Lana Del Rey is nog niet helemaal tot rust gekomen: ‘Ik ben zeven jaar lang in diskrediet gebracht’
Op haar recente plaat Chemtrails over the Country Club snijdt Lana Del Rey een minder duister hoofdstuk aan in haar controversiële maar hyperromantische oeuvre. Toch branden sommige wonden nog steeds. ‘Roem duwt je naar de rand, waar de gieren aan je kunnen pikken.’
Wie in 2012 had voorspeld dat Lana Del Rey zou uitgroeien tot de strafste en provocatiefste popster van het decennium was vast vierkant uitgelachen. Ja, in het najaar van 2011 had ze het dankzij het internetfenomeen Video Games tot hype van het moment geschopt. Maar niemand zag in haar toen een songschrijfster die ooit het respect van Bruce Springsteen zou genieten. Lana Del Rey was veeleer een mysterie dat journalisten in diepgravende analyses probeerden te ontrafelen. Was een zangeres die het eerder vruchteloos onder haar geboortenaam had geprobeerd niet verdacht? Maakte ze geen valse indiemuziek bekokstoofd door pr-bureaus en managers? Was haar bovenlip wel echt? Authenticiteit: tegen die maatstaf werd al wat ze uit haar koker schudde afgemeten.
Het kan me geen fuck schelen dat mensen weten wat op mijn vijftiende mijn diepste zielenroerselen waren.
Veel van wat over haar leven wordt geschreven en verteld, zo beweert ze, is larie. Vrijwel het enige wat in haar bio’s meestal klopt, is dat ze op 21 juni 1985 werd geboren als Elizabeth Woolridge Grant in New York. ‘Mensen zeiden dat ik een rijkeluisdochter was’, vertelt ze. ‘Het gerucht wou dat mijn vader mijn plaat had betaald en platencontract geregeld. Dat voelde als een brandmerk. Wij waren zogezegd een welgestelde witte familie. Terwijl geld in mijn jeugdjaren een voortdurende aanleiding tot ruzies was.’
Omdat ze al op jonge leeftijd een alcoholprobleem ontwikkelde, werd ze naar een kostschool gestuurd. Die periode legde ze vast in This Is What Makes Us Girls, een song op haar eerste album als Lana Del Rey, Born to Die uit 2012. ‘Ik werd genadeloos belachelijk gemaakt omdat ik white trash was. Het was bikkelhard, elke minuut was zwaar. Op de universiteit was ik straight edge en dat was in die tijd geschift. Ik heb de dingen altijd anders gedaan dan de rest.’ Ze zegt dat ze er niet om maalt om haar levensverhaal zelf te vertellen. ‘Het kan me geen fuck schelen dat mensen weten wat op mijn vijftiende (met spottend stemmetje) mijn diepste zielenroerselen waren.’
Trailerpark
Wat haar vroegste criticasters haar vooral aanwreven – het zwaard van de eerder aangehaalde authenticiteit in de handen – was haar muzikale voorgeschiedenis: een periode van vastgelopen experimenten en valse starten, die ze evengoed hadden kunnen omschrijven als leergeld betalen. In 2006 maakte ze onder het pseudoniem May Jailer de spichtige alt-folkplaat Sirens, maar die werd nooit officieel uitgebracht. Haar volgende ‘eerste’ plaat, Lana Del Ray A.K.A Lizzy Grant, werd in 2010 door haar nieuwe managers van het internet gehaald zodat ze met een schone lei het post- Video Games-tijdperk kon aanvatten. Maar zoals het misschien niet helemaal satirische Brooklyn Baby uit Ultraviolence (2014) aangaf (‘Well my boyfriend’s in a band/ He plays guitar while I sing Lou Reed’), sleet ze wel degelijk veel uren op de smerigste podia van New York.
In 2008 woonde Del Rey in een trailerpark in New Jersey. Van daaruit nam ze de sneltram om op Gansevoort Street in het New Yorkse Meatpacking District op te nemen met producer David Kahne. Die sessies mondden uit in haar ep Kill Kill, uitgebracht onder haar eigen naam Lizzy Grant, en haar officiële albumdebuut als Lana Del Ray (nog met a), met een plaat die ze drie maanden na de release alweer uit roulatie zou halen.
Begin 2010, in haar afstudeerjaar, had Del Rey een deal met 5 Points Records en verzekerde Lady Gaga’s manager Bob Leone haar van een aantal lessen in de Songwriter’s Hall Of Fame. Vreemde deurtjes openden zich. Ze deed auditie voor Spider-Man: Turn Off the Dark, een musical met muziek van Bono en The Edge. ‘Ik overwoog Broadway. Of ik kreeg al eens honderd dollar om achtergrondzang te doen op platen die nergens toe zouden leiden. Onder een andere naam deed ik een toiletpapierreclame. Het was absoluut de gelukkigste tijd van mijn leven. Ik bleef mooi in het midden, koesterde geen verwachtingen, mensen huurden me in voor dingen op de achtergrond. Op elke sofa waarop ik zat probeerde ik me gewoon heel cool te gedragen.’
‘Ik hield van Amy’
Pas toen ze later in 2010 haar huidige manager Ben Mawson ontmoette, schakelde ze enkele versnellingen hoger. Plots zag ze een belangrijke toekomst voor zichzelf: ‘Ik verhuisde met hem naar Londen en hij verloste me van mijn platendeal.’ Niet dat het succes haar meteen in de schoot viel. ‘Ik woonde in een waardeloze flat zonder verwarming, het was verschrikkelijk. Maar het was op Camden Road, in de buurt van waar Amy Winehouse in de Roundhouse speelde, en ik hield van Amy.’ Haar stem verzacht, dromerig. ‘Ik hield van Amy.’
Omdat ze het moe was om te proberen songs voor anderen te pennen, besloot ze op een dag gewoon te schrijven wat ze zélf wou. In een Dolly Parton-achtige uitbarsting van productiviteit had ze binnen de tweeënzeventig uur de songs Video Games, Born to Die, Blue Jeans en Ride klaar. Op 23 juli 2011, iets minder dan een maand nadat Video Games op internet was verschenen, zat Del Rey in de trein naar Glasgow toen Mawson haar vertelde dat ze haar eerste recensie had gekregen. ‘Tien seconden lang voelde ik me zo opgetogen als maar kon’, herinnert ze zich. ‘Maar toen kwam het nieuws, overal, op alle schermen, dat Amy was gestorven op de trappen voor haar huis en ik dacht: nee. Néé!’ Ze ademt diep in. ‘Iedereen keek gebiologeerd toe, maar ik had persoonlijk het gevoel dat ik niet eens meer wílde zingen.’
Ik wist dat de pers Norman Fucking Rockwell! geweldig zou vinden omdat er niets is wat je er níét geweldig aan kunt vinden.
Negatieve pers
Meer dan die tien seconden plezier heeft Lana Del Rey allicht nooit meer beleefd aan de pers. Dat ze op Honeymoon uit 2015 Don’t Let Me Be Misunderstood coverde, was geen toeval. Terwijl we praten, zwelt de woede aan over de verkeerde manier waarop ze vindt dat ze altijd is neergezet, ondanks de vier miljard streams, de vele nummer 1-platen en de bevestiging van beroemde fans zoals Stevie Nicks en Courtney Love. Zelfs de extatische reacties die Norman Fucking Rockwell! (2019) te beurt vielen, boden geen tegengif. ‘Ik wist dat ze Norman geweldig zouden vinden omdat er eigenlijk niets is wat je er níét geweldig aan kunt vinden’, haalt ze de schouders op. ‘ Norman is gewoon cool, het is gemakkelijk om daarvoor te juichen.’ Ze gelooft evenwel niet dat mensen voor háár juichen: in september van vorig jaar verklaarde ze dat ze zich nog steeds een ‘underdog’ voelde.
‘In Londen word ik er op een geweldige manier aan herinnerd wat andere mensen van me denken. Maar in Amerika is het anders. Ik zal nooit mijn eerste vier jaar van interviews vergeten. Ze hebben me gewoon afgebrand. Zo maakte een journalist me vijf uur lang genadeloos belachelijk omdat ik zogezegd een New Yorks accent had aangenomen terwijl iedereen wist dat het nep was. ‘Geef het gewoon op’, zei hij. Het was gênant. Hij vernederde me. Tegen de tijd dat hij me vroeg naar feminisme, zei ik dat ik wilde praten over ruimtevaart.’
Een interview met The Guardian uit 2014 met als kop ‘Ik wou dat ik al dood was’ is een andere doorn in het oog. ‘Ik zei níét dat ik wilde sterven om tot de 27 Club te behoren, maar alleen dat ik het verdomd moeilijk had. De manier waarop mensen vandáág praten over geestelijke gezondheid?’ Ze maakt het geluid van een explosie. ‘Onvoorstelbaar. Wát een andere wereld dan vijf jaar geleden. Als je toen iets zei wat nog maar een beetje leek op ‘ik voel me vandaag niet zo goed’, was de reactie: ‘Woah, jij hebt tweehonderd jaar vrouwenemancipatie tenietgedaan.’ Of ‘heks!’ Het was supermoeilijk om een echt persoon te zijn.’
Terug naar het binnenste
In plaats daarvan bleef Del Rey haar muzikale wereld opbouwen. Zo schiep ze een realiteit die niemand kon wegwuiven. Ze evolueerde, maar niet zo dramatisch en abrupt als David Bowie. Haar zes platen getuigen veeleer van een proces waarbij ze haar kernmateriaal verfijnde: dat palet van geüpcyclede hiphop, vintage Hollywood-glamour en Laurel Canyon-classicisme. Maar het verblindende breedbeeld van Norman Fucking Rockwell! was een soort doodlopende straat. ‘Ik moest terugkeren naar mijn binnenste’, zegt ze. Chemtrails over the Country Club lijkt een kwetsbaardere Lana Del Rey te onthullen, met die afgezwakte dreiging van LA en emotionaliteit die onschuldiger is. ‘We did it for fun/ We did it for free’, zingt ze in het nummer Yosemite lief, ‘We did it for the right reasons.’ Het is een plaat die tuurt naar de weg die voor haar ligt, maar ook naar waar ze vandaan komt.
‘I’ve been covering Joni and dancing with Joan’, zingt ze op Dance Till We Die, en dat klopt volledig. In oktober 2019 zong Del Rey een duet met Joan Baez op haar nummer Diamonds and Rust uit 1975, in het Greek Theatre van Berkeley. Waarna ze samen met de tachtigjarige folklegende een hele nacht ging dansen. En zoals beloofd bevat Chemtrails een Joni Mitchell-cover: For Free, uit Ladies of the Canyon (1970). Net zoals in oktober 2019, toen Del Rey dat nummer zong in de Hollywood Bowl, verdelen zij, singer-songwriter Zella Day en Natalie Mering van Weyes Blood de verzen onder elkaar. Het nummer is een commentaar op de waarde van kunst. Volgens Lana Del Rey betekent die song ‘alles’ voor haar.
Ik schreef over wat duizenden huisvrouwen meemaakten maar niemand ooit over repte.
‘Van in het begin heeft men mij verweten dat ik emotionele gevoeligheid veinsde. Dat vond ik echt niet leuk’, zegt ze ijzig. Natalie Mering twijfelt alvast niet aan Del Reys innige band met For Free. ‘Ik denk dat het couplet dat Lana zingt – ‘Me, I play for fortunes’ – ook haar verhaal is.’ Nog volgens Mering schrijft en werkt Lana Del Rey veel vrijer en losser dan mensen bereid zijn te geloven. ‘Ze rekent op intuïtie en magie. Ze is helemaal niet zo berekend als mensen graag denken dat ze is.’
Die losheid manifesteert zich op Chemtrails over the Country Club nadrukkelijker dan op haar vorige platen. Voor Lana Del Rey was LA altijd al een manier om haar songs te kleuren en kneden. Maar veel van haar nieuwe werk situeert zich ver daarvandaan: Oklahoma, Nebraska, Florida. Het zijn passende rurale achtergronden op een plaat over vrijheid in een wereld waarin alles een prijs heeft. Not All Who Wander Are Lost romantiseert reislust. Wild at Heart en het titelnummer suggereren iets ontembaars. De klaaglijke countryballade Breaking Up Slowly schreef Del Rey samen met de uit Tennessee afkomstige zangeres en liedjesschrijfster Nikki Lane. Samen hebben ze nog vier andere songs op de plank liggen. Del Rey laat weten ook een plaat met countrycovers klaar te hebben, en eentje met folksongs. Welk van de twee het voor 1 juni aangekondigde nieuwe album Rock Candy Sweet al dan niet is, maakt ze niet duidelijk. Wel verwacht ze tegenkanting voor die bocht richting americana. Ze legt uit dat haar vader en haar oom Phil Madeira (lid van Emmylou Harris’ groep Red Dirt Boys) haar in haar jeugd blootstelden aan country. ‘Ik zou Video Games en Ride geen pop noemen’, stelt ze. ‘Countrysongs stromen heel makkelijk uit me.’
