50 jaar geleden werd Deep Purple voor even de luidste band op de planeet

Met haar lp In Rock legde Deep Purple precies vijftig jaar geleden een van de hoekstenen van de heavy metal. De plaat, met het nog altijd razend populaire Child in Time, zou de blauwdruk vormen voor de sound van beeldenstormers als Iron Maiden, Kiss en Metallica.

In Rock bezorgde de leden van Deep Purple de status van internationale supersterren. Het werkstuk haalde in vrijwel ieder Europees land een top-tiennotering, stond in Groot-Brittannië ruim een jaar onafgebroken in de charts en maakte van de groep tussen 1970 en ’73 een van de populairste live-attracties uit het rockcircuit. Hoewel de term ‘metal’ op dat moment nog niet was ingeburgerd, droeg de plaat onmiskenbaar al het DNA van het genre.

Deep Purple was, zij het in een andere incarnatie, al actief sinds 1968 en bracht tijdens haar eerste twee levensjaren drie langspelers uit die in het Verenigd Koninkrijk weinig rimpels veroorzaakten, maar in de VS wél op enig enthousiasme konden rekenen. Het gezelschap scoorde er zelfs een bescheiden hit met het van Joe South geleende Hush. Net als Vanilla Fudge specialiseerde Deep Purple zich voornamelijk in uitgesponnen progrockbewerkingen van popliedjes van The Beatles, Ike & Tina Turner, Neil Diamond en Donovan.

deeppurpleos480344Deep Purple – Into the Firehttps://i.ytimg.com/vi/gMbY45kFs7w/hqdefault.jpghttps://www.youtube.com/videoYouTube

Het kwintet klonk aanvankelijk nogal halfslachtig en richtingloos, maar gitarist Ritchie Blackmore was ervan overtuigd dat het over voldoende potentieel beschikte om grootse dingen te realiseren. De enige voorwaarde was dat hij zich zou ontdoen van frontman Rod Evans en bassist Nick Simper. Zonder die twee collega’s op de hoogte te brengen, rekruteerde hij met Ian Gillan en Roger Glover twee leden van Episode Six, wat hem moest toelaten de muziek drastisch om te gooien en het vijftal een nieuwe identiteit aan te meten. Terwijl Deep Purple zijn lopende tourcontracten afwerkte, begon de band met de twee nieuwkomers alvast te repeteren en nieuwe songs te bedenken.

Ambitie of pretentie?

De eerste wapenfeiten van wat de ‘klassieke’ bandzetting zou worden, waren de single Hallelujah en de lp Concerto For Group and Orchestra, een troetelproject van de klassiek geschoolde organist Jon Lord, die daartoe rugdekking kreeg van The Royal Philharmonic Orchestra. Zoals bleek uit het werk van tijdgenoten als The Nice, Procol Harum, King Crimson en Moody Blues, was Deep Purple lang niet de enige rockband die, om zich af te zetten tegen de oppervlakkigheid van de mainstreampop, flirtte met zogenaamd ‘ernstige’ muziek. Maar pretentie is een neefje van ambitie en al gauw bleek dat de artistieke toekomst van het kwintet elders lag. Bovendien raakte het publiek behoorlijk in de war: waar stónden die lui van Deep Purple nu eigenlijk voor?

Ritchie Blackmore, die tijdens de sixties sessiewerk had gedaan voor Screaming Lord Sutch en producer Joe Meek, was een fan van The Who en aspireerde bijgevolg naar een heavier geluid. Een berekende zet, want Cream en Jimi Hendrix hadden, met succes, de volumeknop al een fikse draai naar rechts gegeven en Led Zeppelin had net bewezen dat je ook met beenharde rock miljoenen platen kon verkopen. Zelf was Blackmore een beslagen en, vooral, inventieve gitarist en met Ian Gillan had Deep Purple nu een zanger in huis die met zijn verbluffende stembereik de concurrentie gegarandeerd het nakijken zou geven.

https://i.ytimg.com/vi/10zbW-mK2x4/hqdefault.jpghttps://www.youtube.com/360videoYouTube1.0

Bovendien zorgde de nieuwe line-up voor toenemend zelfvertrouwen. Iedere repetitie leverde een schat aan nieuwe ideeën op: Roger Glover kwam aanzetten met de riffs voor songs als Speed King, Into the Fire en Hard Lovin’ Man, die de anderen tot verschroeiende jams inspireerden. ‘We bespeelden onze instrumenten zo hard als we konden’, herinnert Glover zich. ‘We dreven onze versterkers tot het uiterste en tijdens het opnameproces van wat de lp In Rock zou worden, gingen de volumewijzertjes op de console voortdurend in het rood’. Geen wonder dat Deep Purple enkele jaren later in het Guinness Book of Records een vermelding zou krijgen als ‘de luidste band op de planeet’.

Grote sprong voorwaarts

Toen de groep met In Rock, haar vijfde langspeler, op 3 juni 1970 een nieuwe start maakte, veroorzaakte dat prompt een metaltornado waar dat jaar, met uitzondering van Black Sabbath, niemand zich overeind in wist te houden. Er werd niet gekeken op een decibel meer of minder: de plaat, die in stukken en brokken was ingeblikt tussen een reeks optredens door, klonk rauw, agressief en intens en betekende ook in compositorisch opzicht een grote sprong voorwaarts. Samen met drummer Ian Paice, die door de anderen als de motor van de band werd beschouwd, vormde Glover een strakke, trefzekere ritmetandem die menigeen de adem afsneed. Voortaan zou Deep Purple uitsluitend eigen materiaal spelen.

Vanaf de noisy intro van opener Speed King werd duidelijk dat zich een spectaculaire transformatie had voltrokken. De song, energiek en flitsend, sloeg in als de bliksem en was een voorafspiegeling van wat men later speed metal of thrash zou gaan noemen. Tegelijk bracht Deep Purple een verpletterende update van Little Richards rock-‘n-rollvariant. Ian Gillan citeerde zelfs uitgebreid uit classics als Tutti Frutti en Good Golly Miss Molly, terwijl Ritchie Blackmores gitaar op leven en dood duelleerde met de Hammond van Jon Lord.

‘Een mijlpaal? Eerlijk gezegd was dat niet mijn voornaamste bekommernis’, zegt Blackmore. ‘Maar ik hield wél van muziek waar een fikse dosis drama en onstuimigheid in zat. Ik had bijvoorbeeld veel geluisterd naar het werk van klassieke componisten als Bach en Vivaldi. In mijn eigen nummers probeerde ik eenzelfde soort complexiteit te integreren, maar ook weer niet teveel. Want als je je in rockmuziek aan teveel moeilijkdoenerij bezondigt, verlies je het fundament uit het oog en dreig je in pseudo-avant-garde te vervallen. De eerste line-up van Deep Purple was er nog één waar de blinden geleid werden door… andere blinden. Het duurde dus even voor ik als muzikant mijn eigen stijl ontdekte. Maar de komst van Ian en Roger gaf ons nieuw bloed. De chemie tussen de bandleden leek zo vanzelfsprekend dat we het gevoel kregen dat niets meer onmogelijk was’.

Koude oorlog

Ritchie Blackmore toonde zich weliswaar een uiterst behendige en invloedrijke gitarist, maar volgens Roger Glover was hij ook een controlefreak die door zijn cynische en opvliegende karakter niet altijd even makkelijk was om mee samen te werken. ‘Jon Lord daarentegen was een aardige vent die zich, als muzikant, nooit snoeverig opstelde. Zelfs als hij een solo speelde liet hij, tussen twee frasen in, zijn orgel altijd ademen. Hij had een klassieke achtergrond, maar had ook lang bij bluesbands gespeeld. Dat hield hem met beide benen op de grond. Qua veelzijdigheid hoefde hij trouwens voor Blackmore niet onder te doen. Hij kon zijn instrument mishandelen en doen huilen als geen ander en ontwikkelde zo een even unieke als overweldigende keyboardstijl. Als hij licks uitwisselde met Ritchie, liet hij zich nooit intimideren. Beide muzikanten waren aan elkaar gewaagd.’

https://www.youtube.com/459https://i.ytimg.com/vi/OorZcOzNcgE/hqdefault.jpg480video360https://www.youtube.com/user/deeppurpleos1.0deeppurpleosDeep Purple – Child In Time – 1970344YouTube

Jon Lord lag dan ook aan de oorsprong van Child in Time, de epische song die al een halve eeuw standhoudt in de hoogste regionen van zowat iedere Tijdloze lijst waar het radiopubliek een stem voor kan uitbrengen. Tijdens een repetitie begon de toetsenman wat te improviseren op het nummer Bombay Calling van It’s A Beautiful Day. De rest van de bandleden, die het origineel van de Amerikaanse psychfolkband niet kenden, vielen in en voegden er hun eigen partijen aan toe. Ian Gillan bedacht er ter plekke een tekst bij, geïnspireerd door de koude oorlog. ‘De dreiging van een nucleair bombardement hing als een schaduw over de westerse wereld’, aldus de zanger. ‘Child in Time was een protestsong, die het geopolitieke klimaat van die periode weerspiegelde. Dat verklaart wellicht waarom hij zo populair werd’.

Maar ook op muzikaal vlak illustreerde de apocalyptische, tot tien minuten uitgesponnen track de creativiteit van alle bandleden. De bedachtzame orgelintro van Lord, de verbluffende gitaarartillerie van Ritchie Blackmore en, vooral, de in ijzingwekkend gehuil uitmondende vocale acrobatieën van Ian Gillan, maken het tot een song die de groep ver boven zichzelf deed uitstijgen. Lars Ulrich, de drummer van Metallica, hoorde Child in Time voor het eerst toen zijn vader hem meenam naar een concert van Deep Purple en noemt het een ervaring die zijn leven veranderde: ‘Het blijft één van mijn all time favourites: een onwaarschijnlijke krachttoer.’

Stomp in je maag

Toch heeft In Rock nog zoveel méér te bieden dan Child In Time. Het gedreven Flight of the Rat barst uit de luidsprekers als één brok razernij. Het loodzware maar furieuze Into the Fire heeft iets van embryonale doem-metal en bevat een vage waarschuwing voor de gevaren van drugsgebruik. ‘We hielden allemaal van een glas, maar van al het andere bleven we wijselijk af’, aldus Roger Glover, voor wie Hard Loving Man als het absolute hoogtepunt van de plaat geldt. ‘Er zit vuurwerk in het samenspel en voor mij bevat het nummer alle ingrediënten die de band anno 1970 karakteriseerden: de power, het experiment, de spetterende solo’s, de monstergrooves, de zelfverzekerde houding. En door de omstandigheden waarin de lp tot stand kwam leunde hij ook het dichtst aan bij Deep Purple als live-ervaring. Iedere track is als een stomp in je maag’.

YouTube344360https://www.youtube.com/deeppurpleos1.0Deep Purple – Hard Lovin’ Manhttps://i.ytimg.com/vi/ziISNxMCC3M/hqdefault.jpgvideo480

Wat volgens de platenmaatschappij aan In Rock nog ontbrak was een single. Alleen liet de inspiratie het tijdelijk afweten. Tot Blackmore en Glover, terwijl de anderen in de pub zaten, in de studio een beetje dolden met de centrale riff uit Summertime van Ricky Nelson. Het resultaat was de nummer-twee-hit Black Night, die oorspronkelijk niet op de lp stond, maar wel werd toegevoegd aan latere cd-versies.

Al even iconisch als de muziek was de hoes van In Rock, een afbeelding van Mount Rushmore, maar in plaats van vijf Amerikaanse presidenten waren op het artwork nu de gezichten van de vijf leden van Deep Purple uit de rots gehouwen. Toch zijn de heren minder narcistisch dan dat beeld doet vermoeden. Aan Ian Gillan, tot vandaag de zanger van de groep, is de adoratie van de grote massa alvast niet besteed: ‘Het is de taak van jonge artiesten de vandaal in zich los te laten, tegen de schenen van hun voorgangers te schoppen en tabula rasa te maken, zodat er ruimte ontstaat voor iets nieuws. Dat is precies wat we destijds zelf hebben gedaan: onze eigen weg gebaand en aan iedere stap plezier beleefd’.

Toen iemand de in 2012 overleden Jon Lord vroeg wat hij ervan vond als een van de vaders van de heavy metal te worden beschouwd, kon hij slechts één reactie bedenken: ‘Dat kind is niet van mij!’

De citaten zijn afkomstig uit NME, Record Collector, Ultimate Classic Rock en Guitar.com.