Laibach + RTV Slovenia Symphony Orchestra @ Bozar: Voormalige dissidenten zijn hun tanden kwijt

© Yvo Zels

Het Sloveense collectief Laibach is al 35 jaar actief en dat werd gevierd met een bijzonder concert waarvoor het de steun kreeg van een symfonisch orkest. Toch werden we in Bozar niet bepaald omver geblazen. Wat ooit subversief was, deed inmiddels ontstellend braaf en folkloristisch aan.

DA GIG: Laibach met het RTV Slovenia Symphony Orchestra in Bozar, Brussel op 9/2.

IN TWEE ZINNEN: De kitsch en bombast waren er nog, de scherpe angeltjes helaas niet. Of hoe een groep die ooit subversief en provocerend klonk, inmiddels is afgegleden naar gezapig entertainment.

HOOGTEPUNTEN: ‘Now You Will Pay’, ‘Resistance is Futile’, ‘Life is Life’.

DIEPTEPUNTEN: de flauwe, ongeïnspireerde uitstapjes naar ‘The Sound of Music’.

QUOTE van Milan Fras, die aangaf dat de voormalige dissidenten vandaag ongevaarlijke clichés omarmen: “Hello Europe. We’re so happy to be here. You are the best audience. We Love You.”

Laibach was omstreeks 1980 één van de voortrekkers van de Neue Slowenische Kunst, een beweging van theatermakers, performance-artiesten, cineasten en beeldende kunstenaars die zich afzette tegen het systeem van wat toen nog het Oostblok heette. Het gezelschap zocht bewust de controverse op, door met de iconografie van het nazisme en andere totalitaire regimes te spelen. De muziek van Laibach (de Duitse benaming voor Ljubljana) steunde op industriële geluiden, martiale beats, dansbare synthpop, Wagneriaanse bombast en klonk dermate ‘over the top’ dat je haar vandaag als een auditieve tegenhanger van de films van Tarantino zou kunnen beschouwen.

De bandleden droegen militaire uniformen, eigenden zich het zwarte kruis van Kazimir Malevitsj als logo toe, verwezen in hun videos naar de propagandafilms van Leni Riefenstahl en kwamen zó radicaal dubbelzinnig uit de hoek dat ze onterecht als fascisten werden gedoodverfd. Laibach provoceerde, ondergroef de autoriteit van de communistische leiders door zich de symbolen van hun macht toe te eigenen en hun ideologische ‘eigenaardigheden’ dermate te overdrijven dat er een genadeloze parodie ontstond. Alleen werd die door zowel links als rechts verkeerd begrepen. Het zou dan ook niet lang duren voor de groep, omwille van haar beeldtaal, in Slovenië officieel in de ban werd gedaan.

In West-Europa leverde haar dissidente status haar wél de nodige belangstelling op. Laibach werd zelfs opgepikt door hetzelfde Britse label dat ook Nick Cave en Depeche Mode onder contract had. De groep, en dan vooral de grafstem van zanger Milan Fras, werd de grootste inspiratiebron voor Rammstein en heeft inmiddels ook zelf een miljoen platen verkocht. Met langspelers als ‘Nova Akropola’, ‘Kapital’, ‘Opus Dei’ en ‘NATO’ bleef ze commentaar leveren op religie en politiek en onderhield ze haar controversiële imago. Vorig jaar was Laibach zelfs de eerste Europese band die een concert gaf in Noord-Korea.

Triomfalisme

Toch is het collectief voor Slovenië intussen een cultureel statussymbool geworden. Van de twee concerten die Laibach dit jaar, samen met een filharmonisch orkest, gepland had, was het eerste gereserveerd voor de hoofdstad van Europa, in aanwezigheid van consuls en ambassadeurs. Het optreden in Bozar werd zelfs ingeleid door enkele politieke hoogwaardigheidsbekleders en eigenlijk had dat al een reden moeten zijn om ons zorgen te maken.

Naar zijn eigen zeggen maakt Laibach muziek die het publiek wil doen nadenken én dansen. In Brussel vermengde het gezelschap zijn industriële dancegrooves, strijdlustige marsritmen en triomfalistische filmmuziek, aanvankelijk nog op een boeiende manier met de toegevoegde strijkers, blazers en stemmen. Koor en orkest, gedirigeerd door Simon Dvorsak, werden van de groep gescheiden door een doorzichtig scherm waarop aanhoudend knappe visuals werden geprojecteerd. Dissonante schraapgeluiden gingen over in Beethovens ‘Ode an die Freude’, dat we tegenwoordig ook kennen als het officiële Europese volkslied. Meteen daarop volgde, in ”Eurovision’, echter de omineuze vaststelling dat “Europe is falling apart”, meteen een verwijzing naar de huidige vluchtelingencrisis.

‘Smrt za Smrt’, met zijn doodroffels en losgeslagen piano, en het dreigende ‘Now You Will Pay’, uit het vijftien jaar oude ‘WAT’, maakten nog een zekere indruk. Maar zodra Laibach het materiaal uit haar jongste cd ‘Spectre’ aanboorde en een Kylie-achtige zangeres in stelling bracht, zoals in ‘Bossanova’, kregen gladde, banale popmelodietjes de overhand. Nog erger werd het toen Laibach tot vijf maal toe putte uit de musical ‘The Sound of Music’ (yep, ‘Do-Re-Mi’, ‘Edelweiss’, ‘My Favorite Things’…). Waarom precies? Geen idee. Laibach heeft in het verleden wel vaker songs uit de populaire cultuur gecovered. The Beatles, The Stones, Queen, Europe, allemaal werden ze door de Slovenen door de mangel gehaald. Maar het interessante was toen nog dat de groep die nummers, door haar specifieke aanpak, vaak compleet van betekenis veranderde.

Zinledig

De lotgevallen van de familie Von Trapp werden echter zonder ironie (en ook zonder orkest) en als ongevaarlijke easy listening opgewarmd. Door de afwezigheid van dubbele bodems werden de nummers in de handen van Laibach saai en zinledig. Dat de zanger het ook nog eens nodig vond dwaze spelletjes met het publiek te spelen (“say Ho Ho Ho!”) maakte dit dieptepunt des te pijnlijker. En dan hadden we het nog niet over ‘The Whistleblowers”, een kitscherig fluitdeuntje dat het midden hield tussen Disneyland en Up With People.

“Are you frustrated?” informeerde Fras. De vraag stellen was ze beantwoorden. Nochtans bewees Laibach alsnog dat het beter kon met ‘Resistance is Futile’, een bezwerend en overrompelend nummer waarin het orkest klonk alsof het een blitzkrieg voorbereidde. Ook het als bis opgespaarde en van Opus geleende ‘Life is Life (Leben heisst Leben)’, door zijn bombastische verpakking getransformeerd in een soort strijdlied, getuigde van humor. Maar het dateerde wel al van… 1987.

Slotsom: veel toeters en bellen, maar weinig substantie. Laibach is gezapig entertainment geworden. Om het met één van zijn songtitels te zeggen: ‘Das Spiel ist aus’.

DE SETLIST: Intro / Brat Moj / Ode an die Freude / Smrt za Smrt / Bossanova / Now You Will Pay / Do-Re-Mi / Edelweiss / The Sound of Music / Climb Ev’ry Mountain /We Are Millions And Millions Are One / The Whistleblowers / Resistance is Futile // My Favorite Things / Life Is Life (Leben heisst Leben).

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content