Terwijl Lana Del Rey praat, lijkt het vaak alsof ze het stof van vroegere kleineringen en beledigingen van zich afklopt. ‘Mensen insinueren voortdurend dat ik van alles aan mijn lijf heb laten veranderen, terwijl ik zelfs nog nooit verdoofd ben geweest’, flapt ze er opeens uit. Blijkbaar zitten de in 2012 opgedoken speculaties over de omvang van haar lippen haar nog steeds dwars. Af en toe doet ze een ronkende uitspraak. ‘Ik wenste dat muziek béter zou worden aan het begin van het nieuwe millennium. Volgens mij is dat ook gebeurd, en voor vrouwelijke singer-songwriters komt dat mede dankzij mij.’ Hier is niet zozeer een fors ego aan het woord, wel iemand die iets wil erkennen omdat niemand anders het doet.
Girl next door
Op Chemtrails zingt Del Rey in White Dress op een verrukte fluistertoon hoe ze op haar negentiende als serveerster werkte en naar The White Stripes en Kings of Leon luisterde. ‘Look how I do this, ‘ klinkt het met trillende onschuld, ‘look how I’ve got this.’ Maar dan volgt de clou: ‘It kind of makes me feel that I was better off.’
Terugkijkend op die dagen zegt Del Rey dat ze altijd wel denkt dat het gras elders groener is. ‘Maar ik hield ervan om te dromen over wat komen zou. Ik vond dienstbaar zijn prettig, en dat vind ik nog altijd. In mijn vrije tijd doe ik een hoop dingen waarmee ik me net als vroeger gewoon nuttig maak. Een man onder de mannen zijn, zo ben ik opgegroeid. Een zandkorrel op het strand. Iemand die het verkoos in het midden van de boot te blijven zitten. Soms heb ik het gevoel dat roem je naar de rand duwt, waar de gieren aan je kunnen pikken. Het is er gevaarlijk.’
‘Het is niet dat ik ernaar streef om de girl next door te zijn, ‘ zegt ze later, ‘maar ik wás het echt wel en ik denk dat sommige mensen niet begrijpen dat de girl next door ook met allerlei dingen bezig is. Ik zie veel vrouwen dat imago aannemen, terwijl ze in werkelijkheid de grootste teven zijn die in krankzinnige herenhuizen wonen en mensen afzetten. Dat zeg ik niet uit bitterheid. Het zijn gewoon de feiten, mevrouw.’
‘Vrouwen zoals ik’
In mei 2020 postte Del Rey een ‘vraag voor de cultuur’ op Instagram. Volgens haar werden artiesten zoals Beyoncé, Cardi B en Kehlani opgehemeld omdat ze hun seksualiteit in al haar complexiteit uitspelen, terwijl zijzelf het verwijt krijgt ‘misbruik te verheerlijken’ in nummers zoals Ultraviolence, waarin ze de titel citeerde van de door Gerry Goffin en Carole King geschreven en door The Crystals gezongen meidengroepclassic He Hit Me (And It Felt Like a Kiss). De cultuur volgde haar daar niet in. Del Rey werd ter verantwoording geroepen omdat ze zwarte artiesten leek te viseren, en kreeg kritiek omdat ze het feminisme vroeg een plaatsje te bewaren voor ‘vrouwen die eruitzien en zich gedragen zoals ik’ en ‘vrouwen die onderuit worden gehaald omdat ze hun authentieke, delicate zelf zijn.’
Ik kan geen beweging op gang trekken omdat zoveel mensen leugens over me hebben verspreid. En dat is jammer. Want ik weet veel.
