Lil Wayne is de invloedrijkste artiest van het millennium. Dit is waarom

‘They might think they’ve got a pretty jump shot or a pretty good flow, but our kids can’t all aspire to be LeBron or Lil Wayne’, horen we Barack Obama zeggen op Tha Carter V, Lil Waynes langverwachte nieuwe plaat. Het is tijd om het toe te geven: Lil Wayne is de LeBron James van de rap.

The New Yorker schreef twee jaar geleden een interessant stuk over het fenomeen ‘hot hand’. Oorspronkelijk een term uit het basketbal, maar het bleek ook een grote rol te spelen in de kunsten. Alle grote schrijvers, schilders of muzikanten hebben namelijk een periode in hun leven van ongeëvenaarde output en creativiteit waarin ze de successen aan elkaar rijgen, een gouden periode waarin alles lijkt te lukken en ze zichzelf overstijgen.

Dé hot hand uit de muziekgeschiedenis is die van Bob Dylan tussen begin 1965 en de zomer van 1966. In minder dan twee jaar tijd bracht hij met Bringing It All Back Home,Highway 61 Revisited en Blonde on Blonde drie cruciale platen uit, toerde hij door de UK, gaf hij zijn legendarische elektrische concert op het Newport Folk Festival en verzamelde hij de band rond zich die later The Band zou worden. Toen hij in de zomer van 1966 zijn motor tegen een boom parkeerde en zijn streak van succes eindigde, was hij van een uitstekend folkzanger uitgegroeid tot de man die de popmuziek een nieuwe richting had doen uitgaan. Nog altijd vragen cultuurhistorici zich af hoe iemand in zo korte tijd zo productief is kunnen zijn.

Anderhalf jaar lang stond Bob Dylan ook stijf van de speed.

Dat verklaart het een en ander.

Niet dat we gaan vergelijken, maar Lil Wayne heeft een soortgelijke hot hand gehad. Ruwweg tussen 2006 en 2009 maakte hij met Dedication 2 en Da Drought 3 twee van de beste mixtapes aller tijden, verkocht hij 2,8 miljoen exemplaren van Tha Carter III, lanceerde hij de carrières van Drake en Nicki Minaj, pionierde hij autotune en rapte hij Jay-Z in de vernieling. In vier jaar tijd ging hij van een uitstekend rapper naar de architect die de toekomst van zijn genre bepaalde. Vervolgens moest hij de gevangenis in voor verboden wapenbezit en zou hij nooit meer dezelfde zijn, maar niettemin: Lil Wayne heeft de hot hand gehad die het geluid van de eenentwintigste eeuw heeft bepaald.

Hij deed dat overigens met problematische hoeveelheden codeïne.

Opnieuw: niet dat we gaan vergelijken.

***

Lil Wayne de invloedrijkste artiest van het millennium noemen is niet eens een controversieel statement. Het is een vaststelling. Hiphop is het belangrijkste genre van de eenentwintigste eeuw. Lil Wayne is de invloedrijkste rapper van de voorbije twee decennia. En dus is Lil Wayne de invloedrijkste artiest van het millennium. Punt.

Het helpt dat de andere kandidaten die voor die titel in aanmerking komen dat zelf ook toegeven. Kendrick Lamar noemde Lil Wayne ‘de grootste’. ‘Niet alleen voor zijn muziek, maar ook voor de cultuur erachter.’ Drake zei ooit dat Lil Wayne ‘de reden is waarom ik hier ben’ en liet een tatoeage van Waynes kop op zijn linkerbovenarm zetten om dat te onderstrepen. Kanye West noemde Lil Wayne niet alleen ’the number one rapper’, maar ook ’the God’. Uit de mond van Yeezus betekent dat iets.

Het rare is dat hij die status niet buiten de VS of buiten de hiphopwereld heeft. Het is geen schande als u geen nummer van hem kunt noemen of hem op foto niet van pakweg Wiz Khalifa weet te onderscheiden. Deels is dat omdat zijn gouden periode zich afspeelde op het moment dat de traditionele media nauwelijks over hiphop berichtten. Deels omdat Lil Wayne gewoon nooit dat soort artiest is geweest.

