In docuserie ‘Jeen-yuhs’ krijgt u af en toe het onvoorstelbare te zien: een verlegen Kanye West

© Netflix
Jonas Boel
Jonas Boel Jonas Boel is medewerker van Knack Focus

In de Netflixdocumentaire Jeen-yuhs ziet u hoe Kanye West ooit een nerd met een beugel in zijn mond en een lege frigo in zijn appartement was.

‘Kanye was altijd zelfingenomen, in zekere zin’, zie je Donda West zeggen. Ze zit naast haar enig kind, de artiest die we tegenwoordig officieel ‘Ye’ moeten noemen, op de trappen van het huis in Chicago waar hij is opgegroeid. Kanye West, zelfingenomen? Niet echt een verrassing voor wie vertrouwd is met de megalomane fratsen van deze extreem arrogante rapper. Maar deze beelden zijn twintig jaar oud, gefilmd met een camcorder in een periode dat West een semisuccesvolle producer en beatbakker was die wanhopig als mc wilde doorbreken en nog vruchteloos naar een platencontract hengelde.

Af en toe zie je Kanye zoals je je hem nu nog moeilijk kunt voorstellen: als een soms wat verlegen grinnikende achtergrondfiguur tussen luidruchtige en stoerdere maten.

De scène zit in Jeen-yuhs (spreek uit: genius), een driedelige documentaire over leven en werk van Kanye West die vanaf deze week op Netflix te zien is. Jeen-yuhs is niet je doorsnee biografische muziekdocu. Clarence ‘Coodie’ Simmons, een van de twee regisseurs, was een stand-upkomiek die eind jaren 90 voor een kabelzender in Chicago Channel Zero presenteerde, een programma dat de straat op trok om de lokale muziekscene in beeld te brengen. Nogal wat rappers passeerden er de revue: sterren op doorreis als Snoop Dogg, Run DMC en KRS-One, maar vooral veel spelers uit de plaatselijke divisie, al dan niet op de rand van de doorbraak. Onder hen: een piepjonge Kanye West, lid van het rapkwartet Go Getters, en naam makend als inventieve knoppendraaier. Coodie ziet iets in de jonge producer en amateurrapper. Hij ziet – op dat moment waarschijnlijk als enige – een superster in wording, en wanneer West in 2000 besluit om de deur in zijn thuisstad achter zich dicht te trekken en zijn grootse rapdromen na te jagen in New York laat Coodie alles vallen en volgt hij hem met zijn camera.

In de daaropvolgende decennia zal hij als lid van Kanye’s inner circle meer dan 300 uur aan beeldmateriaal schieten. Nooit geziene beelden die de geboorte en evolutie van een van de meest invloedrijke, controversiële en polariserende artiesten van de eenentwintigste eeuw laten zien. De docu is onderverdeeld in drie hoofdstukken: Vision, Purpose en Awakening, samen goed voor 280 minuten. Wij zagen het eerste deel, en daarin vielen een paar dingen op.

In docuserie 'Jeen-yuhs' krijgt u af en toe het onvoorstelbare te zien: een verlegen Kanye West
© Netflix

Alle rappers houden veel te veel van de camera

Elke beginnende rapper die een cameralens voor zijn neus ziet, doet hetzelfde: zeggen wie hij is, van waar hij is, zijn maten erbij halen en eventueel grijnzend wat rare gebaren maken. Élke beginnende rapper. Dat zorgt ervoor dat Jeen-yuhs in het begin bitter weinig te bieden heeft. De achterkamertjes van de hiphopscene in Chicago lijken een dronken, baldadige studentenfuif. Voor de fanatieke hiphopliefhebber is Coodies fly-on-the-wallmethode misschien interessant en vermakelijk (‘hé, daar loopt iemand van Mind Abstract door het beeld!’), maar als neutrale kijker heb je al snel de neiging ‘zég of dóé nu eens iets!’ naar het scherm te roepen tijdens het vele opscheppen, plaagstoten en nietsnutten. Het voordeel is dan weer dat je Kanye af en toe ziet zoals je je hem nu nog moeilijk kunt voorstellen: als een soms wat verlegen grinnikende achtergrondfiguur die rondhangt met zijn meer luidruchtige en stoerdere maten. Ja, de man die zichzelf met Walt Disney, Socrates en Leonardo da Vinci vergeleken heeft, was ooit een nogal onhandige nerd met een beugel in zijn mond en een lege frigo in zijn appartement.

