‘My Brilliant Friend’ lijkt in niets op wat er vandaag op uw tv-scherm te zien is

Twee jaar na het eerste seizoen van My Brilliant Friend, gebaseerd op de stilaan klassieke Napolitaanse romans van Elena Ferrante, is er met The Story of a New Name een vervolg. En we kunnen u geruststellen: deze prachtige coproductie van HBO en Rai valt nog altijd met niets in tv-land te vergelijken.

De achtergrond is bekend: My Brilliant Friend is gebaseerd op een vierdelige Napolitaanse romancyclus van de Italiaanse Elena Ferrante en vertelt het levensverhaal van twee pientere meisjes die op het einde van de Tweede Wereldoorlog in een arme buurt van Napels worden geboren. Ondanks hun diepgewortelde vriendschap proberen Raffaella Cerullo (bijnaam Lila) en Elena Greco (Lenù) elk op hun manier te ontsnappen aan het traject dat voor vrouwen in die tijd en dat milieu al van bij de geboorte vastligt – de ene door rijk te trouwen, de andere door te studeren. Ferrante (die er al haar hele schrijversloopbaan in slaagt anoniem te blijven) en haar boeken zijn een wereldwijd fenomeen. Op het moment dat de tv-reeks in november 2018 in première ging, waren er 10 miljoen exemplaren verkocht.

Van My Brilliant Friend zijn vier seizoenen gepland, netjes onderverdeeld in één jaargang per boek. Seizoen 1 lijkt ons daarvan het makkelijkste geweest te zijn voor Saverio Costanzo, die My Brilliant Friend ontwikkelde, regisseerde en mee schreef. In acht afleveringen van telkens een uur mocht hij de eerste zestien levensjaren van Lila en Lenù tonen – hoe ze opgroeiden van vertederende meisjes die klusjes deden voor de lokale woekeraar Don Achille tot jonge vrouwen die hun wegen stukje bij beetje uiteen zagen lopen. Je kon door hun ogen weliswaar de hartverscheurende ellende van hun ouders en de andere families in de wijk zien, maar door de grote tijdspanne volgden drama en verwondering elkaar in een heel natuurlijke cadans op, om te eindigen bij het huwelijk van Lila en Stefano Carracci, de zoon van Don Achille.

Het tweede seizoen, dat als titel The Story of a New Name meekreeg, moet het zonder die verwondering stellen. De gebeurtenissen vatten meteen na het huwelijksfeest aan. Je valt er als kijker koud in, waardoor het in de eerste twee afleveringen een beetje puzzelen is om de vele personages een plaats te geven. Nu de kindertijd van de meisjes voorbij is, lijkt bovendien ook de lichtheid verdwenen. Lila komt van haar huwelijksreis terug met een blauw oog en vertelt aan Lenù hoe ze op haar huwelijksnacht door Stefano werd verkracht. Haar relaas wordt door Costanzo in een lange, rauwe flashback getoond.

Daarna trekt het verhaal zich weer op gang, maar aan een heel ander tempo. Terwijl Lenù verder studeert, wordt Lila steeds ongelukkiger in haar rol van huisvrouw. Ze woont met Stefano in een nieuwbouwappartement waaraan je kunt zien dat Italië met de meisjes mee evolueert – of andersom. We zijn in de jaren zestig beland, en de georganiseerde misdaad heeft in het kapitalisme een gedroomde bondgenoot gevonden. Omdat in My Brilliant Friend het micro- en macroniveau constant in elkaar overlopen, wordt dat geïllustreerd door Stefano, die samen met de lokale maffiafamilie een exclusieve schoenenwinkel begint. Intussen wordt Lenù verliefd op Nino, een salonrevolutionair die symbool staat voor intellectueel links, en lijken de meeste oude vrienden uit de wijk, nauwelijks achttien jaar oud, nu al gevangen te zitten in dezelfde trieste omstandigheden als hun ouders. En Lila en Lenù verbeelden meer nog dan in het eerste seizoen de strijd die vrouwen in het conservatieve Italië (dat de moderniteit wel in het straatbeeld maar niet tot in de huiskamers liet binnendringen) moesten leveren om niet net als hun moeders te worden. Waar seizoen twee aan lichtheid inboet, zet het dubbel in op vrouwenzaken.

Al die thema’s worden Saverio Costanzo door Elena Ferrante aangereikt. Maar ook al staat hij de regiestoel in deel twee voor enkele afleveringen af aan zijn schoonzus Alice Rohrwacher ( La meraviglie): My Brilliant Friend is wel degelijk zijn show. Hij countert de woelige verhaallijnen met een rustige beeldtaal, veel close-ups en lange, in warme kleuren badende scènes. En hij heeft een geweldig gevoel voor detail. Let er bijvoorbeeld op hoe vaak hij Lila’s ruwe handen in beeld brengt, om aan te tonen dat je een mens wel uit zijn milieu kunt halen, maar het milieu niet zomaar uit de mens. Deze reeks is zalig Europees, en lijkt dan ook in niets op wat er vandaag allemaal op uw tv-scherm te zien is. Costanzo zoekt liever aansluiting bij de rijke cinematraditie van zijn vaderland, waar de rauwe realiteit en de klassenstrijd altijd al geliefkoosde thema’s waren. De film die door het tijdperk waarin dit seizoen zich afspeelt het eerst in gedachten springt, is de klassieker Rocco e i suoi fratelli (1960) van Luchino Visconti.

Besef, nadat u My Brilliant Friend net als wij in twee dagen tijd hebt uitgekeken, dat u na dit seizoen nog altijd maar halfweg de epische geschiedenis van Raffaella Cerullo en Elena Greco bent. Dat is geweldig nieuws, en u hoeft er niet eens een boek voor te lezen.