In de tv-adaptatie van ‘The Mosquito Coast’ trekt de familie Fox naar Mexico. Met Morrissey

U kent het verhaal – van de gelijknamige film met Harrison Ford – maar ook weer niet. In de Apple TV+-serie The Mosquito Coast blijkt de vlucht uit de ratrace veel belangrijker dan de bestemming.

Film en serie zijn gebaseerd op de gelijknamige roman uit 1981 van reisschrijver Paul Theroux. Daarin troont de Amerikaanse uitvinder Allie Fox zijn vrouw en vier kinderen mee naar het binnenland van Honduras. Het consumentisme in zijn vaderland maakt Allie ziek, en bovendien fluistert zijn briljante maar paranoïde geest hem in dat er een nieuwe wereldoorlog op til is. Enkel een eenvoudig leven in de jungle van Centraal-Amerika kan hem en zijn familie redden. Allie is een man met enkele deugdelijke ideeën, maar ook een egomaan die de noden van zijn gezin verwaarloost en de inboorlingen koloniseert – omdat de witte man nu eenmaal zo geprogrammeerd is. De nieuwe orde die hem voor ogen staat, gaat ten onder aan zijn hoogmoed, en hijzelf verkruimelt mee. Nadat hij op het einde van het boek is gestorven, keert de rest van het gezin terug naar de Verenigde Staten.

Vijf jaar later al werd het boek verfilmd door de Australiër Peter Weir met Harrison Ford in de hoofdrol. The Mosquito Coast ging de geschiedenis in als de eerste film waarin de man die Han Solo en Indiana Jones gestalte gaf geen ondubbelzinnige held speelde. Het was ook de eerste keer dat hij het niet uitzong tot aan de aftiteling. Peter Weir, een man van wie we sinds The Truman Show (1998) allemaal weten dat hij wel van een ongemakkelijk idee houdt, bleef dicht bij de roman van Theroux. Dat kun je van de nieuwe versie op Apple TV+ moeilijk zeggen.

***

Apples Mosquito Coast begint anno 2021 andermaal in de VS, andermaal met een sterk dedain voor de moderne tijd en de wil om het elders beter te doen. Maar terwijl de reis naar het beloofde land bij Theroux en Weir niet veel meer dan een formaliteit was, neemt ze hier de hoofdbrok van het eerste seizoen in beslag. In Vanity Fair verwoordde Rupert Wyatt, de regisseur van Rise of the Planet of the Apes (2011) die de eerste afleveringen voor zijn rekening neemt, het als volgt: ‘Allie en zijn familie zullen er bij ons veel langer over doen om hun bestemming te bereiken, maar dat betekent niet dat we daarna bij het verhaal van het boek of de film zullen inpikken. De reis is bij ons net de kern van het verhaal.’ Het mooie is dat Wyatt en showrunner Neil Cross (die eerder enkele seizoenen van Spooks schreef en de politieserie Luther bedacht) de oorspronkelijke plot niet nodig hebben om precies dezelfde dingen te vertellen, maar dan overgeheveld naar de eenentwintigste eeuw.

De familie Fox trekt in de reeks niet naar Honduras maar naar Mexico. En ze verlaat de VS niet helemaal uit vrije wil. Om redenen die niet meteen onthuld worden, zit de FBI hen op de hielen. Zelfs de kinderen weten niet waarom ze in hun jonge leven al vijf verschillende identiteiten hebben moeten aannemen in vijf verschillende staten. In de loop van het seizoen wordt dat een soort van running gag: om de zoveel tijd vraagt iemand aan Allie waarom hij op de vlucht is, en telkens wanneer hij lijkt te gaan antwoorden, stuwt de actie hem weer verder. Het enige wat wij na vier episodes hebben opgestoken, is dat hij voor de NSA (National Security Agency) heeft gewerkt, en dat hij en zijn werkgever ‘het niet altijd met elkaar eens waren’.

Als Allie en zijn dochter tijdens de eerste episode in een naamloze stad aan de politie proberen te ontkomen, trekken ze langs een rij door daklozen bevolkte containers en toont de serie een eerste keer zijn politieke aard. In Los Angeles werden vorig jaar scheepscontainers in gebruik genomen als sociale woning voor de tienduizenden daklozen van de stad, en het idee heeft sindsdien ook ingang gevonden in steden als Las Vegas en Newark. Begin deze maand nog vroeg de LA Times zich af of dat wel een humane oplossing voor het huisvestingsprobleem is. Allie Fox heeft zijn antwoord alvast klaar: ‘Deze mensen hebben de grootst mogelijke zonde begaan: ze zijn gestopt met consumeren. Het zijn kapotte consumenten, en dus hebben we ze weggegooid.’

