In memoriam: William Onyeabor, de man die Nigeria liet breakdancen
Nigeriaans afrosynthpionier William Onyeabor is niet meer. Het nieuws dompelt een niet onaanzienlijk deel van de muziekwereld in rouw. Zo ook Knack Focus-recensent Jonas Boel.
Tim Burgess van The Charlatans, Mark Lanegan, Gilles Peterson, Caribou, Sinkane en Erol Alkan waren bij de eersten om hun RIP’s de wereld in te sturen. ‘Such beautiful, graceful music’, twittert Alkan. ‘His records would always light up any room or dance floor’. Het cultuurmagazine The Fader kopt op zijn blog: ‘Mythic synth pioneer William Onyeabor has passed away’.
‘Mythisch’ is het juiste woord om de Nigeriaanse muzikant – hij werd 72, of 70, naargelang de bron – te omschrijven. Zelfs in zijn thuisland, waar zijn platen wijdverspreid waren in de winkels en zijn muziek op de radio en in cafés werd gespeeld, was de achtergrond van de man voor lange tijd even mysterieus als de oorsprong van zijn muziek.
Die muziek, dus: tussen 1977 en 1985 bracht William Onyeabor in eigen beheer acht albums uit. Anders dan de populaire afrofunk of afrobeat die landgenoten als de legendarische Fela Kuti en Tony Allen begin jaren zeventig populair maakten, gebruikte Onyeabor bijna uitsluitend synthesizers. Zoals vaak te zien is op zijn platenhoezen, bulkt het in zijn persoonlijke studio van de elektronische keyboards. Een zeldzaamheid destijds in Nigeria, want synths waren voor de gemiddelde inwoner onbetaalbaar.
Een Afrikaanse man die heel distinctieve Afrikaanse muziek maakte die tegelijk het idee van Afrikaanse muziek overstijgt
Ook de klanken die Onyeabor op zijn machinerie produceerde waren van een andere orde: lang uitgesponnen, ritmisch complexe, kosmisch geïnspireerde, psychedelische jams, waarover vrouwen- en mannenstemmen met simpele mantra’s een positieve boodschap uitdragen. ‘Soms klinkt het alsof ze de mogelijkheden van de synthesizers ontdekten terwijl ze aan het opnemen waren’, zegt Damon Albarn, in de documentaire Fantastic Man. ‘Het klinkt als muziek die ik zelf wenste te kunnen maken.’
In Fantastic Man, uitgebracht in 2014, doen de makers een poging om in Lagos en zijn thuisstad Enugu een licht te werpen op het mediaschuwe enigma, maar verder dan enkele beelden schieten in het paleis waar hij woont en een korte, telefonische boodschap van de inmiddels tot het christendom bekeerde Onyeabor komen ze niet. Zelfs voormalige medewerkers zijn karig met informatie. ‘Hij is moeilijk te bereiken’, dat is zowat de algemene consensus.
Een jaar eerder, in 2013, verscheen via het door David Byrne van Talking Heads opgerichte label Luaka Bop een compilatie met de veelzeggende titel Who Is William Onyeabor? Wanneer het label de artiest tijdens de voorbereidingen telefonisch contacteert om over auteursrechten te praten, is hij kort: ‘Why would I want to talk about my music? I just want to talk about Jesus’. Einde gesprek.
Het mysterie rond William Onyeabor wordt door Luaka Bop en de muziekpers handig uitgespeeld, maar het is vooral de muziek die velen raakt en inspireert. Alsof er Afrikaans bloed door de aderen van Krafwerk stroomt, of alsof het electrogenre niet in de getto’s van New York maar in de slums van Lagos is uitgevonden. Geen wonder dat de re-releases van zijn albums – Luaka Bop brengt ze alle acht integraal op de markt – gretig aftrek vinden bij dj’s. Met William Onyeabor – What?! verschijnt er ook een dubbel-lp met remixes, onder meer door The Vaccines, Joakim en Optimo.
‘Een Afrikaanse man die heel distinctieve Afrikaanse muziek maakte die tegelijk het idee van Afrikaanse muziek overstijgt’, zo beschreef Ahmed Gallab van Sinkane William Onyeabor twee zomers geleden in Knack Focus. Gallab was in 2014 te gast op Pukkelpop met Atomic Bomb! The Music of William Onyeabor, een door David Byrne samengesteld gelegenheidsorkest onder zijn leiding, waarin verder ook ex-Beastie Boy Money Mark, Jamie Lidell en leden van LCD Soundsystem, Hot Chip, en The Rapture hun liefde verklaarden aan de muziek van de Afrikaanse pionier. Ze speelden in de Marquee een vijfsterrenconcert waarbij ook Marie Daulne van Zap Mama op het podium sprong. Zeventien man telden we op een bepaald moment op het podium. ‘En ze speelden geen noot te veel’, stond er in ons festivalverslag. ‘Van start tot finish vreugde en ijzersterk muzikantenschap (…) Om nooit meer te vergeten’.
Ahmed Gallab, zelf van Soedanese afkomst, houdt binnenkort met Sinkane een nieuw album boven het doopvont. Life & Livin’ It is geïnspireerd door zijn tourervaringen met Atomic Bomb! ‘Veertien maanden die mijn leven hebben veranderd’, luidt het in de promotekst. Eerste single U’Huh klinkt alvast even aanstekelijk als de jams van Gallabs inspirator.
Eind 2014 gaf Onyeabor via de radiozender BBC 6 zijn eerste en enige (telefonische) interview aan de westerse media. ‘Ik maak alleen nog muziek die de wereld kan helpen’, zegt hij daarin over zijn toekomstplannen. Nieuw materiaal is er uiteindelijk niet gekomen, maar ook na zijn dood zal de muzikale erfenis van William Onyeabor, de man die Nigeria liet breakdancen, de wereld nog lang helpen. Want dansen is gezond – of om het in zijn woorden, uit Body and Soul, te zeggen: ‘I’m singing for your body and soul / If you find yourself feeling happy / Better come and dance to my music now.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier