La casa de papel-bedenker Álex Pina trekt naar de Balearen: ‘Ibiza is een antropologisch experiment’

Zon, zee, cocaïne en een oud moordcomplot: ziedaar de korte samenvatting van White Lines, de nieuwe serie die Netflix op ons loslaat. Een gesprek met bedenker Álex Pina, het brein achter La casa de papel. ‘Ibiza een kolonie van Britse marginalen? Er komen ook Belgen, hoor.’

U hebt het misschien nog niet door, maar Álex Pina is een van de steunpilaren van de lockdown in Vlaanderen. Het is dezer dagen bijna onmogelijk om te ontkomen aan de hersenspinsels van de bedenker van La casa de papel. Begin april releasete Netflix seizoen vier van de populairste niet-Engelstalige serie aller tijden. Daarnaast kunt u op vrt.nu kijken naar The Pier (originele titel: El embarcadero), een thrillerreeks waarvoor Pina het scenario schreef en waarin Álvaro Morte (‘De Professor’ uit La casa de papel) de hoofdrol speelt. En op 15 mei start Netflix met White Lines, een nieuwe serie waarvoor Pina samenwerkte met Andy Harries, de producer van het prestigieuze The Crown. En als het coronavirus de draaiperiode niet totaal in de war had gestuurd, had Pina ondertussen nóg een serie ingeblikt: Sky Rojo, een reeks die zich afspeelt in de duistere wereld van de prostitutie.

De algehele lockdown in het zwaar door corona getroffen Spanje leek dus welgekomen voor Pina, al was het maar om even op adem te komen. Niets blijkt echter minder waar. ‘Die hele lockdown is een duistere periode geweest’, vertelt Pina vanuit Madrid, waar hij in een kaal bureautje heeft plaatsgenomen voor een hele dag Zoomgesprekken. Waar artiesten doorheen de geschiedenis inspiratie puurden uit periodes van quarantaine, liep Pina vooral de muren op. ‘Ik had het gevoel dat zich een soort kosmische paniek van mij meester maakte. Plotseling vielen alle zekerheden weg en leek niets nog te kloppen. Ik blokkeerde totaal. Ik kón gewoon niet schrijven in zulke heftige omstandigheden, met die honderden doden die dagelijks vielen. Zelfs lezen lukte me amper. Om toch een beetje te bewegen, heb ik elke dag een paar keer de trappen naar mijn flat opgelopen – ik woon op de veertiende verdieping, dat telt als een work-out. Maar eigenlijk heb ik vooral gekookt. (grinnikt) Nu durf ik niet echt meer buiten te komen. Ik vrees dat ik een beetje ben aangekomen.’

De ironie wil dat Pina in zijn series graag besloten ruimtes opzoekt. El barco ( The Ship, uit 2011) speelt zich af op een schip, dat in een soort postapocalyptische wereld met een enorm gestegen zeespiegel ronddobbert. In Vis a vis ( Locked Up, uit 2015) zoomt hij in op een vrouwengevangenis. La casa de papel voltrekt zich dan weer grotendeels in de Koninklijke Munt en de Nationale Bank van Spanje. ‘Besloten ruimtes geven je als scenarist meer mogelijkheden’, zegt Pina. ‘Het gevoel opgesloten te zitten zorgt voor emotionaliteit. Het is een extreme situatie, waardoor personages alerter en zelfbewuster zijn. Hun emoties worden sterker, er is meer onzekerheid, er is meer wrok en onberekenbaarheid. Een pandemie waarbij iedereen binnen moet blijven lijkt mij daar ook geschikt voor. (lacht) Al zal ik niet de enige zijn die dat idee heeft.’

Bibliothecaris op drift

Dan is White Lines, de serie waarmee Netflix op 15 mei uitpakt, helemaal anders. Weg zijn de besloten ruimtes, de rode overalls, de Dalí-maskers en de ingenieuze plannen van De Professor. In White Lines kiest Pina resoluut voor zon, zee, strand en de dreunende technomuziek van Ibiza. Zoals in al zijn series weeft hij ook nu weer de meest uiteenlopende verhaallijnen door elkaar. Pina volgt de avonturen van Zoe (Laura Haddock, Meredith Quill uit de Guardians of the Galaxy-films), een bibliothecaris en moeder van twee uit Manchester die naar Ibiza trekt om uit te zoeken wat er is gebeurd met haar broer Alex, een deejay. Die werd twintig jaar geleden vermoord, maar zijn dood is nooit helemaal uitgeklaard. Op zoek naar antwoorden raakt ze verstrikt in een web van intriges tussen lokale maffiabazen, Roemeense drugsdealers en cokesnuivende feestneuzen.

Pina spreekt met veel liefde over Ibiza. In de jaren tachtig werkte hij als beginnend journalist op de Balearen. Het cliché dat Ibiza een kolonie van Britse marginalen is, spreekt Pina resoluut tegen. ‘Er komen ook heel wat Belgen. (lacht) Ibiza is een antropologisch experiment. Het is een van de meest kosmopolitische plaatsen van Europa. Er is geen enkele plek waar je op zo’n kleine oppervlakte zo’n enorme diversiteit aan mensen vindt. Al moet ik met spijt in het hart toegeven dat het onbekommerde Ibiza van de jaren zeventig en tachtig nu verdwenen is. Vroeger kon je totaal berooid naar Ibiza gaan en er een prima leven leiden. Tegenwoordig moet je echt rijk zijn om er nog iets te kunnen kopen.’

