Op ‘Chloë and the Next 20th Century’ is Father John Misty geen cynische zak meer

Met het nieuwe album Chloë and the Next 20th Century viert Josh Tillman zijn tienjarig bestaan als Father John Misty. Het is de plaat waarmee hij opnieuw thuiskomt in Hollywood, de plek waar hij zijn tweede artistieke adem vond.

Het begon allemaal met een trip. Na dat Joshua ‘J.’ Tillman in 2012 zijn baantje als drummer bij Fleet Foxes had opgezegd, gooide hij zijn schaarse bezittingen in een bestelwagen en zette hij vanuit Seattle langs de Amerikaanse westkust koers richting Los Angeles, waar hij zijn intrek zou nemen in een veredeld tuinhuis in Laurel Canyon, eind jaren zestig berucht als vrijhaven voor artiesten en bohemiens te midden van de Hollywood Hills. Voor hij als huurling aan de slag ging bij Fleet Foxes had Tillman onder eigen naam al een vijftal soloalbums uitgebracht, gevuld met sombere, uitgebeende folksongs. Maar in Californië kwam de openbaring. Tijdens een wandeling op psychedelische paddo’s door de woestijn ging hij naakt in een boom zitten en schudde hij de huid van de droeve, archetypische folkzanger J. Tillman van zich af. Hij bedacht een nieuw, vanuit zijn standpunt minder aan strikte conventies gebonden alter ego: Father John Misty. En toen begon de pret.

‘Look out Hollywood, here I come’, zong Tillman in de song Funtimes in Babylon, op het Father John Misty-debuut Fear Fun (2012). In de videoclip zien we hem een koket dansje uit de heupen schudden bovenop een gecrashte, nog nasmeulende Boeing 747, in werkelijkheid een decorstuk op de set van Steven Spielbergs blockbusterprent War of the Worlds. Een teken aan de wand, zo zou in de toekomst blijken.

Fear Fun werd met zijn op klassieke sixtiesrockleest geschoeide arrangementen en clevere, humoristische teksten goed onthaald bij de muziekpers, maar ging gebukt onder de Fleet Foxes-vergelijkingen die Tillman tegen wil en dank te beurt vielen. Die status van ‘de drummer van’ verpulverde echter onder de quasi unanieme jubelrecensies waarmee opvolger I Love You, Honeybear (2015) bedolven werd. Op zijn tweede album kwam Father John Misty voor het eerst helemaal tot zijn recht. De plaat is een sierlijke hommage aan zijn huwelijk met fotografe Emma Elizabeth Garr, maar ook een vlijmscherpe, in sarcasme gewentelde afrekening met de clichés van de romantische liefde, met zichzelf als man en met de neoliberale consumptiemaatschappij an sich. ‘Zo cynisch dat het weerzinwekkend is en zo openhartig dat het pijn doet’, vatte Pitchfork de dubbele teneur van het album treffend samen. Vanaf I Love You, Honeybear ontstond het verwarrende enigma Father John Misty. De goudeerlijke cynicus. De narcistische antiheld. De misantropische romanticus. De troubadour die de brutale complexiteit van het individu en het leven verpakt in traditionele, vlot binnen glijdende songstructuren. Oprecht, ja, maar ook egocentrisch, én tegelijk niet allergisch voor zelfspot. Want hoe schrijf je anders hilarische, tot op het bot zelfrelativerende regels als ‘Last night I wrote a poem/ Man, I must’ve been in the poem zone’, uit de song The Palace.

Ook met zijn derde album Pure Comedy (2017) wist Tillman de mist rond zijn artistiek persona niet op te klaren. Enerzijds blijft hij een soort pretentieuze nar, een clown die spuwt op de kapitalistische logica van de entertainmentindustrie maar zelf deel is van het circus. Hij schreef tenslotte songs voor Beyoncé en Lady Gaga. Anderzijds is hij evengoed een geëngageerd, subversief meestersatiricus die het systeem van binnenuit een geweten schopt. Tijdens een bijwijlen verhit interview met Knack Focus over Pure Comedy zette Tillman de puntjes op de i: ‘Ik geloof totaal niet in cynische muziek. Je gaat niet uren, dagen, weken, aan de piano zitten, zoekend naar de mooist mogelijk manier om iets te spelen of te zingen als je een cynische zak bent (…) Wanneer je oprecht gelooft dat je leven geen enkele zin heeft, dat alles stom is, dan blijf je liggen en crepeer je – en ik weiger te blijven liggen.’

Op het nieuwe Chloë and the Next 20th Century zet Tillman de bocht verder die hij vier jaar geleden inzette met God’s Favorite Customer (2018). Het taalgebruik is minder hoogdravend en barok, de vele laagjes zijn afgepeld tot de naakte essentie in beeld komt. Zeemzoete strijkers en jazzy arrangementen bepalen de antiek elegante toon en ouderwetse Hollywoodgrandeur van het hele album. ‘ What’s the point of being everybody’s girl?/ Maybe you think that way there’s no chance getting hurt/ Living for no one costs me way more than it’s worth’, croont Misty tijdens Buddy’s Rendezvous. Samen met zijn wilde haren is ook de drang om zijn eigen ego uit te vergroten verdwenen, zo lijkt het. Hij danst niet meer grijnzend op de ruïnes van Babylon, maar toont mededogen met de figuranten in dit aards theater. Josh Tillman lijkt zowaar tot rust gekomen. ‘I don’t know about you/ But I’ll take the love songs/ And give you the future in exchange’, klinkt het in The Next 20th Century. Father John Misty zegent u in deze barre tijden met liefdesliedjes. Meer moet dat soms niet zijn.