Einstürzende Neubauten @ AB: In ieder voorwerp schuilt muziek

Bands die het 35 jaar volhouden, zonder er hun creativiteit bij in te schieten: ze zijn bijzonder dun gezaaid. Maar de Berlijnse Einstürzende Neubauten zoeken nog altijd het avontuur op. Dat doen ze twee avonden na elkaar in Brussel, waar ze alvast van wal staken met een ‘greatest hits’-concert.

Greatest hits? Die aankondiging was uiteraard tongue-in-cheek, want de hitlijsten zijn voor Neubauten nooit een vruchtbare biotoop geweest. Voorman Blixa Bargeld sprak in de AB dan ook over “the songs that hit us the most”. Vrij vertaald: de “trefzekerste uppercuts” van de groep. In hun beginperiode waren de heren, die afkomstig waren uit de krakersbeweging, dan ook van geen kleintje vervaard: hun unieke Europese schrootrock liet in structureel en formeel opzicht weinig zekerheden overeind.

Aangezien ze geen geld hadden voor conventionele instrumenten, gingen de Neubauten muziek maken met slijpschijven, betonmolens, winkelkarretjes en industrieel afval, zoals springveren, olievaten of afgedankte machine-onderdelen, dat ze aantroffen op bouwsites. Toch was het niet alleen een kwestie van ‘nood breekt wet’: hun werk steunde ook op de overtuiging dat íeder voorwerp muziek in zich draagt en dat je uit iedere aaneenschakeling van geluiden een song kunt puren.

Vandaag zijn de leden van Einstürzende Neubauten, allemaal vijftigers intussen, al lang niet meer de beeldenstormers van weleer. Maar ook al klinken ze minder extreem en laten ze nu ook gitaren en keyboards tot hun klankuniversum toe, ze blijven trouw aan hun oorspronkelijke principes en bedienen zich nog steeds van de vocabulaire en grammatica die ze enkele decennia geleden zelf hebben geïntroduceerd. Ook nu stond het podium van de AB weer vol zelfgebouwde of gerecycleerde tuigen waarmee het Duitse gezelschap zijn muziek een volstrekt eigen karakter gaf.

Dokwerker

Door de stroompanne bij Eurocontrol, die het luchtverkeer boven ons land danig in de war stuurde, hing het concert van Einstürzende Neubauten even aan een zijden draadje. Achter de schermen werd dan ook de hele dag koortsachtig gewerkt om de groep tijdig op het podium te krijgen. Blixa Bargeld, een man met wie je vroeger niet graag in je eentje in een lift zou hebben gestaan, bleek, net als zijn vroegere ‘compagnon de route’ Nick Cave, tot een goedlachse en beminnelijke dandy te zijn uitgegroeid. Het enige bandlid dat, met zijn zwaar getatoeëerde dokwerkerstorso, nog ietwat gevaarlijk oogde, was bassist Alex Hacke, die met zijn slierende, minimalistische loopjes meteen het voortouw nam in opener ‘The Garden’.

Wat volgde was een twee uur durende show met hoogtepunten uit de periode tussen 1989 -het kolkende ‘Haus der Lüge’ was het oudste nummer op het menu- en 2007, het jaar waarin de heren van Neubauten een tijdelijke winterslaap aankondigden. De vorig jaar verschenen comeback-cd ‘Lament’ werd ongemoeid gelaten, omdat er vanavond een apart concert aan wordt gewijd. Het leeuwendeel van de songs was dus afkomstig uit platen als ‘Silence is Sexy’, ‘Perpetuum Mobile’ en ‘Alles Wieder Offen’.

‘Nagorny Karabach’ dreef op het contrast tussen fors metaalslagwerk en een melodieus orgeltje en tijdens het sterk geritmeerde ‘Die Interimsliebenden’ hoorden we echo’s uit de tijd toen ‘Tabula Rasa’ voor Einstürzende Neubauten nog een levensmotto was. Maar anno 2015 gaf het vijftal aan ook tot grote subtiliteit in staat te zijn. Dat bleek uit verstilde, bedachtzame, afwisselend in het Duits en het Engels vertolkte nummers als ‘Dead Friends (Around The Corner)’, ‘Youme & Meyou’ en ‘Sabrina’, die met veel gevoel voor detail en finesse ten gehore werden gebracht. Af en toe sneed Bargeld door de songs met zijn dierlijke oerschreeuw, die in het muzikale universum van vandaag nog steeds zijn gelijke niet kent en eigenlijk als een instrument op zich mag worden beschouwd.

Bezwerend

In het epische ‘Unvollständigkeit’ was volop ruimte gelaten voor improvisatie, zodat het nummer iedere avond andere vormen aanneemt. Blixa Bargeld klonk hier net zo bezwerend als Jim Morrison van The Doors ten tijde van het al even dramatische ‘The End’, terwijl N.U. Unruh te keer ging op een reusachtige plastic buizenconstructie en Rudolf Moser op diverse cylindervormige voorwerpen mepte. Op een bepaald moment vielen uit een kantelende laadbak honderden metalen staafjes in een ton, wat een fantastisch percussief geluid veroorzaakte. Dus ja, na al die jaren blijft de groep nog altijd even origineel en inventief.

Het stuwende ‘Die Befindlichkeit des Landes’ was slechts één van de vele composities van Neubauten die zich aandienden als een filosofisch raamwerk vol poëtische, cultuurhistorische en mythologische verwijzingen. ‘Sonnenbarke’ was dan weer minstens even veel hoorspel als song, waarin Bargeld zowel de rol van acteur als verteller waarnam en bewees dat hij zich zowel had gelaafd aan het werk van Heiner Müller als van Bertolt Brecht. Tijdens ‘Von Wegen’ werden, behalve bizarre objecten ook allerlei machines uit de Gamma in stelling gebracht, maar mocht Jochen Arbeit ook helemaal los gaan op zijn gitaar. ‘Susej’ tenslotte, werd aangekondigd als een dialoog tussen de jonge en de oudere Blixa, omdat het steunde op een oude opname die pas zeventien jaar later werd uitgewerkt.

Uiteraard zouden er nog enkele toegiften volgen, zoals ‘Ein Leichtes Leises Säuseln’, dat werd ingeleid door majestueus pianospel, en ‘Redukt’ en ‘Alles’, twee meeslepende nummers die beheerst begonnen maar, via enkele forse uitbarstingen, het publiek toch in beweging kreeg. Toen Bargeld met ‘Eclipse of the Sun’ (een single uit 1999) de avond afrondde, was de conclusie echter toch dat we een, zeker naar Neubauten-maatstaven, verrassend rustig concert hadden meegemaakt. Was dat erg? Neen. Tenslotte blijft het Berlijnse gezelschap één van de spannendste en intelligentste bands van dit tijdsgewricht en maakt het muziek die nog steeds nergens mee te vergelijken valt. Kunt u voor vanavond nog een kaartje op de kop tikken, aarzel dan geen moment. Het begrip Aha-Erlebnis zal voor u een compleet nieuwe betekenis krijgen.

DE SETLIST: The Garden / Nagorny Karabach / Die Interimsliebenden / Dead Friends (Around the Corner) / Unvollständigkeit / Youme & Meyou / Haus der Lüge / Die Befindlichkeit des Landes / Sonnenbarke / Von Wegen / Sabrina / Susej // Ein Leichtes Leises Säuseln / Redukt / Alles // Total Eclipse of the Sun.

Einstürzende Naubauten concerteert ook vanavond nog in de Brusselse AB. Dit optreden staat volledig in het teken van hun jongste project ‘Lament’.