Meer dan als een aangename jeugdherinnering fungeert Ibiza als een soort van spiegel, vindt Pina. ‘Ibiza is het totale tegenovergestelde van een grijze industriestad als Manchester. Die explosie aan kleuren en geuren, de bruisende ambiance, de Middellandse Zee, de zomer die er nooit lijkt op te houden. Het is een en al sensualiteit en hedonisme.’ Die uitbarsting van levenslust contrasteert met Zoe’s saaie leventje in Manchester. ‘Ik sluit niet uit dat er bibliothecarissen zijn die tot in de vroege uurtjes op de dansvloer staan, ‘ grinnikt Pina, ‘maar doorgaans is een bibliotheek toch geen spannende plek om je werkdag door te brengen. Het leek me leuk om zo iemand op een eiland vol maffiosi, drugsdealers en excentriekelingen te zetten, en dan te zien wat er gebeurt.’

Ibiza als spiegel

Wanneer Pina spreekt over de personages die zijn series bevolken, lijkt hij soms te vergeten dat hij ze zelf gecreëerd heeft. Als een soort afstandelijke psycholoog analyseert hij hun levenskeuzes, angsten en waanideeën. Over Marcus, de pafferige deejay die na een kleine twintig jaar op het eiland nog steeds geen woord Spaans lijkt te spreken, vraagt Pina zich af hoe het kan dat iemand zo onvolwassen kan blijven. Alex, de deejay die twintig jaar geleden is verdwenen, doet hem dan weer aan zichzelf denken.

‘Fundamenteel is Ibiza een confrontatie met onze volwassen zelf’, filosofeert Pina. ‘Voor velen onder ons is het leven hypergereguleerd: elke vrijdag naar de supermarkt, op tijd de kindjes halen op school, bijna geen sociaal leven hebben. In Ibiza is het net het omgekeerde, en draait alles om sociaal leven en controleverlies. Eigenlijk gaat White Lines vooral over decadentie. Alle personages maken een moment mee waarop ze geconfronteerd worden met wat er van hun leven geworden is. Is dit echt het leven waar we van droomden toen we zestien of achttien jaar waren? Ik denk dat weinigen onder ons die vraag graag beantwoorden. Zoals Marcus het in de serie zegt: als je eens als een god hebt geleefd, blijf je voor de rest van je leven melancholisch omdat je dat leven hebt verloren.’

Toegegeven, erg realistisch is het allemaal niet. Het is weinig waarschijnlijk dat een bibliothecaresse die richting de veertig gaat plotseling met honderdvijftig kilometer per uur wegscheurt van een politiecontrole. Ook het harpoeneren van getatoeëerde patsers staat doorgaans niet in vacatures bij de bibliotheek, zelfs niet in het ruige Manchester. De Roemeense drugsdealers zijn tenenkrommende stereotypes met zonnebrillen en slechte Engelse accenten. En ook de onder cocaïne bedolven orgieën uit de serie zijn, nu ja, boeiend, maar misschien toch een béétje over the top.

Pina is de eerste om toe te geven dat zijn personages de geloofwaardigheidstest niet doorstaan. ‘In Spanje, en algemeen in de Latijnse traditie, stellen we andere vereisten aan onze personages. Wij aanvaarden makkelijker dat ze overdrijvingen zijn, dat ze niet geheel realistisch overkomen. Ik heb altijd al gezegd dat La casa de papel eigenlijk een soort comic is, waarin er meer ruimte is voor plotwendingen die niet volledig stroken met wat aannemelijk is. Ik zou die serie nooit in het Engels gemaakt kunnen hebben.’

Dat cultuurverschil was meteen ook de voornaamste uitdaging in de samenwerking met de makers van The Crown. ‘Ik heb daar lange discussies over gehad met mijn Britse collega Andy Harries’, zegt Pina. ‘Hoe zorgen we ervoor dat de personages zowel voor Engelstalige als voor Spaanstalige kijkers herkenbaar zijn? “Komaan Andy, zei ik voortdurend. Het is verdorie Ibiza!” Hoe kun je nu een serie in Ibiza laten afspelen met personages die níét hyperemotioneel of excentriek zijn? (grinnikt) Ik ben blij dat de Latijnse insteek toch een beetje de bovenhand heeft gekregen.’

Economische logica

Achter de samenwerking tussen Pina en Harries zit natuurlijk ook een zekere economische logica. ‘Engels en Spaans zijn de twee grootste talen van de streamingwereld’, aldus Pina. ‘Maar eigenlijk zijn er, met uitzondering van Narcos, nauwelijks series die beide werelden samenbrengen. Dat wilden we met White Lines wél doen.’ Die oefening was overigens extra moeilijk omdat Pina zelf naar goede Spaanse gewoonte nauwelijks Engels spreekt. ‘Dat was aanvankelijk improviseren’, grinnikt hij. ‘Onze teams hebben eindeloze Skypesessies gehouden om alles op elkaar af te stemmen. Gelukkig hebben we in Spanje een lange traditie van Britten en Spanjaarden die elkaars taal niet spreken en er toch op een of andere manier in slagen te communiceren.’

Een vakantie zit er voorlopig niet in voor Pina. Vanaf het moment dat de overheid het opnieuw toelaat, wil hij verder filmen aan Sky Rojo, de serie die grotendeels op de Canarische Eilanden wordt gedraaid en waarvan de opnames door het coronavirus in allerijl moesten worden stilgelegd. ‘Het is een logistieke nachtmerrie om op een eiland te filmen’, zucht Pina. ‘Maar het geeft je visueel zoveel mogelijkheden, dat het toch altijd de moeite waard is. Voor de rest volg ik zoals iedereen elke dag de besmettingscijfers. Ik kan niet wachten om opnieuw aan de slag te gaan.’