trump liet in 1989 enkele krantenadvertenties plaatsen waarin hij pleitte voor de herinvoering van de doodstraf voor de vijf. Een standpunt dat hij in 2016 doodleuk opnieuw verdedigde, ook al was hun naam toen al lang van alle blaam gezuiverd. Kleine kans dus dat They Will See Us enthousiast onthaald zal worden in het Witte Huis.