Liesa Van der Aa @ Handelsbeurs: Het hart op de weegschaal

In november 2014 bracht zangeres en violiste Liesa Van der Aa de driedubbele conceptplaat ‘WOTH’ uit: een moderne opera waarmee ze vat poogt te krijgen op de morele chaos die haar omringt. Momenteel brengt ze dat werk ook op het podium. Wij gingen kijken in de Gentse Handelsbeurs.

Liesa Van der Aa is bekend als actrice bij het Toneelhuis en uit diverse televisiereeksen, maar muziekliefhebbers kennen haar vooral van ‘Troops’, de cd waarmee ze drie jaar geleden meteen haar plek opeiste in de Belgische rockscene. Er volgde een reeks soloperformances waarbij ze haar inventieve en veelzijdige vioolspel door een loopstation joeg en vervormde met allerlei effectpedaaltjes. Kort daarna begon ze te experimenteren met extra muzikanten en koorstemmen, boog ze zich over het oeuvre van de Britse renaissancecomponist John Dowland en schreef ze met ‘WOTH’ een monumentale muziekperformance met theatrale en cinematografische ingrediënten. Gebrek aan ambitie en ondernemingszin kun je de 28-jarige artieste alvast niet verwijten.

‘WOTH’ (‘The Weighing of the Heart’) is geïnspireerd door het dodenritueel uit de Egyptische mythologie. Om te beoordelen of de overledene een goed leven had geleid, werd zijn hart door de god Osiris, in de tegenwoordigheid van 42 rechters, driemaal afgewogen tegenover ‘de veer van de waarheid’. Bleef de weegschaal in evenwicht, dan werden de poorten naar het hiernamaals geopend. Was het hart te licht of te zwaar, dan werd de ziel echter veroordeeld tot een zwervend bestaan tussen leven en dood. ‘WOTH’ gaat dus over het verschil tussen goed en kwaad en de meetbaarheid ervan. Je plek in het paradijs moet je tenslotte verdíenen.

Knarsen en schrapen

In de voorstelling speelt Liesa van der Aa’s de rol van de dode die zich noodgedwongen overlevert aan het oordeel van de rechters. Haar zoektocht naar morele zuiverheid bestaat uit drie delen. Ieder onderdeel van de triptiek wordt op een beeldscherm ingeleid door acteur Johan Leysen. Hij speelt de rol van Toth, de Egyptische god van schrift en wijsheid, die als griffier bij de ceremonie aanwezig is. En driemaal is de uitkomst anders. In deel 1 weegt het hart te zwaar, in deel 2 weegt het te licht en in deel 3 is de balans perfect in evenwicht. Die verschillen komen uiteraard ook tot uiting in de muziek, die stilistisch behoorlijk gevarieerd is en cutting edge-elektronica combineert met pop, klassiek en avantgarde. Tijdens het twee uur durende concert wordt alles gepresenteerd in één lange, ononderbroken flow, zonder adempauzes.

Op de plaatversie van ‘WOTH’, opgenomen in Brussel en Berlijn, waren ruim veertig muzikanten en een 42-koppig koor betrokken, maar aangezien het zo goed als onbetaalbaar is een dergelijke cast mee op tournee te nemen, besloot Liesa Van der Aa haar huidige reeks voorstellingen iets bescheidener aan te pakken. De live-versie was een beetje ingekort en het koor dat ieder deel van de trilogie inleidde en besloot, bleek voor de gelegenheid op een computerschijfje te staan. Hoofdstuk 1 diende zich aan als een solo-performance van het type dat de artieste ook al bracht ten tijde van ‘Troops’. Daarbij bediende ze zich van de gebruikelijke elektronische snufjes en creëerde ze een donkere, grofkorrelige sound vol knarsende en schrapende klanken waarin je vaak nauwelijks meer een viool herkende. ‘On the Heart’ dreef op een postmodern marsritme, maar Liesa Van der Aa goochelde ook volop met verwijzingen naar techno en industrial. De ene keer lonk haar stem warm en helder, de andere keer kwam ze met een koel parlando op de proppen.

Pop, but not as you know it

Tijdens het tweede deel kreeg de zangeres op het podium gezelschap van ‘Acht wakers, op de grens tussen leven en dood’. In werkelijkheid ging het om een begeleidingsband waarin we topmuzikanten herkenden zoals Sjoerd Bruil en Arne Leurentop op gitaar, Hannes d’Hoine en Natan Wouters op contrabas en enkele blazers, onder wie Jon Birdsong op trompet. De songs zelf vielen niet altijd even makkelijk te duiden. Het was een vorm van popmuziek, maar beslist geen doordeweekse. ‘On the Heart’, ‘On Heaven And Its Guard’ en ‘On Names’, telkens subtiel gearrangeerd en versierd met fraaie meerstemmige samenzang, waren in ieder geval sterk genoeg om, los van de productie, een eigen leven te gaan leiden. De muziek, waarin af en toe ook barokke elementen opdoken, klonk dromerig, gelaagd en verrassend veelzijdig en werd altijd gekenmerkt door uitdagende klankkleuren.

De band werd ook volop uitgespeeld in het laatste deel van de voorstelling, maar neigde hier wat vaker naar seventies-achtige folkrock. De soepele stem van Liesa Van der Aa, nu regelmatig ondersteund met een autoharp, bleef in de overvloed van thema’s het belangrijkste bindmiddel. Want ook al kwamen in ieder onderdeel dezelfde titels terug, ze verwezen telkens naar andere songs. En zie, aan het eind van de cyclus mocht de ziel van Liesa Van der Aa dan toch haar reis naar de eeuwige Aaloe-velden aanvatten.

Samen met co-componisten Peter Spaepen en Katrin Lohmann schreef Liesa Van der Aa een uniek werk met een imposante reikwijdte, dat een antwoord poogt te bieden op de vraag hoe we moeten omgaan met de vele prikkels die in de huidige samenleving dag in dag uit op ons af worden gestuurd. Als toeschouwer kun je je er alleen maar door laten overweldigen, want, zeker voor wie de cd’s nog niet heeft gehoord, is het geen sinecure de veelheid aan informatie die de zaal wordt ingestuurd, netjes verwerkt te krijgen. Rijke muziektheatervoorstellingen van het type ‘WOTH’ worden in Vlaanderen zelden vertoond en verdienen het ook buiten onze landsgrenzen te worden opgevoerd. Maar voor Liesa van der Aaa rijst nu al de vraag: where do you go from here?

Dirk Steenhaut