‘Ik zei niet “wit zoals ik”‘, benadrukt ze. Ze verzekert ook dat ze houdt van de artiesten die ze noemde. ‘Wat ik bedoelde, was mensen die zijn bespot zoals ik.’ Niet lang na ons interview zal Lana Del Rey weer een preventieve social media-stilte afkondigen. Ze geeft daarbij nog mee dat op de hoes van Chemtrails, waarop ze samen met een groep vriendinnen poseert, ook vrouwen met een donkere huidskleur staan. Drie dagen later moet ze alweer in de verdediging. Op de Britse radio heeft ze gezegd ‘niet te geloven dat Trump doelbewust op de bestorming van het Capitool heeft aangestuurd’. Terwijl ze hem in feite beschuldigde van sociopathie – een onderwerp, zo had ze ons al verteld, dat ze zes jaar lang heeft bestudeerd, net zoals ‘psychopathie, narcisme en grootheidswaanzin’.
Ze zegt dat ze voor veel van haar liedjes te schande is gemaakt. ‘Maar nu mag ik graag denken dat ik schreef over wat duizenden huisvrouwen meemaakten maar waarover niemand ooit repte. Ik kleurde slechts mijn haar zwart en praatte erover, maar kreeg een hoop stront over me heen.’
Blondje aan de bar
Ze is van oordeel dat zijzelf de wereld nooit tot de orde zal kunnen roepen. ‘Dat kan enkel iemand die er waardiger uitziet en een betere reputatie geniet. Zoals de president of een restauranthouder. Ik zal dan wel het blondje aan het eind van de bar zijn die dat verhaal bekrachtigt. De reden waarom ik geen beweging op gang kan trekken, is omdat zoveel mensen leugens over me hebben verspreid. En dat is jammer. Want ik weet veel.’
Voelt ze zich in diskrediet gebracht? ‘Ik ben zeven jaar lang in diskrediet gebracht’, zegt ze plots zo luid dat het eventjes onduidelijk is of ze lacht of huilt. ‘Dat kan niemand ontkennen.’ Maar in schrijven vindt ze troost. ‘Ik heb er goede hoop op dat er rust over mij zal neerdalen. Het idee om vredig wakker te worden trekt me aan. In plaats van helemaal bezweet mijn voeten uit bed te gooien met de stekende gedachte aan wat er vandaag weer zal misgaan.’
Eerder in het gesprek heeft Lana Del Rey over haar fluisterzang in het nummer White Dress gezegd dat die haast de verklanking van een dagboek was, en hoe ze het niet erg vindt om een beetje onnozel over te komen. ‘Het is geen geweldig refrein, nietwaar?’ lacht ze. Maar voor die song is haar trillende, overdonderde toon perfect: het is de stem van iemand die voelt dat er iets staat te gebeuren. Daar is ze het mee eens. Niet vanuit haar tienerperspectief, maar vanuit het nú. ‘Ik zei laatst tegen een vriendin dat ik iets voel broeien’, zegt ze. ‘En dat is de eerste keer in lange tijd. Ik heb geen idee wat het is, maar ik weet dat het goed is.’
© Mojo – vertaling en bewerking: Kurt Blondeel
Chemtrails over the Country Club
Nu uit via Interscope.
ROCK CANDY SWEET
Verschijnt op 1/6.
Lana Del Rey
Geboren in New York als Elizabeth Grant. Haar ouders werken voor een reclamebureau. Later wordt haar vader een succesvolle internetondernemer, haar moeder onderwijzeres.
Studeert filosofie aan de Fordham-universiteit in de Bronx.
Begint vanaf haar negentiende muziek te maken onder de namen May Jailer, Lizzy Grant en Lana Del Ray.
Breekt door in 2011 wanneer de song Video Games en de bijbehorende clip tot een YouTube-sensatie uitgroeien.
Krijgt van meet af aan het verwijt onecht en antifeministisch te zijn.
Vindt gaandeweg bewonderaars in Dan Auerbach (die haar plaat Ultraviolence uit 2014 produceert), Stevie Nicks (met wie ze een nummer zingt op Lust for Life uit 2017) en Bruce Springsteen (die zich fan toont van Norman Fucking Rockwell! uit 2019). Ook sterren zoals Taylor Swift en Billie Eilish bewonderen haar.
Veroorzaakt in mei 2020 controverse door op Instagram te klagen over hoe (voornamelijk zwarte) artiestes hits mogen hebben over complexe seksuele relaties, terwijl ‘bepaalde alternatieve popzangeressen’ haar ervan beschuldigen misbruik te verheerlijken.
Brengt in 2021 de sobere plaat Chemtrails over the Country Club uit.
Kondigt voor 1 juni een nieuw album aan, Rock Candy Sweet.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier