Shadia Mansour, First Lady van de Arabische hiphop: ‘Ik wil voor een vrouwelijke touch zorgen’

‘Hiphop blijft een door mannen gedomineerde scene.’ Als het van Shadia Mansour afhangt, verandert dat snel. De Palestijns-Britse doorbreekt met haar muziek taboes en vertelt een Palestijns verhaal uit de diaspora.

‘Als je peace een aantal keer snel na elkaar uitspreekt, klinkt het als piss en dat is het ook’, grapt Shadia Mansour, onlangs op het bescheiden podium van Le Space in Brussel waar ze optrad in het kader van Nuff Said, een event dat spoken word, comedy en muziek samenbrengt. Ze verwijst naar het vredesproces dat sinds de Oslo-akkoorden van 1993 tussen Israël en Palestina loopt. Niets meer dan een geromantiseerd verhaal, vindt Mansour. ‘Want vrede is slechts een zaadje van rechtvaardigheid. Zonder rechtvaardigheid, geen vrede.’

Dat ze zo sterk uithaalt, hoeft niet te verbazen. Ze beschouwt de Arabische hiphop als een verkozen vertegenwoordiger van een groep mensen, en zichzelf als de First Lady daarvan. Hence haar bijnaam: First Lady of Arabic Hiphop.

Mansour is dan wel geboren en getogen in het Verenigde Koninkrijk, ze dweept trots met haar Palestijnse identiteit. In haar rhymes en met haar outfit. ‘I’m Shadia the Arab. My tongue stabs like a knife. I’m Shadia Mansour and the Kufiyah is my identity’, zingt ze in Al Kufiyah Arabiyah. Die Kufiyah, daar kan je die avond in Le Space niet naast kijken. De Arabische sjaal – meestal zwart-wit, soms ook rood-wit gekleurd – is voor velen hét Palestijnse symbool bij uitstek.

Haar rap over de Kufiyah schreef ze nadat ze ontdekte dat er een Israëlische versie van gemaakt is, vertelt ze na haar concert in Le Space. ‘Ze eigenen zich zo onze cultuur toe en plaatsen over de hele sjaal de Davidster en de woorden “lang leve Israël”. Maar die sjaal is géén fashion statement. Het is een Palestijns symbool.’

Muzikale intifada

Hoewel de woorden intifada en verzet eerder beelden oproepen van de Westelijke Jordaanoever uit de jaren 2000, gebruikt Mansour ze bewust. ‘Het is een muzikale intifada. Mijn boodschap als muzikant is universeel. Tegen verschillende vormen van onderdrukking: gaande van de bezetting van Palestina tot de onderdrukking van vrouwen in traditionele gemeenschappen.’

Als kind nam ze met haar ouders deel aan protesten, vandaag gelooft ze meer in de kracht van kunst en muziek. ‘Muziek verbindt en verenigt mensen. Je moet geen Palestijn zijn om over zulke kwesties te kunnen rappen. Ik voel me bijvoorbeeld ook verbonden met de inheemse Amerikaanse volkeren en hun nu al vijfhonderd jaar durende strijd voor onafhankelijkheid en rechtvaardigheid.’

Dat de aanleg van de pijplijn door het land van de Sioux in North Dakota niet zal doorgaan, vindt Mansour goed nieuws, maar ze is voorzichtig optimistisch: ‘Ik hoop dat het niet alleen mediapraatjes zijn. Dat gebeurt vaker om de aandacht af te leiden, dan denken mensen dat het voorbij is.’

Ze wijst ook op het geweld in Jemen: ‘Het land sterft een stille dood in de media. De vliegtuigen en drones in de lucht zijn Amerikaans en Israëlisch, de olie in de motoren Arabisch. Er zijn dus geen winnaars of verliezers, alleen maar onderdrukkers en onderdrukten.’

Niet van the hood

Ondanks haar ‘universele boodschap’ wil Mansour niet voor iedereen spreken. ‘Ik ben niet geboren en groeide niet op onder een bezetting. Ik zing en rap uit het perspectief van een Palestijnse uit de diaspora. Zelfs als ik mijn thuisland bezoek, word ik gezien als een gast.’

Bovendien zijn er naast het conflict met Israël ook interne conflicten. Niet iedereen in de regio staat daarom achter haar muzikale proteststem. ‘”Kom hier niet voor mij protesteren”, zeggen ze dan. Begrijpelijk, want ze ondergaan de onderdrukking al zo lang en zien de situatie niet snel veranderen. Anderen blijven wel actief en benadrukken hun identiteit.’

Net omdat ze niet in Palestina is geboren, is Mansour zo sterk op zoek naar die identiteit. Ze eigent zich zo haar eigen cultuur toe. ‘Taal is daar een onderdeel van. Als je ver van je thuisland geboren bent, ga je snel op in die omgeving. Rappen in het Arabisch is dus ook die zoektocht naar identiteit.’

Female touch

‘Even een shout-out voor alle sisters in de wereld, vooral in het Midden-Oosten, waar ze zoveel moeten doorstaan’, laat Mansour zich nog uit op het Brusselse podium. ‘Wat is existence zonder een vrouw? Niets toch?!’ Ze wijst naar haar traditioneel kleed, gemaakt door vrouwen op de Westelijke Jordaanoever.

‘Dat ik mezelf bedek: sommigen denken dat dat met religie te maken heeft’, legt ze nadien uit. ‘Dat is niet zo. Ik wil voor een vrouwelijke touch in hiphop zorgen.’ Die hiphopscene, vooral de Arabische, blijft gedomineerd door mannen. ‘Waarom zou ik een baggy broek dragen?’

Voor Mansour verliep het relatief makkelijk. Na haar studies kwam ze terecht in de theater- en musicalwereld en ze rolde na een uitnodiging van een bevriende MC toevallig in hiphop.

Outsider

Een schril contrast met de Westelijke Jordaanoever. ‘Vele meisjes en jonge vrouwen zoeken een platform om te kunnen rappen. Het mag meestal als hobby, maar de gemeenschap ziet geen toekomst voor vrouwen in hiphop. Ik wil dat taboe doorbreken.’

Religie op zich vormt daarin amper een probleem, benadrukt ze. ‘Velen denken omwille van mijn naam dat ik moslim ben maar op de Westelijke Jordaanoever is dat eigenlijk geen gesprekonderwerp. Daar wonen christenen en moslims sowieso al samen, kijk maar naar Bethlehem. Mijn religie speelt bovendien geen rol in mijn muziek en ik definieer mezelf er niet mee.’

Mansour beseft wel dat ze als artiest uit de diaspora een outsider is, wil niet provoceren en kiest volop voor dialoog. Ze komt meer in contact met verschillende culturen en ziet daar een kans om genderkwesties aan te kaarten. ‘De traditionele gemeenschappen beginnen Arabische hiphop net te accepteren als muzikaal genre.’ Nu moeten vrouwen nog een platform krijgen.

(Charis Bastin)