Lil Wayne – ook bekend als Weezy, Weezy F. Baby en Tunechi – werd in 1982 geboren als Dwayne Michael Carter Jr. in een verarmde ward van New Orleans. Op zijn negende werd hij op Cash Money Records getekend door Birdman, een rapper met wie hij een vreemde vader-zoonrelatie had. Op zijn vijftiende maakte hij deel uit van Hot Boys, een zogenaamde southern hiphopgroep – hiphop uit het zuiden van de VS was vaak vuiler, donkerder en meer underground dan die van de East of West Coast. Zijn grote doorbraak kwam er met de Tha Carter-reeks, een serie solo-albums die qua impact naast The Blueprints van Jay-Z mogen staan. Daarbij had hij vreemd genoeg maar één hit in de VS: Lollipop (van Tha Carter III) is zijn enige track die in de Billboard-charts helemaal tot de top wist te raken.

Lil Wayne een rapper’s rapper noemen is een beetje belachelijk voor een artiest die ooit in een week één miljoen platen verkocht en meer dan honderd miljoen in zijn hele leven, maar toch: Lil Wayne is een rapper’s rapper. Zijn rasperige, rauwe stem – in het weekblad Time ooit vergeleken met die van Bob Dylan – is een tikje onaangenaam om naar te luisteren. Hits maken leek nooit zijn ambitie. Met zijn dreadlocks en gezichtstatoeages heeft hij er nooit uitgezien als een potentiële popster. In de clip van Destiny’s Childs Soldier, waarin hij een feature had, ziet hij eruit alsof Beyoncé hem meteen na de opnames door de security zal laten verwijderen.

Het is dan ook moeilijk om uit te leggen waarom hij zo hoog wordt ingeschat door zijn collega’s. Drake is een grotere wereldster dan Lil Wayne ooit was. Kendrick Lamar is een credibeler artiest dan Lil Wayne ooit was. Kanye West is een vernieuwender producer dan Lil Wayne ooit was. MF Doom was een intelligenter lyricist dan Lil Wayne ooit was. Hij heeft niet de appeal, niet de maatschappelijke impact, niet de hits. Maar Lil Wayne is wel één ding: de puurste rapper van zijn generatie. Niemand die rap ademde als Lil Wayne. Niemand die zo lang zo veel materiaal heeft afgeleverd als Lil Wayne. En niemand die dat zo virtuoos deed.

In de mythologie van Lil Wayne is er één anekdote die opnieuw en opnieuw herhaald wordt. In 2001 gooide Lil Wayne zijn notitieboekje weg en stopte hij met het neerschrijven van zijn rhymes op papier. Vanaf 10,000 Bars schreef hij alles in zijn hoofd en vulde hij het in de studio aan met freestyles – iets wat overigens ook Jay-Z deed. Een stukje trivia dat nog net iets meer indruk maakt als u die rhymes erop naslaat.

***

Het is nagenoeg onmogelijk om uit te leggen waarom Lil Wayne een briljant rapper is, maar vooruit: als Lil Wayne in 6 Minutes‘I got the Escalade guts like a tour bus / I got the styrofoam poured up with syrup’ rapt, lijkt dat een random rap over auto’s en drugs, maar dan mis je het spel met metrum, rijm en binnenrijm dat hij doorheen de strofe stiekem aan het spelen is. Oprecht. Je hebt een kleurenschema nodig om het helemaal te vatten. (Dat schema vindt u overigens terug op het internet.) En als hij eerder in dat vers ‘If there’s any beef, I come ‘ron like Mercer’ rapt, is dat niet enkel een referentie aan ex-basketballer Ron Mercer, maar ook aan MRSA, oftewel meticilline-resistente Staphylococcus aureus, een bacterie die voedselvergiftiging veroorzaakt – en dus ook op bedorven rundvlees te vinden is. Dat is pienter. Als je het eenmaal snapt.

De waarheid is dat Lil Wayne de meest moeiteloze rapper sinds Jay-Z is en enkel Eminem in de buurt komt van zijn spel met rijm, ritme en referenties. Het ironische is dat Lil Wayne steevast met het grootste clichéwoord uit de hiphop in verband wordt gebracht: blingbling. Het is namelijk dankzij Lil Wayne dat u dat woord kent. De term bestond al in de jaren tachtig – een onomatopee voor het geluid van overdadige juwelen en accessoires – en werd al vermeld door Digable Planets en Tupac, maar de term bereikte de mainstream pas in 1999, toen een zestienjarige Lil Wayne met zijn Hot Boys Bling Bling uitbracht. ‘Everytime I come around your city bling bling / Pinky ring worth about 50 bling bling.’

Achteraf bekeken is het een beetje spijtig dat net dát woord aan hem is blijven kleven.

***

Maar de invloed van Lil Wayne reikt veel verder dan die van een rapper’s rapper. Het gaat bij hem niet alleen over de rhymes die hij heeft uitgebracht, maar ook over de manier waarop hij dat gedaan heeft. Zoals gezegd: de hot hand van Lil Wayne duurde vier jaar, maar leverde vreemd genoeg maar twee officiële platen op. Het gros van zijn waanzinnig hoge productie belandde op onofficiële mixtapes – tot op heden heeft hij er 25 uitgebracht. En dat is hoe hij zijn stempel op de hiphop als genre wist te drukken.

Omstreeks 2006 waren er al interessante dingen aan het gebeuren met mixtapes. Mixtapes hadden een lange traditie in de hiphop. Het waren onofficiële albums, waarvan de samples niet gecleard waren en die op straat verkocht werden. Oorspronkelijk werden ze vooral door hiphop-dj’s of rapcollectieven gemaakt, maar begin jaren 2000 had 50 Cent het circuit naar zijn hand weten te zetten. Nadat hij buitengegooid was bij Columbia Records wist hij met een reeks mixtapes, waaronder het legendarische 50 Cent Is the Future, zichzelf weer op de kaart weten te zetten. De buzz rond hem zou er uiteindelijk voor zorgen dat Get Rich or Die Tryin’ acht miljoen exemplaren verkocht.

En dan kwam Lil Wayne en werd de mixtape een kunstvorm. Lil Wayne zette de volgende stap: hij gebruikte mixtapes om nummer na nummer na nummer te blijven uitbrengen. Heel vaak waren dat instrumentals van andere artiesten waar hij zelf overheen rapte. Over Da Drought 3, misschien wel de beste mixtape aller tijden, zei hij ooit: ‘Ik zette de radio op. Van eender welk lied dat passeerde, zocht ik de instrumentale track, waar ik dan op rapte.’ Dat is hoe hij de mixtape gebruikte: om rappers op hun eigen terrein op te zoeken en te verslaan. Zo werd Ludacris’ Georgia bij hem Georgia Bush, een aanklacht tegen de aanpak van George W. Bush van orkaan Katrina in New Orleans, Waynes thuisstad. Maar dé track die Lil Wayne deed ontploffen was Show Me What You Got, waarop hij over een instrumental van Jay-Z rapte en zijn grote voorbeeld overklaste. ‘Lil Wayne, Weezy F. Baby ís the best rapper alive’, zegt hij aan het begin van dat nummer. Waarna hij Jay-Z’s lachje lijkt te imiteren.

Dat moet pijn gedaan hebben.

***

Lil Wayne kreeg ook gelijk: aan het einde van 2009 was hij de grootste levende rapper om de simpele reden dat hij alle andere rappers tegen het canvas had gerapt. Maar mixtapes waren meer dan een manier om zijn kunst te perfectioneren. Het was een cultuur geworden die de toekomst van de rap zou bepalen.

U moet weten: omstreeks 2007 zat hiphop in een van zijn vreemdste periodes: die van de ringtone rap, een periode waarin het commerciële overheerste, labels vooral nummers wilden uitbrengen die ook als ringtones verkocht konden worden en de hiphopcultuur begon te tanen. Om u een idee te geven: Crank That van Soulja Boy was dé raphit van 2007. Dat is een fijne single in een club, maar ook niet meer dan dat.

Met zijn mixtapes bracht Lil Wayne een stuk van die hiphopcultuur terug. Hij legde de nadruk weer op de kunst van het rappen en niet op het geld. Hij installeerde een model dat jonge rappers toeliet om competitief te zijn en beter te worden. En en passant loodste hij de rap een nieuwe periode in: die van het internet.

Lil Waynes manier van releasen – snel, veel, gratis en met schraal gefotoshopte covers – bleek namelijk op maat van het internet te zijn. Veel sneller dan andere muzikale genres had hiphop door dat jonge mensen geen platen meer zouden kopen en het alleen maar zou overleven als het het internet omarmde. Dat besef zou vanaf 2010 voor de heropleving van de rap zorgen die we tot op vandaag blijven zien. Drake, Tyler, the Creator, Asap Rocky, Kendrick Lamar, Joey Badass: allemaal maakten ze naam met mixtapes. Allemaal perfectioneerden ze hun talent op andermans beats. Allemaal wisten ze aan wie ze dat te danken hadden.

Fijn detail overigens: in C4, de derde mixtape van Kendrick Lamar, rapt K-Dot, zoals hij zich toen nog noemde, over de instrumentals van Lil Waynes Tha Carter III. Zonder Lil Wayne zou Kendrick anders geklonken hebben: ook dat is zijn invloed.

Gevraagd naar waarom hij zichzelf Lil Yachty noemde, antwoordde Lil Yachty: ‘Ik zat ooit in een rapgroep die Yacht Club heette. En Lil: dat is een soort merk, toch?’ Hij heeft een punt. Met Lil Uzi Vert, Lil Xan, Lil Pump, Lil Jon en Lil West is de hiphop al twee jaar in de ban van de Lils. Het zijn de gezichten van de soundcloudrap – zie ook: Future, Post Malone, XXXTentacion en alle rappers met gezichtstatoeages, een dubieuze band met Xanax en depressieve lyrics.

De bedenker van dat merk? Lil Wayne.

***

Drake, Asap Rocky, Nicki Minaj en Kendrick Lamar hebben veel aan Lil Wayne te danken, de jongste generatie rappers alles. Om dat te snappen moeten we een kleine aanloop nemen. 2007 was niet alleen het hoogtij van de ringtonerap, maar ook de periode waarin de dominantie van de gangstarap van Snoop Dogg, The Game en de West Coast begon te tanen. Hiphop ging daarop twee richtingen uit. Aan de ene kant kreeg je Kanye West, een college drop-out van goede komaf uit Chicago, die rap van streetcredibility loskoppelde en ruimer dacht dan een genre. Aan de andere kant had je Lil Wayne, die radicaal zijn eigen ding deed.

In een tijd waarin rappers braids hadden, liet Lil Wayne dreadlocks groeien. In een tijd waarin iedere rapper inspiratie zocht in de patsercultuur, zocht hij aansluiting bij de trashy skatecultuur. Hij was de eerste die skinny jeans begon te dragen. Hij was de eerste prominente rapper die zijn gezicht liet tatoeëren. Hij was de eerste die over de geneugten van cunnilingus rapte – een taboe in de hiphop. Lil Wayne introduceerde een volledig nieuwe hiphopcultuur.

De exponent van die cultuur is ‘lean’, een mix van Sprite en promethazine, een hoestdrank op basis van codeïne. Lean en hiphop raakten met elkaar verbonden toen DJ Screw in 2000 overleed aan een codeïne-overdosis. Screw was een dj uit Houston en pionier van de chopped and screwed-sound, een draaistijl waarbij nummers extreem vertraagd werden afgespeeld. Maar het was Lil Wayne die de drug in de mainstream introduceerde. Vanaf 2008 begon Lil Wayne lean – ook wel ‘sizzurp’, ‘syrup’ of ‘purple drank’ – te gebruiken en te vermelden in zijn lyrics, waarna de leancultuur in de hiphop ontplofte.

Dat is meteen ook de meest dubieuze invloed van Lil Wayne. Lean zette de deur open voor prescription drugs als Xanax, Adderall en Percocet, die als een epidemie door de rapwereld en de Amerikaanse samenleving razen en doden eisen. Anderzijds kun je er niet omheen dat lean de hiphop beïnvloed heeft. Er zijn ondertussen al veel think pieces geschreven over hoe de trage, slecht gearticuleerde mumblerap die vandaag de mainstreamrap domineert op maat van een codeïneroes is. Lil Wayne is in het bijzonder verantwoordelijk voor dat geluid. Hij was de eerste die met een slur (een soort lallen) begon te rappen op tracks als You Ain’t Got Nuthin. Hij was de eerste die autotune als een soort psychedelisch geluid begon te gebruiken.

Maar Lil Wayne was ook de eerste die er kanttekeningen bij plaatste. ‘Only once the drugs are done / Do I feel like dying, I feel like dying’, rapt hij in I Feel Like Dying uit 2007. ‘I am a prisoner locked up behind Xanax bars’, klinkt het verder. Tien jaar voor Lil Uzi Vert en XXXTentacion over hun donkerste gedachten rapten, deed Lil Wayne dat al. Hij verheerlijkte zijn levensstijl niet. Op de piek van zijn productiviteit rapte Lil Wayne over zijn depressies, over autodestructie, over zijn zelfmoordgedachten. In 2013 werd hij opgenomen in het ziekenhuis voor zijn verslaving aan codeïne. Recent nog gaf hij toe dat hij op zijn twaalfde zelfmoord heeft proberen te plegen door zichzelf in de borst te schieten. Lil Wayne liet de achterkant van zijn roem zien en ontmantelde en passant het machismo van de rap. Er loopt een lijn van de eerlijke, getroebleerde rhymes van Eminem naar de depressieve hits van Post Malone, Future en Lil Uzi Vert. Die lijn loopt langs Lil Wayne.

Als gangstarap hiphop van dealers was, dan was Lil Waynes hiphop het antwoord van de verslaafden. Het was de keerzijde van de blingbling: depressieve, verknipte kids uit verscheurde gezinnen die een uitweg zochten maar niet vonden. In The Wire-termen: Lil Wayne was geen Stringer Bell. Hij was een Omar Little.

‘Het einde van een tijdperk’, schreef Rolling Stone over Lil Waynes Tha Carter V, dat vorige maand verscheen. Het is de plaat waarop Lil Wayne zijn eigen gouden jaren mythologiseert. Hij samplet een speech van Obama uit 2009 waarin die de zin ‘We can’t all aspire to be LeBron or Lil Wayne’ uitsprak. Kendrick Lamar, XXXTentacion, Nicki Minaj en Travis Scott doen mee op de plaat, als om hem te eren. Op Dedicate samplet hij 2 Chainz’ Dedication, wat dan weer een ode was aan zijn eigen Dedication-mixtape. Dat was wat narcistisch. Het is haast alsof hij zijn eigen verdiensten nog eens in de verf wil zetten om zo zichzelf opnieuw tot grootste levende rapper te kronen. Allicht heeft hij daar ook gelijk in. Het probleem is dat je pas achterom kunt kijken als iets voorbij is.

Het is namelijk geen toeval dat een groot deel van dit stuk in de verleden tijd geschreven is.

De waarheid is dat de carrière van Lil Wayne sinds 2009 tanende is. Hij bracht een hele rare rockplaat uit. Hij ging even op pensioen om obsessief te skateboarden. Zijn codeïneverslaving kreeg de bovenhand met ziekenhuisopname na ziekenhuisopname. Hij kreeg ruzie met Cash Money Records en zijn mentor Birdman, waardoor hij twee jaar geen officiële release kon uitbrengen. En ondertussen liet hij zich onbetuigd in Black Lives Matter, waar hij in de gepolitiseerde popcultuur in de VS zwaar op afgerekend werd. Terwijl zijn invloed op de hiphop jaar na jaar alleen maar groter werd, bleef zijn eigen stem daarin steeds afweziger.

Nu ook Kanye West ten onder lijkt te gaan aan zijn eigen manieën, wil dat zeggen dat de meest invloedrijke en de tweede meest invloedrijke man in de hiphop aan het afhaken zijn, de heren die rap tot het grootste en belangrijkste genre van de wereld deden uitgroeien. Het einde van een tijdperk, inderdaad.

Benieuwd wie de volgende hot hand heeft.