Het programma ‘Als je eens wist’ dient niet om graag naar te kijken, maar is wel noodzakelijk

4 / 5
4 / 5

Programma - Als je eens wist

Wanneer en waar uitgezonden - Dinsdag 17/5, 21.20, Canvas

Tine Hens
Tine Hens Journaliste voor Knack

In drie seizoenen en tien afleveringen heeft actrice en regisseur Hilde Van Mieghem een beklemmend beeld geschetst van verschillende vormen van mishandeling binnen gezinnen, van de trauma’s die er soms de oorzaak van zijn en de altijd schrijnende pijn die er het gevolg van is. Mannen die vrouwen slaan, vrouwen die mannen stampen, moeders die kinderen afdreigen, vaders die kinderen vernederen en nu in de laatste reeks, kinderen die hun ouders terroriseren. Het is onmogelijk een rangschikking van leed te maken, iedere mishandeling, of ze nu mentaal of fysiek is, laat diepe sporen na. Het is geen programma om graag naar te kijken, het is wel een programma dat noodzakelijk is. Misbruik schiet wortel als er stilte heerst.

Het is de les die ik trek uit alle tussenkomsten van therapeuten, psychologen en criminologen die de getuigenissen doorkruisen en duiden. Ze kaderen, kanaliseren en zorgen er mee voor dat wat verteld wordt nooit afglijdt naar hijgerige sensatie. Deze reeks blinkt daardoor niet alleen uit in het doorbreken van langdurig stilzwijgen, maar ook in diep respect voor wie aan het woord is. Zorg voor de getuigen, het is een kunst die Van Mieghem als regisseur meesterlijk beheerst.

Zorg voor de getuigen, het is een kunst die regisseur Hilde Van Mieghem meesterlijk beheerst.

De pijn die aangeraakt wordt, de pijn van afwijzing, is in de eerste plaats loodzwaar om te dragen maar ook bikkelhard om naar te kijken. Tessa groeide op in een gewelddadig huishouden, al herinnert ze zich daar niet zo veel van. Na de scheiding beleefde ze best warme momenten bij haar vader. Toen hij stierf, werd hij doodgezwegen. Haar rouw had geen bestaansrecht. Het verdriet was er wel en vormde in haar lichaam en in haar geest een kluwen van woede, agressie en onhandelbaarheid.

‘Niemand vroeg me ooit waarom ik zo deed. Ik was het probleem’, vertelde ze met vlakke stem. Als de poel van pijn te diep wordt, zo leerde deze reeks me, dan wordt hij zelden met veel emoties verwoord. Er is nog een ander cliché dat elk van de getuigenissen spijtig genoeg bevestigde. Een ongeluk komt zelden alleen. Ook niet bij Tessa. De nieuwe man die haar moeder leerde kennen, misbruikte haar. ‘Er was geen sprake van verkrachting’, zei ze, nog steeds met die vlakke stem. Zo sluw was hij wel. Als ze klacht indiende – wat ze uiteindelijk deed – was het zijn woord tegen het hare en was zij niet dat kind dat agressief, onhandelbaar en moeilijk was?

‘Hij kreeg een voorwaardelijke straf, maar loopt rond als een vrij man. En ik?’ Haar mond verstrakte, haar ogen vernauwden zich. ‘Ik word de rest van mijn leven gestraft. Ik ben emotioneel verminkt.’ Ze was een kind dat sloeg, schreeuwde en van zich afbeet omdat ze met haar pijn geen blijf wist. Maar de stempel ‘vervelend’ krijg je niet zo maar weggeschrobd.

Het verdriet van Katrien, die anoniem wenste te blijven, was die van de afgewezen adoptiemoeder. Door een baby uit een weeshuis te redden waar kinderen vastgebonden in bedden lagen omdat rondlopende kinderen te veel werk vergden, dacht ze goed te doen. Ze had misschien niet op dankbaarheid gerekend, maar toch op blijheid en een beetje liefde. Het werd vooral een gevecht. Soms letterlijk. Haar adoptiedochter sloeg, krijste en stampte en zij verkrampte. De liefde die ze gaf, werd weggehoond. De liefde die ze niet gaf, werd haar aangewreven. ‘Het zijn de moeilijkste situaties’, erkende een van de psychologen. Katrien zuchtte. Ze ging door. Welke keuze had ze anders? Toegedekte emoties etteren, merkte kinderpsychiater Peter Adriaenssens ergens halverwege de aflevering op. Als deze reeks helpt om wat moeilijk is bespreekbaar te maken, dan mogen we Van Mieghem en alle mensen die durfden te praten dankbaar zijn.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content