In de nieuwe HBO-reeks ‘Lovecraft Country’ zit de gruwel niet alleen in de monsters

Hoofdrollen in Da 5 Bloods van Spike Lee, The Last Black Man in San Francisco en nu in de uitstekende nieuwe HBO-reeks Lovecraft Country, ergens in de nabije toekomst een Netflix-project onder de vleugels van Jay-Z: u hoort veel van Jonathan Majors en het ziet ernaar uit dat dat niet snel zal stoppen.

Eerder deelde Jonathan Majors al het witte doek met Matthew McConaughey, in het misdaaddrama White Boy Rick (2018). Een kleinere filmrol, zijn eerste, had hij daarvoor in de western Hostiles (2017) met Christian Bale. Op televisie was hij te zien in When We Rise (2017), een miniserie over de geschiedenis van lgbtq-rechten. En nu, als prille dertiger, stapelt hij de hoofdrollen dus al op. Op Netflix zult u hem als alles goed gaat samen met Idris Elba zien in de all-black western The Harder They Fall, geproducet door Jay-Z. Spike Lee, die hem regisseerde in Da 5 Bloods, is duidelijk: ‘Majors staat op de rand van het sterrendom. He has the goods.‘ En de jonge acteur is zich heel bewust van het belang van wat hij doet: met iedere rol toont hij weer een ander, uniek black life.

In Lovecraft Country ontbindt Majors duivels waarvan hij niet eens wist dat hij ze in zich had. Zijn personage Atticus Freeman is een getraumatiseerde oorlogsveteraan die worstelt met een verleden als spichtige boekenwurm en de getroebleerde relatie met zijn vader. Zijn ergste vijand is echter het racisme dat in het DNA van zijn moederland verankerd zit, een land waarvoor hij nota bene gevochten heeft in Korea.

Dit is hyperambitieuze televisie, die gelukkig ook heel wat van zijn aanspraken waarmaakt. De eerder bij Stephen Spielberg dan Stephen King aanleunende horroravonturen (van Poltergeist tot Indiana Jones) zijn geinig, maar ze maken minder indruk dan het racisme en de intens dramatische scènes tussen Atticus en zijn vader Montrose. HBO, dat twee weken geleden 26 Emmy-nominaties binnenrijfde voor Watchmen, levert zo voor het tweede jaar op rij een reeks af die het lopende racismedebat in de VS van een fictieve pendant voorziet. Dit is horror met een agenda. Jordan Peele, die met Get Out ook al racisme thematiseerde, is executive producer. Showrunner Misha Green tekende enkele jaren geleden voor de reeks Underground, over de Underground Railroad, een negentiende-eeuwse ontsnappingsroute, inclusief veilige verblijfplaatsen, voor slaven.

De reeks is gebaseerd op de gelijknamige roman van Matt Ruff, die op het briljante idee kwam zwarte horror- en sciencefictionfans – meerdere personages gaan nergens naartoe zonder een paperback op zak – in zijn verhaal te laten botsen met de wereld van de Amerikaanse horrorauteur H.P. Lovecraft. Die wordt tot op vandaag tot de grootsten in zijn genre gerekend, maar was ook een notoir racist, die zwarten in zijn gedicht On the Creation of Niggers neerzette als missing link tussen de mensheid en het dierenrijk. Kenners zien in veel van Lovecrafts werk een allegorie op de bedreiging van de witte man door ‘vreemde’ – zwarte, Joodse, rode – rassen.

Hoewel de gebeurtenissen uit de roman behoorlijk nauwgezet worden gevolgd, voegt Green in de scherp uitgetekende karakters van Atticus, zijn vader Montrose (Michael K. Williams) en vriendin Letitia (Jurnee Smollett-Bell) tal van thema’s en betekenislagen toe die een indringend beeld schetsen van de horror die een Afro-Amerikaan in de Verenigde Staten ondervond. En ondervindt.

Atticus heeft te kampen met racisme, een oorlogstrauma, ellendige jeugdherinneringen en een moeilijke verhouding met zijn vader. Hoe combineer je dat alles tot een geloofwaardig personage?

Jonathan Majors: Sommige van die elementen kon ik uit mezelf opdiepen: ik was een boekenwurm en een tenger jongetje dat zijn weg moest zien te vinden tussen de grote stoere kerels. Tot de puberteit haar intrede deed en het een en ander begon te veranderen. Wat dat oorlogstrauma betreft: ik kon bogen op mijn ervaring met Da 5 Bloods en een toneelstuk waarin ik al gespeeld had. Ik heb in die tijd ook een boek gelezen dat The Body Keeps the Score heet, waarin een professor posttraumatisch stresssyndroom op academische wijze uit de doeken doet.

De relatie met je vader is dan weer een van de intiemste relaties die een opgroeiende jongeman kan hebben, een relatie die niet zelden een hoop emotionele wrijvingen met zich meebrengt. Het was mijn taak om dat op een heel eerlijke manier te tonen. Laten we het er dus op houden dat ik Atticus heb opgebouwd uit een cocktail van academische, spirituele en emotionele, persoonlijke elementen. (lacht)

Heb je ook moeten studeren om de horror en sciencefiction waaruit Lovecraft Country put onder de knie te krijgen?

Majors: Mijn vader was een trekkie, en ik als kind dus ook. Daarna kwam Star Wars en later, als jonge twintiger, heb ik veel Edgar Allan Poe en Mary Shelley gelezen. Toen ik me op deze rol voorbereidde, ontdekte ik de plaats van H.P. Lovecraft in dat geheel. Je kunt wat Amerika betreft makkelijk deze drie op een lijn zetten: Poe, Lovecraft en Stephen King. Van die laatste heb ik de adaptaties van It, The Shining en Pet Sematary als kind gezien, samen met mijn broer en zus. Dus ja, ik kende al wat van het genre. Ik zou zeggen dat ik voor Lovecraft Country een 6,7 op een schaal van tien was, nu ben ik een 8,75. (lacht)

Dat het racisme niet uit de Amerikaanse samenleving verdwenen is, zien we tegenwoordig elke dag in het nieuws. Niettemin: denk je dat de segregatie van de jaren vijftig, zoals die in de serie te zien is, voor jonge mensen vreemd zal aanvoelen?

Majors:Helemaal niet. Er zit in Lovecraft Country een scène waarin mijn personage samen met Uncle George (Courtney B. Vance, nvdr.) en Letitia door de politie van de weg gehaald wordt. De dag dat we die draaiden, heb ik bovenaan op het script de woorden ‘Worst day in Texas’ geschreven. Ik ben in Texas opgegroeid, en als je daar als jonge man met je auto rondrijdt, is er ook vandaag nog die constant knagende angst dat je aan de kant gezet en op elk denkbaar niveau door de politie uitgedaagd zult worden: emotioneel, persoonlijk, moreel, op het vlak van je mannelijkheid… We leven in een groot land, en sommige plaatsen evolueren sneller dan andere, maar racisme zit onmiskenbaar in ons DNA.

Texas staat er niet om bekend heel snel te evolueren. Zijn er nog concrete dingen uit de reeks die te herkenbaar waren om comfortabel te zijn?

Majors:Absoluut. Texas is een staat waar veel ‘idealen’, als ik ze zo mag noemen, van de zuidelijke staten nog altijd verder leven. En dan heb ik het over de mentaliteit van witte suprematie die aan de voormalige Geconfedereerde Staten blijft kleven. Over straat wandelen en vuil bekeken worden door een groep witte mannen, dat is iets wat ik nog regelmatig meemaak.

Op een bepaald moment wordt in de voortuin van Letitia een kruis in brand gestoken. Ook dat herinner ik me van toen ik heel jong was. Het gebeurde vlak bij de boerderij van mijn grootvader, maar ik weet tot op vandaag niet of hij het mikpunt was, of dat het ze om de hele gemeenschap van zwarte boeren te doen was.

Door een speling van het lot verschijnt deze reeks op het moment dat Amerika en de wereld tegen dat racisme in opstand komen. Welk gevoel geeft je dat?

Majors:Op het moment dat ik voor deze rol tekende, vond ik het geweldig dat we over al die dingen zouden praten. We waren strijdvaardig: we zouden alles bovenspitten en breed over het scherm uitsmeren. En dat is precies wat nu ook in het echt gebeurt, dankzij social media en bodycams. Het is een double whammy, dubbele pech voor racisme, en het heeft ons alleen maar moediger gemaakt.

Het mooie van een reeks als deze is dat we de tijd krijgen om te tonen wie onze helden zijn. In het journaal zie je alleen maar ‘zwarte mensen’. Er is niemand die bijvoorbeeld echt weet wie George Floyd was. Als die agenten hadden geweten wat het leven van George Floyd concreet was, hadden ze hem niet vermoord. Dat geloof ik echt. In Lovecraft Country krijg je tien uur met de familie Freeman, vanuit alle mogelijke standpunten, zodat je kunt leren begrijpen wie die mensen als individuen zijn.

De vorige reeks van Misha Green ging over de Underground Railroad, een clandestien netwerk dat in de negentiende eeuw werd opgezet om slaven te helpen ontsnappen. Green is net als Spike Lee een belangrijke stem in het racismedebat aan het worden. Hoe zou je hen vergelijken?

Majors: De gelijkenis tussen hen is dat ze allebei een perfecte balans tussen mannelijke en vrouwelijke energie hebben, iets wat volgens mij de beste artiesten kenmerkt. Spike is naar de buitenwereld toe heel erg ‘Bam! Bam! Bam!’ Als een basketbalcoach, weet je wel. Maar als je eenmaal met hem aan het werk bent, ontdek je een zekere zachtheid, een intuïtieve, zeg maar vrouwelijke natuur die hij in de weegschaal legt met de harde hand van de generaal. Bij Misha is het omgekeerd. Ze is een heel positieve, open vrouw, tot je leest wat ze schrijft: heel directe, harde, emotioneel agressieve stuff.

Let wel: het zijn twee heel verschillende mensen, elk met een eigen benadering. Spike wil je constant aanraken, op de juiste plek zetten, coachen. En Misha, die voor alles een schrijver is, legt het pad voor je open en doet je geloven dat je het allemaal zelf hebt bedacht: ‘O ja, goed idee, doe maar!’

Een parallel tussen Lovecraft Country en Spike Lees Da 5 Bloods is dat je als Afro-Amerikaan gaat vechten voor een moederland waar je gediscrimineerd wordt. Zoals Michael K. Williams, die je vader speelt, het stelt: waarom vecht je voor een land dat je haat?

Majors:Dat is een voortdurend debat binnen de Afro-Amerikaanse gemeenschap. Atticus begrijpt volgens mij beide standpunten, maar de kern is voor hem dat híj naar de oorlog is gegaan. Snap je? Het was een individuele keuze en daar hou ik van, omdat het opnieuw de manier doorbreekt waarop witte mensen, maar ook zwarten, naar Afro-Amerikanen kijken. We zijn allemaal individuen. En we vechten onze oorlogen om verschillende redenen uit.

Atticus keert terug van de oorlog in Korea, die een land in twee gedeeld heeft, naar een moederland dat al even verdeeld is. Zie je het ooit nog goed komen met de Verenigde Staten?

Majors:Ik kan het alleen maar hopen. De naam van ons land klinkt in mijn oren als een wens, als de verbale uitdrukking van wat de stichters hoopten dat Amerika zou worden: een eenheid. De verdeeldheid waar je het over hebt, is voornamelijk een probleem omdat ze afstand met zich meebrengt. En zolang er afstand is, kun je de ander niet goed zien en begrijpen. Amerika is een smeltkroes, altijd geweest. Dat is ook niet erg, want verschillen zijn goed, die moet je omarmen. Als je ze niet omarmt, creëer je verdeeldheid, en dat is de reden waarom we momenteel zo zwaar in de shit zitten. Maar we zullen niet in de shit blijven zitten. Ik hoop en ik geloof dat we als land, als burgers, de weg naar échte Verenigde Staten kunnen opgaan.

Over opgroeien in het Zuiden

Aunjanue Ellis (Hipolytta Freeman):

Ik ben opgegroeid in McComb, de grootste stad van Pike County, Mississippi, die rond 1964 ook wel de bombing capital of the United States werd genoemd. Tijdens de hoogdagen van de burgerrechtenbeweging gebeurde daar de ene aanslag na de andere op huizen en kerken van Afro-Amerikanen. Ook op de kerk waar mijn grootvader predikant was, de Society Hill Baptist Church. Waarna hij werd gearresteerd op verdenking van brandstichting in zijn eigen kerk.

Over burgerrechten

Courtney B. Vance (George Black):

Wat moest je als zwarte doen als je onrecht werd aangedaan? Je kon niet naar de politie stappen, je kon geen advocaat onder de arm nemen en een proces aanspannen. Al wat je kon doen, was naar huis terugkeren, je lot in Gods handen leggen en zeggen: ‘Ik weet het, schatje, komaan, morgen beginnen we opnieuw.’ Er was geen gerechtigheid, geen vrede, en aan wraak moest je al helemaal niet denken. Ik daag om het even welk volk uit om in die omstandigheden even liefhebbend, hulpvaardig en vriendelijk te blijven als de Afro-Amerikanen.

Over het ontbreken van mannelijke rolmodellen

Michael K. Williams (Montrose Freeman):

De vader-zoonrelatie is in de zwarte gemeenschap om verschillende redenen heel erg beschadigd: armoede, verslavingen, langdurige gevangenschap, noem maar op. Het zal nog wel even duren voor we daarvan herstellen, want het gevolg is dat jonge mannen er alleen voor staan en zonder gids moeten opgroeien. Mijn scènes met Jonathan waren vaak pijnlijk, maar dat we die gebroken vader-zoonrelatie op het scherm mocht uitbeelden, heeft misschien een zeker nut. Ik hoop dat er jonge mannen kijken en zeggen: ‘Ik snap nu waarom mijn pa zo tegen mij deed.’ En dat ze zich voornemen niet in dezelfde val te trappen.

Over representatie in de media

Jurnee Smollett-Bell (Letitia Dandridge):

Ik hou van thrillers en scifi. Ik ben opgegroeid met The Silence of the Lambs en Star Wars op tv, maar als actrice heb ik me altijd van die genres uitgesloten gevoeld. Er werd mij af en toe wel een rol aangeboden, maar dan altijd als het zwarte meisje dat op pagina 33 van het script het loodje legt. Dat iemand als Misha Green het horrorgenre aanpakt, binnenstebuiten keert en zwarte mensen in het centrum van de vertelling plaatst, is dan ook enorm bemoedigend, maar er is nog veel werk aan de winkel.`