De tijd is meer dan rijp om een programma als ‘Wat houdt ons tegen’ op Eén uit te zenden
Programma - Wat Houdt ons Tegen
Wanneer en waar uitgezonden - 25/10 op Canvas
‘Het broeikaseffect is de schuld van de industriële samenleving. De gevolgen zijn catastrofaal’, zei wetenschapsjournalist Wim Offeciers in 1989 op de toenmalige BRT, waarop een Amerikaanse klimaatwetenschapper de simpele, fysische wetmatigheid achter het op hol geslagen klimaat blootlegde: hoe meer CO2, hoe warmer.
Het moet de laatste keer geweest zijn dat er zo onomwonden over de klimaatcrisis is gesproken op de openbare omroep. In de vijfdelige docureeks Wat houdt ons tegen moet oud-VRT-journalist Walter Zinzen ootmoedig toegeven dat men niet doorhad hoe reëel het probleem was. Moest men die groene bezorgdheden ernstig nemen? Ook de openbare omroep heeft veel tijd verloren met het luisteren naar twijfelzaaiers.
‘De verstoring van het klimaat en de teloorgang van de natuur zijn de twee grootste problemen waar wij als mensheid ooit mee gekampt hebben’, leidt weervrouw Jill Peeters de reeks over de klimaat- en biodiversiteitscrisis in. Peeters wil in Wat houdt ons tegen niet alleen duiden waar we staan, maar ook tonen wat we kunnen doen en wat er nu al gebeurt. Maar dat is voor afleveringen drie tot vijf. Eerst duikt ze in de geschiedenis. Ze keert terug naar de jaren van de Grote Sprong Voorwaarts, naar toen alles weer opgebouwd werd na de vernietiging van de Tweede Wereldoorlog. Men deed dit met steenkool en olie, met een chemische sector, met een stortvloed aan consumptieartikelen die onze levens zo veel beter maakten en met een groot geloof in technologieën die al onze problemen zouden oplossen. De waarschuwende stemmen van wetenschappers die redelijk snel weerklonken, onder meer over het dodelijke insecticide DDT of over het klimaat, werden weggewuifd als of beheersbaar of ver van ons bed.
Walmende schoorstenen, kernafval dat in zee werd gedumpt, zeehondjes die werden doodgeknuppeld voor hun vacht: dat waren tastbare problemen.
Heel lang leek het broeikaseffect iets waarmee mensen zich in de toekomst maar moesten bezighouden. Zelfs de milieubeweging had voor 1990 niet echt door wat de impact was van de droge vaststelling: hoe meer CO2, hoe warmer. Walmende schoorstenen, kernafval dat in zee werd gedumpt, zeehondjes die werden doodgeknuppeld voor hun vacht: dat waren tastbare problemen. Maar het klimaat? Zelfs voormalig Groen-politica Vera Dua moet toegeven dat het een blinde vlek was. ‘We hebben het probleem onderschat.’
Je kan dit een collectief falen noemen, maar er zijn verzachtende omstandigheden. Al in 1977 wisten de meeste oliebedrijven wat het effect was van hun activiteiten op de koolstofcyclus van de planeet. Ze besloten niet te handelen naar die kennis, maar die te minimaliseren. Nog steeds geven ze een miljard dollar per jaar uit aan desinformatie over het klimaat. De geschiedenis van de klimaatcrisis is ook een geschiedenis van twijfel en van de groeiende wanhoop van klimaatwetenschappers die niet gehoord worden. Onderzoekers als Jean-Pascal van Ypersele en Jan Rotmans beschrijven hun onmacht en zorgen zo voor de sterkste momenten in deze eerste aflevering. ‘Het is erg pijnlijk om met terugwerkende kracht gelijk te krijgen’, vertelt Rotmans. Telkens weer zag hij als jonge onderzoeker dat het niet goed ging met het klimaat. Zijn prognoses voor veranderende neerslagpatronen en een stijgende zeespiegel lieten een wereld zien die de homo sapiens en zo veel andere levensvormen nooit gekend hebben. Maar als hij erover sprak, hoorde hij steevast dat hij overdreef. ‘Nu moet ik vaststellen dat alles wat ik zei nog aan de voorzichtige kant was.’ Ook aan de voorzichtige kant is het programmeren van deze reeks op Canvas. De tijd is meer dan rijp om dit op Eén uit te zenden.
Maandag 25/10, 21.20, Canvas ****
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier