‘Wij doen de Bataclan herleven’: verslag van een ontroerende heropening

Sting heropende zaterdag het Parijse Bataclantheater, voor een zaal vol nabestaanden van slachtoffers en Fransen die zich niet laten imponeren door de jihadi’s die hier precies een jaar geleden dood en verderf zaaiden. Een verslag van onze correspondente in Parijs.

‘Het is mijn plicht om hier vanavond te zijn’. Aurélien Perrin (25) staat in de rij voor de eerste veiligheidscontrole aan de Boulevard Voltaire, waar agenten met een klein zaklampje in tassen schijnen. ‘Voor iedereen die hier is overleden. En vooral voor mijn beste vriend.’

Met die beste vriend was de Fransman een jaar geleden bij het concert van Eagles of Death Metal. Ze stonden ‘op de eerste rij van de slachtpartij’ toen drie terroristen van Islamitische Staat de zaal binnenstormden en het vuur openden. Zij doodden negentig aanwezigen en hielden concertgangers een paar uur vast in een gang op de eerste verdieping. Elitediensten maakten iets na middernacht een einde aan de gijzeling.

‘We stonden vlakbij de bar, daar waar ze begonnen te schieten’, zegt Perrin zacht. ‘Mijn maat werd direct geraakt. Toen ik hoorde dat ze hun wapens aan het herladen waren, ben ik er snel vandoor gegaan.’

De Fransman wilde er vanavond heel graag bij zijn en hoorde bij de mensen die een kaartje aangeboden hebben gekregen. Maar hij heeft het er zichtbaar moeilijk mee. ‘Het is de eerste keer sinds de aanslag dat ik weer naar een concert ga. Nu ben ik gestresseerd, we zullen zien hoe het is als ik straks in de zaal sta.’

Dranghekken, rode linten en ME

Gezien het enorme beveiligingsarsenaal dat uit de kast is getrokken, lijkt het ongegrond, maar toch ging het door zijn hoofd: zou het wel veilig zijn? ‘Ik voel toch angst’, zegt Perrin. Hij kijkt om zich heen, naar de anderen in de rij. ‘Je weet gewoon niet wie er hier om je heen staat. En iemand die echt iets wil uithalen, is slim genoeg om binnen te komen.’ Hij haalt zijn schouders op. ‘Maar als je daar steeds bij stil staat, kun je wel ophouden met leven.’

Het theater is vanavond extreem goed bewaakt. De Boulevard Voltaire is aan weerszijden van de Bataclan een paar honderd meter afgezet met dranghekken en rode linten. Dwars geparkeerde ME-busjes blokkeren de doorgang, de versperring wordt bewaakt door zwaargewapende militairen. Nog eens veertien ME-wagens staan paraat. Na een eerste kaartjes- en tassencontrole volgt een check in een zwarte tent die op de stoep is neergezet.

Nabestaanden van slachtoffers en een aantal overlevenden kregen in samenspraak met verenigingen voor overlevenden kaartjes aangeboden. De overige duizend tickets gingen in twee etappes via internet van de hand en waren in een mum van tijd uitverkocht. Sting, die afgelopen vrijdag het album ’57th & 9th’ uitbracht, doneert alle opbrengsten aan de twee verenigingen die voor slachtoffers werden opgericht: 13 Novembre: Fraternité et Vérité en Life for Paris.

Trots

De kaartjes werden gekocht door Stingfans en muziekliefhebbers die willen laten zien dat ze zich er niet onder laten krijgen. Volgens een schatting kennen maar liefst 7 miljoen Fransen iemand die een naaste verloor in het theater. Ook Didier Delalande (47) heeft zo’n link. Samen met een vriend – beiden een pint in de hand – wacht hij tot hij naar binnen kan. ‘Dit is Caroline, de zus van mijn vriendin Nathalie’, zegt hij. De Fransman pakt zijn telefoon en laat een foto zien met op links een jong meisje. ‘Zij werd hier vorig jaar vermoord, in de bloei van haar leven. Nathalie kan het niet aan om hier vanavond te zijn, zij herdenkt haar zus thuis met haar familie. Ik ben er vanavond ook een beetje voor haar.’

Voor Delalande is de Bataclan ‘de zaal van de Epicuriërs van de rock.’ ‘Daar blijf je met je poten vanaf en dat laat iedereen hier vandaag ook zien. Ik ben ook een grote fan van Sting. Hij is vanwege zijn mensenrechtenwerk voor mij het symbool van vrede. Ik ben trots dat we hier staan. Wij laten de Bataclan herleven.’

