Een negentienjarig genie uit Doornik. Een pornoversie van Tetris. Een cd-rom van Blokken. The Black Album van Jay-Z. Het bizarre verhaal van FruityLoops, de grootste Belgische bijdrage aan de muziekgeschiedenis sinds de uitvinding van de saxofoon.
Het is niet meteen het meest sexy onderwerp, de impact van technologie op muziek, maar ga door de geschiedenis van de pop en je kunt er niet naast kijken. Had Leo Fender in 1954 de Stratocaster niet uitgevonden, dan had de rock-’n-roll nooit hetzelfde geluid gehad. De opkomst van de lofi, DIY en indie in de eighties kan niet los van de introductie van Tascams Portastudio in 1982 gezien worden, de eerste compacte viersporencassetterecorder waarmee muzikanten thuis hun muziek konden opnemen. En niemand die weet welke richting de hiphop zou zijn uitgegaan zonder de Akai MPC, een sampler uit 1988 waarmee je kon loopen en beats maken. Alleen: het blijven verhalen over penselen, terwijl iedereen liever naar de schilderijen kijkt. En dus vallen ze tussen de plooien van de geschiedenis.
Gasolina van Daddy Yankee , Levels van Avicii, Old Town Road van Lil Nas X of Backseat Freestyle van Kendrick Lamar: allemaal werden ze in FruityLoops gemaakt.
In dezelfde categorie hoort een onderbelichte Belgische uitvinding thuis. Precies vijfentwintig jaar geleden werd de allereerste versie van FruityLoops ontwikkeld, geschreven door een eenentwintigjarig wonderkind uit Doornik en uitgebracht door het Gentse bedrijf Image-Line. Voor de muzikale leken: FruityLoops – of FL Studio, zoals het vandaag heet – is een zogenaamd digital audio workstation of DAW. Je kunt er beats mee bouwen, loops bij elkaar klikken, melodieën programmeren en instrumentale tracks maken. Ni**as in Paris van Jay-Z en Kanye West, Gasolina van Daddy Yankee, Old Town Road van Lil Nas X, Levels van Avicii of Backseat Freestyle van Kendrick Lamar: allemaal werden ze in FruityLoops gemaakt.
Maar de impact van de software reikt verder dan de wereldhits. Het was het programma dat ‘elektronische muziek voor altijd veranderde’ (aldus DJ Mag), ‘de hiphop in een nieuwe richting stuwde’ (aldus Genius) en ‘het geluid van de moderne muziek bepaalde’ (aldus Vice). En dat is niet eens overdreven. Het verhaal van hoe een Gents softwareprogramma de grootste Belgische bijdrage aan de muziekgeschiedenis leverde sinds de saxofoon. Te beginnen met een pornoversie van Tetris.
December 1997. Een 21-jarige programmeur uit Doornik laat zien waar hij in zijn vrije tijd aan gewerkt heeft.
Ietwat verrassend, maar om de geschiedenis van FL Studio te recapituleren moeten we terug naar Porntris in 1993, een adult versie van Tetris. ‘Begin jaren negentig werkte ik in de wereld van de financiële software’, zegt Jean-Marie Cannie (55), medeoprichter van Image-Line. ‘Dat was niet de spannendste sector, dus heb ik samen met Frank Van Biesen, een IT-consultant en mijn huidige businesspartner, in Gent een softwarebedrijf opgericht. Ons eerste succesje was Porntris, een Tetris-kloon waarbij elke lijn die je maakte een stukje van een erotisch filmpje wegspeelde. Ik schreef de code, Frank kopieerde de floppy’s en stuurde ze op.’
In 1995 krijgen ze versterking van Didier Dambrin, een negentienjarige programmeur uit Doornik, die ze via een wedstrijd van IBM leren kennen. ‘Didier had die competitie gewonnen, maar hij had geen zin om voor IBM te gaan werken. Hij was overduidelijk een ongelooflijke ontwikkelaar. Het type dat monomaan met één ding bezig kon zijn en twintig uur aan een stuk code kon schrijven. Maar ook geen gewone jongen dus. Alleen al hem overhalen om voor ons te komen werken was een hele opdracht. Hij kwam rond met zijn werkloosheidsuitkering, zei hij. Hij woonde ook nog bij zijn ouders. Uiteindelijk heb ik hem met de belofte van een nieuwe pc kunnen overtuigen. Een van Dambrins eerste projecten was Eat This, een platformshooter. Fantastische game, maar hij verkocht niet.’