Er zit verdacht weinig muziek in deze docu over een muziekicoon

Als Jeen-yuhs een portret van de artiest als jongeman is, waar is de muziek dan gebleven? Wanneer regisseur Coodie hem voor het eerst in het vizier neemt, heeft Kanye al productiebijdrages geleverd aan albums van Jermaine Dupri, Foxy Brown en Goodie Mob. In 2000, het jaar van Wests verhuizing naar New York, mag hij vier beats leveren voor Jay-Z’s The Blueprint (2001), een van de grootste hiphopklassiekers van deze eeuw. Tegenwoordig omringt Kanye zich tijdens het creatieproces met een legertje assistenten en huurlingen in dure studio’s. Het ware dus interessant geweest om te zien hoe hij het destijds, met beperkte middelen en in z’n eentje, waagde om kleppers als The Jackson 5 en The Doors (respectievelijk in Izzo (H.O.V.A) en de controversiële distrack Takeover) door de samplemolen te draaien. Van die creatieve aha-momenten ben je in Jeen-yuhs dus jammer genoeg niet getuige (anders dan bijvoorbeeld in The World’s a Little Blurry, de recente docu over Billie Eilish).

In docuserie 'Jeen-yuhs' krijgt u af en toe het onvoorstelbare te zien: een verlegen Kanye West
© Netflix

Kanye’s eigen muziek, de tracks waarmee hij als rapper wil doorbreken, komen slechts erg sporadisch aan bod. Wel krijg je een embryonale versie van Jesus Walks te horen, een van Kanye’s eerste grote hits, uit zijn debuutalbum The College Dropout (2004). In de hoop bij de platenlabels oren te prikkelen wil West er graag een gastvers op van raplegende Scarface, die effectief naar de studio afzakt, maar daar het idee van de hand wijst nog voor hij een halve minuut naar de beat geluisterd heeft. ‘Find something else’, klinkt het droog en hij vertrekt. Pijnlijk. Ook voor Scarface, overigens: in 2005 levert Jesus Walks Kanye een van zijn eerste twee Grammy’s op.

In docuserie 'Jeen-yuhs' krijgt u af en toe het onvoorstelbare te zien: een verlegen Kanye West
© Netflix

Kanye werd ooit te braaf bevonden om een rapper te zijn

‘Gaan ze het tegen me gebruiken dat ik nog nooit iemand vermoord heb?’ vraagt Kanye zich luidop af met een journalist van Rolling Stone op de achterbank. Hij leeft nog steeds van beat naar beat. De droom om een rapper van betekenis te worden lijkt nog altijd erg hoog gegrepen. De A&R-verantwoordelijke van Rawkus Records, het New Yorkse label waar Mos Def en Talib Kweli thuis zijn, noemt hem in zijn gezicht ‘een combinatie van street en high fashion‘. Versta: je valt tussen twee stoelen. Kanye heeft een te grote mond om een literaire rapper à la Talib Kweli te zijn en te veel klasse om in het gangsterrapwereldje te passen. Afgevaardigden van Capitol Records vinden Kanye wel sympathiek en talentvol, maar geloven niet in het rappotentieel van een knoppendraaier. De microfoon en het klankbord, de straatpoëzie en de beats: begin jaren 2000 zijn het nog strikt gescheiden werelden in de hiphop.

Kanye wil in Jesus Walks graag een gastvers van raplegende Scarface, die in de studio naar de beat komt luisteren. ‘Find something else’, zegt hij droog na nog geen halve minuut en hij vertrekt.

Het label waar West zijn zinnen écht op gezet heeft, is Roc-A-Fella, waar zijn grote voorbeeld Jay-Z mee de plak zwaait. In Jeen-yuhs noemt medeoprichter Damon Dash Kanye voor de camera ‘a good dude’, iemand die nooit een vlieg kwaad zou doen. De boodschap is ook hier duidelijk: Kanye is voor Roc-A-Fella te braaf, te afgeborsteld en van te goede komaf om serieus te worden genomen als rapper.