Didier Pontier (54) reisde vanuit Noord-Frankrijk af met zijn vrouw. ‘Mijn gedachten zijn vanavond bij de dochter van een collega, die hier vorig jaar ook was. Zij stond beneden toen de jihadisten begonnen met schieten, maar werd door een jongen van de techniek gelukkig direct mee naar buiten getrokken. Ze kwam er helemaal ongeschonden uit. Maar we zijn hier ook om te laten zien dat alles doorgaat, ondanks dat Frankrijk getraumatiseerd is geraakt.’

Het tweetal maakt zich geen zorgen om de beveiliging. Pontier wijst naar de rij ME-busjes. ‘Moet je zien hoeveel politie hier is! We zijn niet bang, na de aanslag op de Bataclan zijn we nog naar andere concerten geweest, van Muse en U2. Kent u het spreekwoord ‘de bliksem slaat nooit twee maal op dezelfde plek in?’

‘Besmette zaal’

De legendarische concertzaal, die dateert van 1864, is helemaal opgeknapt na de aanslag. In het hek rondom het parkje tegenover het theater hangen nog steeds bossen rozen en briefjes ter nagedachtenis. Het theater bleef een jaar dicht en leek aanvankelijk onder een vloek te lijden: directeur Jules Frutos trok in september aan de bel omdat de concertagenda maar moeizaam vol liep. Artiesten stonden niet te springen om in ‘de besmette zaal’ te spelen. Inmiddels staan er voor dit jaar nog optredens van Marianne Faithfull, Youssou Ndour en Peter Doherty geprogrammeerd.

Wie graag in de zaal zou spelen maar er nooit meer in komt, is Jesse Hughes. De zanger van de Eagles of Death Metal raakte bij de Bataclandirectie uit de gratie na opmerkelijke uitspraken over de aanslag. Zo beweerde hij dat het personeel van de Bataclan met de terroristen onder een hoedje speelde en dat tijdens de aanslag moslims op straat feest vierden. Hij meldde zich zaterdagavond met een bandlid bij het theater, maar mocht het concert van Sting niet bijwonen.

De twee muzikanten zijn niet de enigen die de concertzaal niet in mochten. Ook overlevende Denys Plaud (48) heeft nooit een uitnodiging voor het optreden ontvangen, en is daar niet over te spreken. ‘Ik vind het onbegrijpelijk dat de mensen die die avond bijna omkwamen niet allemaal zijn gevraagd’, zegt de rockliefhebber. Hij wist tijdens de aanslag de zaal vrij snel te verlaten. Samen met anderen hield hij zich drie uur lang schuil in een klein kamertje, waar hij de kogels tegen de muren hoorde ketsen. ‘Voor mijn verwerkingsproces is het erg belangrijk om terug te gaan naar de plek waar het is gebeurd. Bij de online kaartverkoop viste ik achter het net. Ik heb het theater via een formulier op de site laten weten hoe ik hierover denk.’

Rem

Sting begon het concert met een minuut stilte voor de slachtoffers. ‘We zullen hen niet vergeten’, beloofde de Britse artiest. ‘Vanavond moeten we twee dingen doen: degenen die bij aanslagen hun leven verloren herdenken, en het leven en de muziek vieren. Hij opende zijn show met het nummer ‘Fragile’, met trompettist Ibrahim Maalouf, en speelde daarna bekende nummers als ‘Message in a bottle’, ‘Englishman in New York’ en ‘Roxanne’.

Michelle Pruvot (57) komt na afloop ontroerd het theater uit. ‘Het was een fantastisch concert’, zegt de Française uit Nantes. Ze wist vrijdagavond nog een kaartje te bemachtigen. ‘Sommige nummers waren erg emotioneel, zoals ‘Inshallah’, dat roept in deze context veel gevoelens op. Ik hou van de muziek van Sting, maar ben ook gekomen om te laten zien dat we door moeten. Ik ken niemand die hier vorig jaar bij was, maar voel me toch betrokken. Ik denk dat dat voor alle Fransen geldt.’

‘Die minuut stilte was best zwaar’, zegt André da Silva (33). ‘Later kwam het publiek los, maar ik had toch het idee dat er een rem op zat. Mensen gingen niet uit hun dak zoals ze dat anders zouden doen. Ik voelde ook angst: als iemand ineens achterom keek, draaiden degenen achter hem ook hun hoofd om.’ Samen met zijn vriendin Elizabeth Ruiz (31) kwam hij speciaal voor Sting uit Luxemburg. ‘De aanslag kwam niet echt ter sprake, alleen aan het begin en toen hij het nummer ‘Empty Chair’ opdroeg aan terreurslachtoffers. Het was een emotioneel concert, ik zag mensen met betraande gezichten de zaal uit komen.’

Door Eveline Bijlsma in Parijs