Eind 1997 laat Dambrin zijn bazen zien waar hij in zijn vrije tijd aan heeft zitten werken. Niet tevreden met wat er op het web beschikbaar is, heeft hij stiekem zijn eigen muzieksoftware geschreven, een combinatie van een digitale synthesizer en een drummachine. FruityLoops heeft hij het genoemd, een naam die blijft hangen. ‘FruityLoops was van a tot z zijn creatie. Zelfs het logo, een kruising tussen een aardbei en een mango met een wormpje, had hij getekend’, zegt Cannie. ‘Maar wij waren vooral heel verbaasd toen Didier zijn software toonde: Frank en ik dachten dat hij aan Eat This 2 had zitten werken. We hadden ook geen flauw idee wat het ding deed. Niemand van ons kende iets van muziek of muziekproductie. Zijn plan was om het online te zwieren, maar we hebben hem ervan kunnen overtuigen dat er misschien wel een product in zat. Dat wormpje is wel moeten verdwijnen. Dat leek te hard op een penis.’
Niet onbelangrijk: ook Didier Dambrin kent niets van muziekproductie. ‘Ik wist zelfs niet hoeveel halve noten er in een octaaf zitten’, vertelde Dambrin in 2003 aan Sonikmatter, een van de schaarse interviews met hem die terug te vinden zijn. Door zijn achtergrond als gameontwikkelaar heeft FruityLoops meer iets van een kleurrijk videospel waarin elke muziekleek een beat en een melodie bij elkaar kan klikken. ‘Dat was ook de sterkte van FruityLoops, achteraf bekeken’, zegt Cannie. ‘De interfaces van concurrenten als Cubase zagen eruit als Excel-sheets. Je moest al iets van muziek kennen om ermee te kunnen werken. FruityLoops was intuïtief, als een game: een melodietje samenklikken, dat is de meeste mensen wel gegeven. Na een kwartier had je al het gevoel dat je muziek aan het maken was. FruityLoops was snel en fun.’
Op 18 december 1997 is de 1.0.0-versie af, die gedeeltelijk geüpload wordt. De officiële release volgt in april 1998. ‘We hadden geen enkele verwachting. Nogmaals: we wisten niet eens wat FruityLoops deed. Maar elke keer dat we het online zetten, ging de server plat. Het heeft een tijdje geduurd voor we een server vonden die het succes van FruityLoops aankon.’
De markt is er dus, maar FruityLoops kampt met een probleem: bijna onmiddellijk wordt de software gekraakt en via filesharingnetwerken als Napster en Kazaa verspreid. ‘De eerste vijf of zes jaar hebben we niets aan FruityLoops verdiend. We hielden het vooral in leven om Didier tevreden te houden. Om uit de kosten te komen hadden we een aantal kleinere projecten lopen. Blokken, bijvoorbeeld: we hadden een cd-rom uitgebracht waarmee je zelf thuis Blokken kon spelen – op de engine van Porntris trouwens, al betwijfel ik of dat ze bij de VRT destijds wisten. Drie jaar is dat het meest verkochte spel in Vlaanderen geweest. En ondertussen bleef de interesse in FruityLoops groeien.’
November 2003. Jay-Z brengt The Black Album uit, featuring FruityLoops 3.0.
Midden 2003 verandert FruityLoops in FL Studio na een rechtszaak van Kellogg’s, dat vindt dat de naam iets te veel op zijn Frootloops lijkt. ‘Er viel weinig tegen in te brengen’, zegt Cannie. ‘Blijkbaar had Kellogg’s ooit een cd bij hun ontbijtgranen gestoken: ze waren dus al langer in de muziekwereld actief dan wij. Zelf waren we er ook niet rouwig om. ‘Fruity’ had een nogal ‘specifieke’ bijklank in de VS. En ‘Loops’ suggereerde dat het programma enkel met loops werkte, wat misleidend was.’
Het blijkt niet de belangrijkste gebeurtenis voor Image-Line in 2003. Eind november brengt Jay-Z het iconische The Black Album uit. Terwijl tracks als 99 Problems en Dirt off Your Shoulder naar de top van de charts gaan, wordt er onder hiphopproducers vooral gepraat over een ánder nummer op de plaat: Threat. Een productie van 9th Wonder, een nieuwe, opkomende beatmaker die zonder schroom toegeeft dat hij met FruityLoops werkt. ‘Ik had gewoon geen andere optie: FruityLoops was goedkoop. Het was een programma van 50 dollar dat je op Kazaa kon downloaden’, zegt hij.
‘Op het moment zelf hebben we dat nooit geweten’, zegt Cannie. ‘Wat er in de Amerikaanse hiphop gebeurde, was voor ons een ver-van-mijn-bedshow. Maar achteraf bekeken was dat een belangrijk moment. Tot dan werden we uitgelachen in de muziekwereld. Ze noemden ons een stuk speelgoed, niet geschikt om in een echte studio te gebruiken. Maar een jonge generatie producers, die zich geen MPC van 1500 dollar kon veroorloven, trok zich daar niets van aan. Ze hadden leren producen op onze software, de meest toegankelijke uit het aanbod, en waren dat blijven doen. 9th Wonder liet zien dat je geen dure studio nodig had om op de plaat van Jay-Z te belanden.’
En niet alleen de hiphopwereld begint FruityLoops te omarmen. ‘Een van mijn favoriete muzikanten was Mike Oldfield – Tubular Bells was mijn eerste plaat. Op een bepaald moment zag ik een foto van hem in The New York Times. Ik geloofde mijn ogen niet: op de pc achter hem stond FruityLoops open. Ik heb hem meteen gemaild. “Ik gebruik het regelmatig”, antwoordde hij. “Ik heb een studio van een miljoen pond in de tuin, maar sinds ik FruityLoops ken, kom ik er niet meer.” Ik vermoed dat hij een beetje overdreef, maar het zegt wel iets over hoe FruityLoops ineens serieus genomen werd.’
De interface van FL Studio is grijs omdat Didier geen lampen in huis had. Letterlijk. Hij werkte in het donker, en dus was wit licht te schel voor zijn ogen.’ – Jean-Marie Cannie
Mei 2007. Soulja Boy scoort een nummer 1-hit met Crank That.
Waarna FL Studio de volledige hiphop een nieuwe richting uit stuwt. In 2007 scoort Soulja Boy, een zeventienjarige rapper uit Atlanta, een nummer 1-hit in de VS met Crank That. Een succesverhaal dat hij volledig zelf schrijft. Het nummer is, zonder steun van een groot label, viraal gegaan op YouTube met een lowbudgetclip en een begeleidend dansje. De minimalistische productie, met een prominente steeldrum, heeft hij naar eigen zeggen ‘in tien minuten op een demoversie van een softwareprogramma gemaakt’. Het programma waar hij het over heeft: FL Studio. Crank That levert hem 10 miljoen dollar op. (‘Dat van die demoversie zou kunnen kloppen’, zegt Cannie. ‘Pas nadat we hem op MTV Cribs met zijn Bentleys hadden gezien, hebben we de officiële licentie van Soulja Boy zien binnenlopen.’)
De track is een mijlpaal voor het genre, vooral dan omdat het een blik zal blijken op wat de toekomst van de hiphop brengt. Het tijdperk van de thuisproducer is aangebroken, niets minder dan een muzikale revolutie. De boombap, gekenmerkt door vinylsamples en MPC-beats, wordt naar de uitgang begeleid. Een nieuwe generatie internetproducers in skinny jeans neemt het over met een elektronisch geluid. Rond dezelfde tijd begint Tyler, the Creator aan zijn debuutplaat Bastard, die ‘voor tachtig procent op FL Studio gemaakt is’. Chief Keef rapt zijn doorbraakhit I Don’t Like op een FruityLoops-beat. Een nieuwe garde producers als Hit-Boy, Metro Boomin, DJ Mustard en Mike Will Made-It, die stuk voor stuk als tieners hadden leren producen met FruityLoops, voorziet artiesten als Kendrick Lamar, Drake, Travis Scott, Migos en Nicki Minaj van een nieuwe sound.
Zonder te technisch te worden: de sequencer van Didier Dambrin, waarmee je een beat kunt loopen, wordt door producers wel eens ‘de meest invloedrijke sequencer uit de hiphopgeschiedenis’ genoemd. De rollende, stotterende hihats van trap music bijvoorbeeld zijn veel makkelijker te programmeren in FL Studio. In die mate dat het geen toeval lijkt dat net trap in die dagen de hiphop overneemt. ‘Dat wordt beweerd, ja, maar die pluim durf ik niet op onze hoed te steken’, zegt Cannie. ‘Ik ben ervan overtuigd dat die producers zonder ons wel een andere uitlaatklep voor hun creativiteit hadden gevonden. Maar bon, we zijn zeker een versneller geweest.’