De voortdurend opduikende kritiek op het consumentisme – in de vorm van reclamepanelen, zwerfafval en immense autokerkhoven – wordt aangevuld met de migratieproblematiek, illegale tewerkstelling en de lakse wapenwetgeving. En dan zijn we nog niet eens halfweg. Als de familie Fox op weg naar Mexico door de woestijn van Arizona trekt, komen ze niet alleen mensensmokkelaars tegen, maar ook verschillende begraafplaatsen van mensen die het niet gehaald hebben. Een rondje googelen leert dat ook dat geen fictie is, net als de oefenstad voor de Amerikaanse luchtmacht waarop ze stoten: ‘Yodaville’, compleet met authentiek ogende moskee, wordt al sinds 1999 gebruikt voor een zo getrouw mogelijke nabootsing van luchtaanvallen. Dat de luide knallen op vijf mijl van de grens van Mexico eventuele vluchtelingen de stuipen op het lijf jagen, is vast mooi meegenomen.

***

Maar hoe zit het met Allie? Theroux liet er geen twijfel over bestaan dat zijn hoofdpersonage een megalomane manipulator en dictator in de dop was, maar in de reeks opereert hij vooralsnog in een schemerzone. Hij is een man die politiek onberispelijk wil zijn, maar zijn egocentrisme belet hem om voor zijn familie het goede te doen. Hoofdrolspeler Justin Theroux, een neef van de schrijver, vertelde aan Metro dat hij zijn personage deels op sekteleider Jim Jones heeft gemodelleerd: ‘Allie is geen massamoordenaar zoals Jones. Maar er zit iets van een sekteleider in hem, als onderdeel van zijn ideologie. Als ik mijn job goed heb gedaan, zal de kijker afwisselend door hem gecharmeerd en gedegouteerd zijn. Hij is geen echte slechterik, maar wel een antiheld.’

De meest in het oog springende nieuwigheid is dat Allie in de reeks geen onaantastbare pater familias is. In het boek is zijn vrouw een volgzame, kleurloze figuur. In de film kreeg haar personage, vertolkt door Helen Mirren, zelfs geen naam – ze werd uitsluitend aangesproken als ‘Mother Fox’. De Australische actrice Melissa George maakt van haar een volwaardig personage dat in idealisme niet voor Allie hoeft onder te doen.

Margot, zoals Mother Fox nu heet, staat van meet af aan naast haar man en neemt gaandeweg koudweg de leiding over. In een van de meest nagelbijtende scènes redt ze haar gezin uit de versterkte burcht van een Mexicaans drugskartel, dat niet toevallig ook door een vrouw wordt geleid. Vijf minuten later zie je Allie on-screen in zijn broek plassen van angst. Het is een wissel van de wacht die vijf jaar geleden nog ondenkbaar zou zijn geweest, laat staan in de tijd dat Paul Theroux zijn boek schreef.

***

The Mosquito Coast is geen lichte kost, maar showrunner Neil Cross verpakt zijn thema’s in een thriller die net zo goed op uw tikker als op uw brein mikt. De familie Fox wordt in een zenuwslopend kat-en-muisspel door afwisselend de politie, de FBI, een zwaarbewapende burgerwacht en een misdaadkartel op de hielen gezeten. Er wordt hen én de kijker nauwelijks een adempauze gegund, maar in de tweede episode zit één wondermooi rustpunt waarover we het toch nog even moeten hebben. Laten we dat het Morrissey-moment noemen.

De scène speelt zich af op een autokerkhof in Arizona, waar de familie heeft afgesproken met twee Mexicanen die hen door de woestijn en over de grens kunnen leiden. Terwijl Allie en zijn zoon buiten als volleerde MacGyvers de enkelband losmaken van de eerste – iets met een oude auto en veel zilverpapier – vist dochter Dina binnenshuis het album The Queen Is Dead (1986) van The Smiths uit een platenbak. ‘Ik hou meer van zijn solowerk’, zegt de tweede Mexicaan. Hij tovert het magnifieke You Are the Quarry (2004) tevoorschijn, en het volgende moment danst hij met Margot op het nummer First of the Gang to Die – wat meteen ook de titel van de aflevering is.

Dat de latinx-gemeenschap in de States sinds oudsher van Morrissey houdt, is bekend. Alleen is de vraag wat er van die liefde nog overschiet nu de zanger zich de afgelopen jaren steeds nadrukkelijker achter racistische partijen schaart. Wat doet een man die vanwege zijn uitspraken over (onder andere) ras en MeToo min of meer gecanceld werd zo prominent in een tv-reeks die zich politiek aan het andere einde van het spectrum bevindt? Het kan zijn dat Cross, een Britse tiener tijdens de hoogdagen van The Smiths, zich de tijd herinnert dat Morrissey de spreekbuis was voor elke loner, misfit en minderheid, en een eloquente tegenstander van hun onderdrukkers. Het is ook mogelijk dat hij ons een les in vergevingsgezindheid wil geven. Of misschien wil hij de kijker aansporen om zélf na te denken, in plaats van hem gemakkelijke antwoorden voor te schotelen. In zijn versie van The Mosquito Coast is immers niks zwart-wit. Niet de hoofdfiguur, niet zijn familieleden, niet de politiek en zelfs niet de soundtrack.