‘Venice Bitch’ van Lana Del Rey: alle verwijzingen voor u uitgelegd

Jonas Boel
Jonas Boel Jonas Boel is medewerker van Knack Focus

Geen popster die zoveel referenties – naar andermans platen en naar haar eigen heden en verleden – in haar nummers stopt als Lana Del Rey. En dat is er op haar jongste album Norman Fucking Rockwell! zeker niet minder op geworden. Wij legden het sleutelnummer Venice Bitch op de dissectietafel.

‘Nothing short of stunning’, schreef NME. ‘Iconic before it was even released’, aldus Rolling Stone. ‘Del Rey’s lyrics can stop you in your tracks’, vond The Guardian. ‘One of America’s greatest living songwriters’, toeterde Pitchfork. Lana Del Rey ziet sterretjes sinds de release van Norman Fucking Rockwell! – kortweg NFR! -, haar vijfde album in zeven jaar tijd en een nieuwe episode in een door haarzelf zorgvuldig geregisseerde saga waarin ze langzaam maar zeker uitgroeit tot een muzikaal monument, een popicoon zoals de grootheden en helden uit andere tijden waar ze zich aan spiegelt.

Heeft of had ze iets met Father John Misty? In Venice Bitch lijkt Lana Del Rey de speculatie opnieuw te voeden.

Ontpopt ze zich daarmee ook tot een van de grootste Amerikaanse songschrijvers van haar tijd? Daarvoor is NFR! nog íéts te wisselvallig, maar het staat buiten kijf dat Del Rey meester is in haar eigen universum, een met geleende nostalgie en snijdende maatschappijkritiek aan elkaar gesmede, door Tumblr, Twitter en Pornhub verbasterde versie van de Amerikaanse droom. En net als haar favoriete rappers – ze is een kind van de hiphopgeneratie – lardeert ze haar teksten royaal met referenties en (drie)dubbele bodems. Knipogen naar de popcultuur, maar ook naar haarzelf, zoals in Venice Bitch, het negen minuten breed uitwaaierende, psychedelische hoogtepunt van het album. We namen er vergrootglas en een metertje encyclopedieën bij.

Fear fun, fear love

Fresh out of fucks, forever

Zijn of waren Lana Del Rey en Father John Misty, alias Josh Tillman, een koppel? De vraag gaat al mee sinds Tillman in 2014 haar voorprogramma speelde en het duo een jaar later een hitsig paar vertolkte in de clip van Del Reys Freak. Hier lijkt ze de speculatie alvast te voeden: Misty’s debuutalbum, uit 2012, heette Fear Fun. Het tweede vers kun je dan lezen als een referentie naar Hollywood Forever Cemetery Sings uit dat album, waarin Misty de liefde bedrijft op een marmeren grafzerk in de bekendste begraafplaats van LA, Hollywood Forever Cemetery, de laatste rustplaats van plaatselijke royalty als Judy Garland en Douglas Fairbanks. Ook in de titeltrack van Norman Fucking Rockwell! figureert de egocentrische dichter-nar van de indierock trouwens, als de ‘self-loathing poet, resident Laurel Canyon know-it-all’ – Laurel Canyon is de voormalige, door lui als Joni Mitchell en Frank Zappa bevolkte muzikantenkolonie in de heuvels rond Hollywood, waar Father John Misty ooit een optrekje had. Net als Neil Young, bij wie Lana voor NFR! de songtitel Cinnamon Girl ging lenen.

Tryin’ to be stronger for you

Ice cream, ice queen

Al sinds het begin van haar carrière krijgt Del Rey, met haar onderkoelde verschijning, de titel van ijskoningin toebedeeld. En de referenties in haar songs naar ijs of ijsjes zijn niet op één hand te tellen. In Carmen, een nummer over een kindprostituee van haar debuut Born to Die, zong ze al ‘eating soft ice cream / Coney Island queen’. Van New York, waar Del Rey vroeger woonde, en het schiereiland Coney Island, met zijn lunaparken en dagjestoeristen, naar het door kunstenaars en andere bohemiens bevolkte strandresort Venice Beach in Los Angeles, van goedkope hoer naar queen bitch: Lana is sterker dan ooit tevoren, als mens en als artiest.

I dream in jeans and leather

Life’s dream, I’m sweet for you

Jeans en leren jekkers, sinds de hoogdagen van pelliculerebellen als Marlon Brando en James Dean (die Del Rey vermeldt in Blue Jeans, ook uit Born to Die) staan ze symbool voor de onweerstaanbare bad boy, de getroebleerde held zoals hij vaak verschijnt in Del Reys nostalgische universum. ‘He’s a sweet baby, but he looks mean / in his soft leather and his blue jeans’, zoals ze in het gelekte maar officieel onuitgegeven I Don’t Wanna Go zingt. Maar is het ‘life’s dream’, of de ‘livestream’ waarlangs camgirls tegen betaling de fantasieën en fetisjen van geile venten uitbeelden?

Oh God, miss you on my lips

It’s me, your little Venice bitch

Het kan natuurlijk dat Del Rey hier gewoon smachtend aan haar geliefde denkt. Maar zou het ook een plaagstoot naar haar vroegere critici zijn, een sneer naar zij die meer lettertekens voor haar al dan niet opgespoten lippen veil hadden dan voor haar muziek? ‘Ken je me nog? Je kleine, oppervlakkige trut’? Op de zijwand van het Ellison Hotel in Venice Beach prijkt overigens een muurschildering met Lana’s beeltenis.

On the stoop with the neighborhood kids

Callin’ out, bang bang, kiss kiss

‘Mr. Kiss Kiss, Bang Bang’ is een bijnaam van de schietgrage playboy James Bond. Del Rey liet enkele jaren geleden duidelijk blijken dat ze maar wat graag een titelsong voor die filmfranchise zou schrijven, vooralsnog zonder succes. Bang Bang (My Baby Shot Me Down) was in 1966 dan weer een hit voor Nancy Sinatra, die het jaar daarop het titelnummer van de Bondprent You Only Live Twice zong. En was ‘Gangster Nancy Sinatra’ niet de bijnaam waarmee Del Rey zichzelf bedacht ten tijde van haar doorbraakhit Video Games? Dan is er nog de link met het refrein van Happiness Is a Warm Gun van The Beatles: ‘Bang bang, shoot shoot.’ Op haar album Lust for Life (2017) zong Del Rey overigens een duet met John Lennons zoon Sean: Tomorrow Never Came, een variatie op de Beatlestitel Tomorrow Never Knows. En om de cirkel helemaal rond te maken: er is een Bondfilm die Tomorrow Never Dies heet.

Ice queen en Venice bitch: LANA DEL REY is sterker dan ooit.
Ice queen en Venice bitch: LANA DEL REY is sterker dan ooit.

You’re in the yard, I light the fire

And as the summer fades away –

Nothing gold can stay

Na het nummer Music to Watch Boys By uit 2015 is dit de tweede keer dat Del Rey Nothing Gold Can Stay, het beroemde gedicht van Robert Frost uit 1923, citeert. Dat eiste ook een prominente plek op in The Outsiders (1983), het coming-of-agedrama van Francis Ford Coppola, over straatschoffies. In jeans en leren jekkers.

You write, I tour, we make it work

You’re beautiful and I’m insane

We’re American-made

Een verwijzing naar Barrie-James O’Neill, de Schotse songschrijver met wie Del Rey een koppel vormde tussen 2011 en 2014. Die was in 2012 ook het onderwerp van Born to Die, waarin ze zingt: ‘You like your girls insane.’ ‘Beautiful’ en ‘insane’ vatten daarnaast de gemengde gevoelens samen die ze tegenwoordig koestert voor de VS. Sinds de verkiezing van president Trump, die Amerikaanse bedrijven opriep om hun goederen in eigen land te fabriceren, stopte de zangeres met optreden tegen de achtergrond van een wapperende stars and stripes.

Give me Hallmark

One dream, one life, one lover

Paint me happy and blue

Norman Rockwell

No hype under our covers

It’s just me and you

Hallmark is sinds mensenheugenis het favoriete postkaartenmerk van elke grootmoeder. Norman Rockwell was decennialang de favoriete illustrator van onder meer de Amerikaanse scouts en Coca-Cola. Ze verbeelden het Amerika van de schone schijn, de idylle van de iconische modelstaat, met haar geïdealiseerde gezinswaarden en morele superioriteit – one nation under God. Rockwell tekende ook aan de lopende band magazinecovers, maar ‘under the covers’ betekent evengoed ’tussen de lakens’. Daar krijgt de hype – omtrent de flinterdunne Amerikaanse droom, opnieuw opgepookt door Trump, maar ook de hype waar Del Rey zelf ooit aan bloot stond – geen plaats.

You heard my baby’s back in town now

You should come, come over

We’ll be hawnging around now

You should come, come over

Het is een komen en gaan van baby’s in de discografie van Lana Del Rey. Vier jaar geleden zong ze ‘ever since my baby went away’ in The Darkest Day, nu is hij terug. Voor de tweede keer: in 2017 klonk het in Lust for Life al ‘my boyfriend’s back, and he’s cooler than ever’. Daarvoor speelde ze leentjebuur bij My Boyfriend’s Back uit 1963. Die hit van de meidengroep The Angels begint met de regels: ‘He went away, and you hung around.’

Back, back in the garden

We’re getting high now because we’re older

Me myself, I like diamonds

My baby, crimson and clover

‘Diamonds are a girl’s best friend’, zong haar idool Marilyn Monroe ooit, en Del Rey deelt die mening ook. De edelstenen duiken op in songs als Cola, National Anthem en Money Power Glory, waarin ze zingt ‘dope and diamonds, that’s all I want’. ‘Diamonds’ is ook een straatnaam voor zowel MDMA als crystal meth. Crimson and Clover was in 1968 een Amerikaanse nummer-eenhit voor Tommy James & The Shondells.

La-la-la-la-la-la, losers, beautiful losers

Wha-wha-wha-wha-whatever

Everything, whatever

Wha-wha-wha-wha-whatever

Everything, whatever

Na het overlijden van Leonard Cohen in 2016 bracht Del Rey op Instagram hulde aan de Canadese bard, die ze de enige noemde die ‘mijn taal sprak’. Beautiful Losers (1966) is de titel van Cohens tweede roman, een complex kluwen van seksuele excessen, zelfmoord en drugs, thema’s die een rode draad door Del Reys oeuvre vormen. De regel ‘Baby, I’m your man’ in Mariners Apartment Complex, opnieuw van Del Reys jongste album, refereert ook naar een song van de zingende poëet: I’m Your Man.

We’re getting high now, because we’re older

Me, myself, I like diamonds

My baby, crimson and clover

Crimson and clover, honey

Crimson and clover, honey

Crimson and clover, honey

Crimson and clover, honey

Crimson and clover, honey

Crimson and clover, honey

Over and over, honey

Over and over, honey

Over and over, honey

Over and over, honey

Over and over

Norman Fucking Rockwell! verzuipt net niet in de rechtstreekse of zijdelingse knipogen naar muzikale grootheden. Cohen en Neil Young, maar ook The Eagles, Led Zeppelin, Joni Mitchell, The Beach Boys, Kanye West en David Bowie worden her en der op de een of andere manier aangevinkt. Maar Venice Bitch spant de kroon. Met singles als Hanky Panky (1966) werden de voornoemde Tommy James & The Shondells aanzien als pioniers van de bubblegumpop, vederlichte, bij jonge tieners populaire muziek, een door op snelle winst beluste muziekindustriëlen gemanipuleerde trend. Zeer tegen de zin van James zelf, die in 1968 met het zes minuten durende Crimson and Clover besloot het over een radicaal andere boeg te gooien en een met zweverige gitaarsolo’s aan elkaar geregen, psychedelische hymne uit zijn pen toverde. Net zoals Venice Bitch, de langste en meest psychedelische song van een zangeres die door critici ooit werd geklasseerd als een prefab-eendagsvlieg. De kauwgumbel barst, de wraak smaakt zoet.

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."

Norman Fucking Rockwell!

Uit bij Polydor / Interscope.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content