Het geloof in eigen kunnen en de absurde volharding waren er van in het begin

Oké, zoals de meeste rappers, van eender welk allooi, beschikt Kanye West over een groot ego en een bovengemiddelde portie bravoure. Maar de Kanye die je in dit eerste deel van Jeen-yuhs te zien krijgt, is nog niet de exhibitionistische, meer dan één morele grens overschrijdende, surrealistische onzin spuiende, megalomane roeptoeter die we vandaag kennen. Soms zie je de kiemen van die persoonlijkheid wel. Bijvoorbeeld op de beelden van die keer dat hij samen met enkele bros onaangekondigd de kantoren van Roc-A-Fella binnenvalt, nog steeds hengelend naar die platendeal. Het loopt al meteen mis: de receptionist introduceert hem aan de telefoon als ‘Cayenne’. Eenmaal voorbij de poorten klampt een opdringerige West iedereen aan. Het stuk waarin hij wild gesticulerend over de demo van All Falls Down staat te rappen in het kantoor van een verbouwereerde marketingdirecteur is sprekend. Hier herken je al de man die zeven jaar later het podium zal opstormen om Taylor Swift te onderbreken tijdens haar Grammy-speech, de man die Mark Zuckerberg van Facebook in 2016 publiekelijk om een lening van een miljard dollar smeekt. ‘Hij geloofde in zichzelf’, zegt Coodie in de voice-over. ‘En hij heeft hard gevochten om de wereld ook in hem te doen geloven.’

In docuserie 'Jeen-yuhs' krijgt u af en toe het onvoorstelbare te zien: een verlegen Kanye West
© Netflix

Wanneer Kanye in de zomer van 2002 er eindelijk in slaagt zijn krabbel onder een contract met Roc-A-Fella te zetten – een moment dat met bedroevend weinig ceremonieel op je scherm passeert – geeft Jay-Z toe dat hij West vooral in huis heeft gehaald om te profiteren van zijn productiekwaliteiten. Het zal dan ook nog twee jaar duren vooraleer Kanye zijn grote droom kan waarmaken en zijn debuutalbum met de wereld mag delen. Wat dat allemaal teweegbrengt, kan ook Jay-Z zich op dat moment niet voorstellen.

Het grootste genie van Jeen-yuhs blijft in die zin grotendeels buiten beeld. Dat Coodie begin jaren 2000 vermoedt dat die jonge producer uit Chicago, een stad die op dat moment nauwelijks op de Amerikaanse hiphopkaart staat, zal uitgroeien tot iemand die de moeite waard is om jarenlang op de voet te volgen met je camera, is visionair. En lucratief, zo blijkt nu: Netflix heeft 30 miljoen dollar neergeteld voor de uitzendrechten van het driedelige Jeen-yuhs. Geld goed besteed? Dat moet dan vooral uit de tweede en derde aflevering blijken. In deel één bleven we 87 minuten lang iets te regelmatig op onze honger zitten.

In docuserie 'Jeen-yuhs' krijgt u af en toe het onvoorstelbare te zien: een verlegen Kanye West
© Netflix

Wat we vooral onthouden, is dat Kanye West ooit een rotambitieuze maar tegelijk ook een vrij gewone, gefocuste en verstandige jongen was. Iemand die wist wat hij wilde maar ook – toen nog – goed wist wat hij zei. Zoals in zijn allereerste MTV-interview. Daarin vertelt hij hoe hij al zijn nadelen in de hiphop – zijn afkomst, zijn reputatie en zijn imago – wil ombuigen in een voordeel. Hij legt uit – dan al – dat hij weet dat hij meer dan een onetrickpony is: ‘I know there’s more than one side to me.’ En hij legt uit hoe verwarrend het kan zijn als zwarte, mannelijke artiest. ‘Dat is de zwarte mentaliteit: we hadden zo goed als niks en het weinige dat we wel hebben, daar moeten we wel mee uitpakken. We dragen juwelen om dezelfde behandeling (als blanken, nvdr.) te krijgen’. En dan citeert hij uit zijn eerste, in de vergetelheid geraakte mixtape Get Well Soon (2002): ‘Getting green makes you almost white.’ Díé rapper, die waren we bijna vergeten.

Jeen-yuhs: A Kanye Trilogy

Vanaf deze week op Netflix.

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."

Ye

1977 geboren als Kanye Omari West in Atlanta, als zoon van een fotoreporter en een universiteitsprofessor.

2004 release van debuutalbum The College Dropout, gevolgd door Late Registration (2005), en Graduation (2007).

2008 verandert de koers van de hiphop met 808s & Heartbreak, een album tjokvol synths en drumcomputers, waarop hij voor het eerst ook zingt.

2009 lancering van zijn eigen sneakermerk Air Yeezys, in samenwerking met Nike.

2010 release van zijn magnum opus My Beautiful Dark Twisted Fantasy.

2014 trouwt met realityster Kim Kardashian.

2016 stort publiekelijk in tijdens een tournee en laat zich opnemen in een psychiatrische kliniek.

2019 zweert het vloeken af en brengt met Jesus Is King een gospelplaat uit.

2020 haalt iets meer dan 70.000 stemmen bij de Amerikaanse presidentsverkiezingen.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content