Het is veertig jaar geleden dat The Band zijn afscheidsconcert gaf, ook wel eens ‘het Laatste Avondmaal van de rock-‘n-roll’ genoemd, door Martin Scorsese op pellicule vereeuwigd als The Last Waltz. Was dat concert het einde van een tijdperk?
De leden van The Band worden door velen beschouwd als de absolute grondleggers van de Americana. Opmerkelijk, vooral als je weet dat vier vijfde van de groep eigenlijk uit Canadezen bestond. In de vroege sixties deden de muzikanten, toen nog als The Hawks, dienst als begeleiders van de beruchte wild man of rockabilly, Ronnie Hawkins. Enkele jaren later kwamen ze in het oog van de storm terecht toen ze Bob Dylan rugdekking gaven tijdens één van diens turbulentste tournees. De ‘elektrische Dylan’ was geboren.
Er kwam alleszins een aflossing van de wacht: Patti Smith, Television, de Ramones … Niettemin is de Americana van de groep in de VS altijd blijven voortleven.
Gitarist Robbie Robertson lachte later wel eens dat The Band afstudeerde aan de hard knocks university, die ervoor zorgde dat het gezelschap van alle markten thuis was. Het ontwikkelde zijn eigen rock-‘n-rolltaal, met bouwstenen uit zowat alle Amerikaanse rootstradities. De rustieke sound van The Band verwees naar de platencatalogi van legendarische labels als Sun en Chess en berustte op een organische versmelting van folk, soul, blues, gospel en country. In zijn boek Mystery Train beschouwt rockcriticus Greil Marcus The Band als één van de belangrijkste fenomenen die de Amerikaanse cultuur in de twintigste eeuw heeft voorgebracht. De groep slaat een brug tussen Harlem en de Appalachen, tussen kerk en bordeel.
The Band was niet alleen het kwintet waarmee Bob Dylan platen als The Basement Tapes, Before The Flood en Planet Waves opnam, met Robertson en Richard Manuel bleek het zelf ook enkele uitstekende songwriters in de rangen te tellen. Vanaf Music From the Big Pink uit 1968 bracht de groep een reeks invloedrijke langspelers uit, die vandaag nog altijd even tijdloos klinken als op het moment dat ze aan de wereld werden prijsgegeven. Vooral The Band en Stage Fright staan nog altijd hoog in het voorkeurslijstje van iedere Americanaliefhebber.
‘Het Laatste Avondmaal van de rock-‘n-roll’
Hoewel The Band geen echte frontman had, bestond hij uit vijf beslagen multi-instrumentalisten en beschikte hij ook nog eens over drie uitstekende zangers (naast pianist Manuel waren dat bassist Rick Danko en drummer Levon Helm), elk met zijn eigen karakter en stijl. Maar tegen 1976 kregen de heren last van metaalmoeheid. Robbie Robertson, de voornaamste songwriter, en Richard Manuel voerden een voortdurende strijd om het leiderschap, drugs en alcohol dreven een steeds grotere wig tussen de leden en ook het leven ‘on the road’ eiste zijn tol.
The Band had zestien jaar op het podium gestaan: eerst in honky tonks en stripteasetenten, soms voor slechts vier toeschouwers; later op megafestivals als Woodstock. ‘It was like climbing a mountain’, aldus Robertson. Maar op 16 augustus 1976, op Thanksgiving, trok de groep de stekker voorgoed uit het stopcontact, op de plek waar ze in april 1969 op eigen kracht haar live-debuut had gemaakt: de balzaal Winterland in San Francisco. Concertpromotor Bill Graham noemde dat afscheidsconcert, voor 5.400 toeschouwers, ‘het Laatste Avondmaal van de rock-‘n-roll’. Het werd een memorabel evenement met een imposante line-up, want ook Bob Dylan, Neil Young, Joni Mitchell, Van Morrison, Muddy Waters, Dr. John en Eric Clapton deelden die avond het podium met de groep.
Martin Scorsese, de cineast die eerder al Mean Streets en Taxi Driver had gedraaid, maakte van The Last Waltz een geweldige rockumentaire met de grandeur van een Hollywoodfilm. ‘It started as a concert – it became a celebration’, luidde de slogan waarmee de film twee jaar later in de zalen terechtkwam.
Onverwoestbare droomgroep
De veertigste verjaardag van The Last Waltz inspireerde enkele Belgische muzikanten, bekend van combo’s als Admiral Freebee, Birds That Change Colour, Broken Glass Heroes en Marble Sounds tot de oprichting van de hommageband Winterland ’76, die de komende maanden de Belgische en Nederlandse podia onveilig zal maken. Wat maakt The Band in hun ogen zo bijzonder?
‘Die kerels hebben het Americanagenre uitgevonden en zo Wilco, The Jayhawks en My Morning Jacket op de juiste weg gezet’, zegt Piet De Pessemier van Mad About Mountains. ‘Ze maakten frisse muziek vol verrassende details, die ook nog eens ongelooflijk groovede en steunde op fraaie samenzang. The Band was een zootje ongeregeld, dat buitengewoon sterke nummers schreef. De leden vonden hun wortels in de traditionele muziek en toch deden ze er hun eigen ding mee. Het was een droomgroep waarin echt alles klopte.’
‘Dat ze als jonge kerels door Dylan op sleeptouw werden genomen tijdens een tournee waarop ze avond na avond werden uitgejouwd maar die vandaag historisch heet, blijft tot de verbeelding spreken’, vertelt Gianni Marzo van Isbells en Marble Sounds. ‘The Band was één van de eerste groepen die blanke en zwarte muziek wisten te versmelten en daardoor een uniek en ongrijpbaar genre creëerden dat altijd het hunne zal blijven. Hun songs zijn onverwoestbaar. Wat mij betreft blijven ze ongeëvenaard.’
Les in minimalisme
Het was de symbolische afronding van een muzikale era. Maar tegelijk ook níét, want generatiegenoten van The Band, zoals Dylan, Neil Young, Van Morrison en Dr. John, staan er ook vandaag nog. Goede muziek overleeft alles
‘De muziek van The Band moet het niet hebben van bravoure, snelheid of techniek, maar van attitude. De muzikanten spelen altijd ‘in the mood’ en ‘in the moment’. Ze zijn net zo vrij als jazzcats. Robbie Robertson is een expressionist op gitaar. Hij speelt nooit twee keer dezelfde solo. En ook Levon Helm legt als drummer zijn eigen accenten. Voor mij is hij de steunpilaar van de groep. Voorts leert The Band je dat je niet méér maar minder moet spelen. Hun oeuvre is een les in minimalisme.’
Gevraagd naar zijn favoriete song van The Band, noemt De Pessemier ‘It Makes No Difference’. ‘Misschien was Rick Danko al bij al wel de beste zanger van The Band? Hij was technisch niet perfect maar ging altijd erg diep.’ Marzo kiest dan weer voor ‘The Night They Drove Old Dixie Down’. ‘De bezielde zangstijl en unieke ritmiek van Levon Helm, de prachtige harmonieën, een minimaal aantal ingrediënten waar toch veel mee gebeurt: voor mij blijft die song de blauwdruk van alles waar de groep voor stond.’
Het einde van The Band viel samen met het begin van de punk. Markeerde The Last Waltz het einde van een tijdperk?
De film The Last Waltz wordt op donderdag 24/11 vertoond in Huis 23.
Winterland ’76 speelt op 25/11 een hommage aan The Band, in de Brusselse AB. Alle info: abconcerts.be.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