Januari 2014. Martin Garrix laat in een YouTube-video zien hoe hij Animals heeft gemaakt.
Het blijft ook niet bij Amerikaanse hiphop. Overal waar een nieuwe generatie internetproducers het overneemt, laat FL Studio zijn stempel achter. De opkomst van de Britse grime, het genre dat Dizzee Rascal, Wiley en Stormzy groot maakt, wordt gelinkt aan FL Studio-producers. (‘Zolang als er kids van twaalf jaar met een gekraakte versie van FL Studio zijn die hun eigen DIY-geluid fabriceren, zal er grime zijn’, aldus Skepta.) De wobble bass die de vroege dubstep kenmerkt, wordt door producers als Plastician toegeschreven aan de invloed van FruityLoops’ TS404-synthesizer, waarmee je basnoten kunt laten wiebelen. In Zuid-Amerika gaat reggaeton een elektronische richting uit na het succes van Daddy Yankees Gasolina in 2004, geproducet met de Gentse software. ‘Onze developers hebben me er al een paar keer op attent gemaakt dat een of andere grote reggaetonhit de standaard-kick drum van FL Studio gebruikt. Sommige producers zijn blijkbaar zelfs te lui om die te veranderen’, zegt Cannie.
Misschien wel zijn grootste verhaal schrijft FL Studio in de EDM-wereld. Al in de begindagen van FruityLoops haalt Image-Line Deadmau5, toen nog een onbekende producer, naar Gent om als bètatester te werken. ‘Hij heeft hier nog een tijdje geslapen. Maar het was snel duidelijk dat hij te getalenteerd was om als bètatester te werken’, zegt Cannie.
Meer nog dan hiphop of reggaeton is FruityLoops ontwikkeld op maat van de dancewereld, niet toevallig het genre dat ook Didier Dambrin het meest interesseert. En dat werpt zijn vruchten af. Eind 2010 is de eenentwintigjarige Tim Bergling, beter bekend als Avicii, aan het spelen met FL Studio en een sample van Etta James’ Something’s Got a Hold on Me. Levels, zoals het nummer gaat heten, wordt een wereldwijde hit. ‘De Coltrane van FruityLoops’, zal Nile Rodgers van Chic hem later noemen. Drie jaar later doet Martin Garrix, een dan zeventienjarige Nederlander, van zich spreken met Animals, een nummer dat hij heeft gemaakt in FL Studio. ‘Een nieuw tijdperk voor de dance is ingeluid’, schrijft Billboard. Fijn detail: zowel Avicii als Garrix laat in een YouTube-video zien hoe hij zijn muziek in FL Studio heeft gemaakt. ‘Die making-ofvideo’s waren gesneden brood voor ons. Iedere jonge gast die geen zin had om te gaan studeren, wist voortaan dat de kortste weg naar Ibiza via FL Studio liep’, zegt Cannie. ‘Dat is altijd al ons clientèle geweest: jonge gasten die dromen van een toekomst in de muziek.’
‘Als je naar de top 10 van de Amerikaanse charts kijkt, garandeer ik je dat acht ervan met FruityLoops gemaakt zijn’, vertelt de Schotse producer Hudson Mohawke, ook al een FL-gebruiker, in 2015. Het geluid van de wereldwijde pop wordt mee bepaald vanuit Gent. Alleen: weinig mensen die dat lijken te beseffen. ‘Dat was vaak een beetje jammer voor ons. Op enkele uitzonderingen na waren het de producers, niet de artiesten, die onze software gebruikten’, zegt Cannie. ‘Het is niet Drake die FL Studio gebruikt, maar zijn producer Boi-1da. Het is niet Jay-Z die met ons in zijn thuisstudio pronkt, maar 9th Wonder. Old Town Road, de hit die in de VS het langst op nummer 1 stond, is in FL Studio gemaakt, maar ik weet zelfs niet of Lil Nas X dat weet. Het is YoungKio, de Nederlandse producer, die de instrumental gemaakt heeft.
‘En sowieso blijft het raar dat al die muziekgeschiedenis zich boven onze hoofden afspeelde. Martin Garrix heb ik nooit ontmoet. We zagen of hoorden mensen als Hit-Boy of Soulja Boy niet. Veel van die succesverhalen hebben we pas later ontdekt. En zelfs dan bleef het iets abstracts. Toen Levels een wereldwijde hit was, vertelde ik hier in een lokaal café dat dat op onze software gemaakt was. “Ja, dat zal dan wel, zeker?” was de reactie.’
Februari 2019. Het durfkapitaalfonds Waterland stapt in Image-Line.
Net wanneer FL Studio de hitlijsten veroverd heeft, in 2015, stapt Didier Dambrin uit Image-Line. ‘Hij was veertig geworden. Ik denk dat het voor hem tijd was voor iets anders’, zegt Cannie. ‘Twintig jaar lang had hij geleefd voor FL Studio. Hij had geen vrouw, geen rijbewijs, geen fiets. Didier was FruityLoops.’
Speelt ook mee: dat de relatie tussen Image-Line en zijn programmeur niet altijd even soepel loopt. ‘Zoals gezegd: hij was een speciaal karakter. Dat was nodig om te kunnen doen wat hij deed, maar het maakte de samenwerking er niet makkelijker op. We zagen of hoorden hem nooit. We wisten niet waar hij mee bezig was. Elke drie of zes maanden leverde hij een nieuwe versie van FL Studio af, volledig naar zijn eigen goesting. Onze interface is bijvoorbeeld grijs omdat hij geen lampen in huis had. Letterlijk. Hij werkte in het donker, en dus was wit licht te schel voor zijn ogen. Dat je jarenlang geen audio kon opnemen met FruityLoops, was omdat hij zich daartegen verzette: hij had een enorm scherp gehoor en hoorde altijd een ruis. Dus mocht niemand met zijn software audio opnemen. En af en toe, als hij de muziek van een gebruiker op het onlineforum niet goed vond, durfde hij wel eens de favoriete features van die producer weg te halen of in de volgende update te verstoppen. Die samenwerking heeft me een paar jaar van mijn leven gekost. Maar bon, Didier blijft een genie. We hebben hem door tien developers moeten vervangen. Dat zegt genoeg.’
Het is een fascinerend detail in het verhaal: hoe de nukken van een eenzaam genie uit Doornik de muziekwereld hebben beïnvloed. Eén voorbeeld: genres als grime en dubstep worden overwegend aan 140 bpm gemaakt. Een opvallend snel tempo, met een bijzondere verklaring: ‘140 bpm was de standaardsetting van FruityLoops 3.0’, aldus Skream. En waarom dat zo was? ‘Omdat Didier dat zo gekozen heeft’, zegt Cannie. ‘Ik vermoed dat dat zijn favoriete bpm was om zelf muziek te maken. Het is inderdaad vrij impressionant wat de gevolgen van zijn rare trekjes geweest zijn.’
Begin 2019 stapt durfkapitaalfonds Waterland in Image-Line, waarbij FL Studio gewaardeerd wordt op 228 miljoen euro. ‘Over bedragen spreek ik niet. We zijn daar liever low-profile in’, zegt Cannie. ‘Maar ik denk dat ons succes zo ook wel duidelijk is. FL Studio wordt vandaag 30.000 keer per dag geïnstalleerd. Er zijn 2,2 miljard video’s op TikTok waarin FL Studio getagd is. Op YouTube zijn er honderden kanalen van producers, in het Chinees, het Japans, het Spaans, die laten zien wat ze met FL Studio doen. De grootste veertig alleen al hebben samen 2 miljard views. Misschien is dat wel waar ik het trotst op ben: dat we muziek gedemocratiseerd hebben. Toen ik jong was, moest je voor je muziek kon beginnen te maken een zanger vinden die kon zingen, een gitarist die muziekschool had gevolgd en een drummer die met materiaal wilde zeulen. Vervolgens moest je een repetitiekot vinden waar je lawaai mocht maken, een café waar je mocht optreden en, als je heel veel geluk had, een label dat je een plaat in een studio wilde laten opnemen. Vandaag heb je alleen maar een laptop en een headset nodig om op je zeventiende al een wereldster als Martin Garrix of Soulja Boy te worden. En daar zitten wij toch op zijn minst voor een stukje tussen.’
En Didier Dambrin? ‘Ik heb hem al vijf jaar niet meer gezien. Ik hoor dat hij zich op Lego heeft toegelegd. Op dezelfde maniakale manier waarmee hij code schreef, is hij nu heelder dagen Lego aan het bouwen. Blijkbaar is dat zijn grote droom nu: zijn eigen set blokjes op de markt krijgen. Ik hoop dat het hem lukt.’
FL Studio 21
Uit voor pc, Mac en mobiel.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
