Wegwijs in de comedyspecials van Netflix: deze tien steken er bovenuit

Netflix blijft hoog inzetten op stand-upcomedy, van grote namen tot aanstormend talent – en de occasionele aap met een hoedje. Wat maakt dat de streamingdienst ondertussen meer specials telt dan Vlaanderen ‘positieve, verbindende projecten’, en proberen bij te blijven stilaan als huiswerk gaat aanvoelen. Dus maakten wij uw huiswerk maar.

Wie: Patton Oswalt is een grote ster in Amerika. Hij leende zijn uitermate voor de rol geknipte stem aan de rat Remy in Ratatouille en was te zien in een resem sitcoms, filmkomedies en superheldenseries. Als komiek is hij een aaibare versie van zijn uit de gratie gevallen maatje Louis C.K.: minder seks, meer superhelden en sciencefiction. Je struikelt niet meteen over de pointes in zijn shows, maar niemand kan zo goed anekdotes vertellen als hij.

Annihilation? Het zwakste aan Annihilation is de obligate behandeling van Donald Trump in de eerste minuten. Het sterkste is ook al niet grappig: Oswalt verloor in 2016 zijn vrouw, de uitstekende true-crimeschrijfster Michelle McNamara, en reserveert de tweede helft van de show voor de publieke verwerking van haar dood. Tussen lach en traan spint hij een verhaal over het rouwproces dat hij met hun intussen negenjarige dochter doormaakt, en net als Hannah Gadsby en Neal Brennan stijgt hij met dat persoonlijk verhaal zowel boven zichzelf als de pure stand-up uit. Een trend? Laten we het hopen.

Dixit: ‘Als nog één iemand me sterkte toewenst op mijn ‘helende reis’, dan mik ik een ballon vol pis in elke kaarsenwinkel van de wereld.’

Wie: Bo Burnham stak als zestienjarige zijn neus aan het venster met liedjes op YouTube, kreeg zijn eerste comedyspecial op zijn twintigste en hing vijf jaar later de microfoon alweer aan de haak. Op dat moment was hij met zijn metahumor en cynische nummers over omhooggevallen countryzangers, religie en white supremacy dé comedian van het internet. Onlangs bracht hij zijn regiedebuut Eighth Grade uit, een goed onthaald tienermeisjesdrama dat voorlopig enkel in de VS te zien is.

Make Happy? ‘Een performance over performen’, noemt Burnham het zelf. Hij kondigt improvisaties aan die tot op de laatste letter gescript blijken te zijn, bespreekt de boodschap van zijn voorstelling met het decor en noemt zichzelf ‘een overbetaalde dienstverlener’. In het midden van zijn slotroutine – googel ‘Bo Burnham Kanye rant’ – kondigt hij zijn afscheid van de planken aan. ‘A part of me loves you, a part of me hates you’: nooit was een comedian eerlijker tegen zijn publiek.

Dixit: ‘Morgen komt, en het is nog steeds vandaag. Morgen, tomorrow, is een relatieve term: we komen er niet. Dat maakt de musical Annie deprimerender.’

Wie: De Britse ster van The Office en Extras houdt er nog steeds van de controverse vol in de bek te staren. En daarna ook nog even de moeder van de controverse te beledigen. Gewoon omdat het kan.

Humanity? Er steekt een aidsjoke in de eerste minuut. Gevolgd door de bedenking dat hijzelf beter is dan Jezus. Kwestie van meteen de toon te zetten. Met zijn eerste special sinds 2010 herontdekt Gervais zijn liefde voor het podium, en vooral zijn gloeiende haat voor Woke Twitter en blinde verontwaardiging. ‘People see something they don’t like and they expect it to stop’, aldus Gervais. Humanity is een show voor twee soorten mensen. Voor zij die vinden dat er, mits de juiste grap en context, met elk gevoelig thema gelachen kan worden, al dan niet in een groenschakering. En voor zij die zich graag in all caps en 280 tekens kwaad maken over voornoemde grappen. Af en toe schopt hij te iets makkelijk naar beneden, of sluipt er een halfbelegen witz tussen, maar Gervais is dan ook op een leeftijd gekomen waar zijn testikels eruitzien als ’twee pruimen in een sok’.

Dixit: ‘Ik weet niet waarom ik de show Humanity heb genoemd. Ik ben geen grote fan.’

Wie: De Brit is vaste klant in BBC-panelshows en was in een vorig leven drummer in meerdere combo’s. De ogenschijnlijke maar weldoordachte chaos daarvan trekt hij gewoon door in zijn comedy. Zijn vader omschreef hem als ‘He’s not for everyone. But he works hard.’ Daar valt iets voor te zeggen.

Repertoire? Acaster geeft u meteen vier specials voor de prijs van één. Met Recognise, Represent en Reset toerde hij al eerder, met Recap knoopt hij de eerste drie aan elkaar. Comedy in bulkverpakking is niet nieuw, maar de manier waarop hij alles aan elkaar breit, is behoorlijk indrukwekkend. De kans is klein maar reëel dat u al afhaakt na zijn opening bit over gratis bananen. Of bij het absurde verhaal over hoe hij eigenlijk al jaren als agent undercover werkt in de comedyscene. Of zijn ‘light celebrity gossip’ over godbetert de Chileense mijnwerkers die in 2010 na 69 dagen gered werden. Niet voor iedereen. Maar hij werkt hard.

Dixit: (over een kopje thee op de dag van het brexitreferendum) ‘”James, wil je dat je theezakje in je kopje blijft of eruit gaat?” Vraag me dat niet vandaag! Enerzijds, als je het zakje erin laat, zal de thee in zijn geheel op den duur sterker worden. Anderzijds, als je het zakje eruit neemt, is de thee zelf niet zo sterk. En het zakje gaat meteen in de vuilniszak.’

Wie: De kans is klein dat u voor de release van Baby Cobra (2016) al van Ali Wong had gehoord – of het moest van haar passages in Inside Amy Schumer zijn. De Amerikaanse met Vietnamese en Chinese roots is zowat de eerste stand-upper die ‘gemaakt’ is door Netflix.

Hard Knock Wife? Net als in Baby Cobra stuitert ze hier opnieuw zeer energiek en vooral opnieuw zeer hoogzwanger over het podium. Wong gaat aan de haal met genderclichés en maakt zich kwaad over het onbestaande ouderschapsverlof in de VS, maar jaagt toch vooral een flink schot hagel door de roze wolken die boven het moederschap hangen. Of zoals zij het noemt: ‘Eenzame opsluiting met een menselijke tamagotchi zonder resetknop.’ Afhankelijk van uw situatie werkt Hard Knock Wife louterend dan wel educatief. Dat borstvoeding bijvoorbeeld nogal veel wegheeft van DiCaprio die in The Revenant verscheurd wordt door een beer? Die kennis neemt niemand ons – helaas – nog af.

Dixit: ‘Ik ben lid geworden van een nieuwe-moedersgroep in Los Angeles. Ik vind geen enkele van die bitches bijzonder interessant of leuk, maar als je een nieuwe mama op zwangerschapsverlof bent, voelt het een beetje als The Walking Dead: je sluit je aan bij een crew om te overleven.’

Wie: Neal Brennan is het bekendst als medewerker van comedysuperster Dave Chappelle. Hij schreef met hem het in de States hondspopulaire Chappelle’s Show en de geflopte stonerkomedie Half Baked. Hij levert materiaal aan andere comedians en is een graag geziene gast in talkshows. Als regisseur zette hij onder andere tien afleveringen van Inside Amy Schumer op zijn naam. Brennan is een lange laidback kerel die door zijn hoofdzakelijk zwarte vrienden bewonderd wordt om zijn onaflatende cool. Hij heeft ook al zijn hele leven last van klinische depressies.

3 Mics? Raad eens hoeveel microfoons er op het podium staan? In de eerste leest Brennan van steekkaarten afwisselend rake en matige oneliners af. De derde dient voor klassieke, excellente stand-up over slavernij, seks en Lance Armstrong. De middelste is voor wat hij zelf ‘emotional stuff’ noemt: opgroeien als jongste van tien kinderen met een alcoholverslaafde, gewelddadige vader, en de daaruit voortvloeiende depressies. Er is in die stukken weinig ruimte voor de lach, maar ze zijn to the point, pijnlijk en van een niet om medelijden vragende eerlijkheid die je in de kunsten niet elke dag te zien krijgt.

Dixit: ‘Het enige moment dat een zwarte en public verdriet kan uiten, is wanneer hij het doet met een saxofoon.’

Wie: Op het eerste gezicht is Bill Burr een grofgebekte toogfilosoof, het soort man dat zijn frustraties loost na vijftien Budweisers. Maar er zit meer onder zijn kale knikker dan grappen over vrouwen en veganisten. In de eerste plaats is Burr de grootmeester van de is-dit-nu-echt-gebeurdverhalen, die hij in luide en volstrekt associatieve routines aan elkaar rijgt.

I’m Sorry You Feel That Way? Vergeet die titel, want uiteráárd geeft Bill Burr geeft geen fuck om uw gevoelens. Liever fantaseert hij over hoe hij een kindsoldaat én een sweatshopslaafje zou adopteren, en maakt hij gehakt van kuddedenken – let op de minachting waarmee hij het woord ‘groups’ uitspreekt. Het hoogtepunt is een adembenemende bit over een zwaar zieke man die zelfmoord wil plegen door uit een helikopter te springen.

Dixit: ‘We ruziën veel over televisie. Zij kijkt een pak sport, ik pik al eens een romantische komedie mee. Maakt me niks uit. Nerd neukt cheerleader? Wil ik gerust bekijken. Da’s een hartverwarmend verhaal.’

Wie Wij kennen Chris Rock vooral als acteur in middelmatige komedies, maar in de States behoort hij sinds jaar en dag tot de canon van de comedy. Hij startte zijn carrière naast Adam Sandler en Chris Farley in Saturday Night Live, waarna hij voor HBO razend populaire stand-upshows begon te maken. Rock verzamelde al Emmy’s toen de meeste komieken in dit lijstje nog Artis Historia-punten spaarden en werd zowel in 2005 als 2015 aangezocht om de Oscars te presenteren.

Tamborine? Tamborine is de eerste Rock-show (hihi) voor Netflix nadat hij meer dan twintig jaar aan HBO verbonden was. Zoals altijd is hij op z’n best als hij de raciale ongelijkheid in zijn thuisland aankaart, al moet gezegd dat zijn kijk op de zaak in bijvoorbeeld Never Scared (2004) nog scherper en grappiger was. In zijn oude shows was zijn materiaal over seks en relaties dan weer geen toonbeeld van vrouwvriendelijkheid, en op dat vlak staat in Tamborine een gelouterd man voor u, die openlijk over zijn pornoverslaving en het einde van zijn huwelijk praat. Bijkomend pluspunt voor de bezadigde, witte veertiger: hij roept een pak minder dan vroeger.

Dixit: ‘Sommige mensen beweren dat jonge zwarte mannen een bedreigde soort zijn, maar dat is niet waar. Bedreigde soorten worden beschermd door de overheid.’

Wie: In één zin is Hannah Gadsby een op een man lijkende lesbienne met brede heupen en een diploma kunstgeschiedenis die opgegroeid is in het oerconservatieve Tasmanië. Dat zijn meteen ook de elementen waarop ze haar carrière als komiek heeft gebouwd. Tot ze er genoeg van had.

Nanette? Nanette werd eerder dit jaar al in deze kolommen behandeld. Gadsby schreef haar naar eigen zeggen laatste show voor metoo losbarstte, maar ze voorzag de nieuwe vrouwenbeweging wel van een kader, een voorhamer en een verdomd eloquent pamflet. Niet slecht voor de lesbienne die als jonge vrouw geen aansluiting vond met andere lesbiennes, omdat ze de Gay Pride te schreeuwerig vond: ‘Mijn favoriete geluid is dat van een theekopje dat zijn plaats zoekt op een schoteltje.’ Gadsby verbluft in deze minutieus opgebouwde show met kennis en inzicht, fileert tweeduizend jaar westerse kunstgeschiedenis en roept uiteindelijk met een van woede overslaande stem de heerser van ons universum tot de orde: de witte heteroman. Ze oogst met Nanette weinig gebulder, wel veel bewondering en bakken medeleven. Het enige geluid dat op het toppunt van haar betoog nog uit de zaal komt, is dat van schellen die van ogen vallen.

Dixit: ‘Kunst is gewoon de geschiedenis van mannen die vrouwen schilderen alsof ze vleesvazen zijn voor hun lulbloemen.’

Wie: Amerikaanse Saturday Night Live-alumnus. Rasverteller en observatiecomedian. Verklankt enerzijds een neurotische puber in animatiereeks Big Mouth en hobbelt anderzijds in de Broadwayshow Oh, Hello rond als de 75-jarige George St. Geegland. Dat vat het aardig samen.

Kid Gorgeous? Mulaney is in essentie een hoogbejaarde in het lijf van een late dertiger – naar eigen zeggen valt hij eerder in de leeftijdsgroep tussen jong en oud, die in zijn boekje ‘gross’ heet, afstotelijk. Met schijnbaar naïeve flair spint hij zeer doordachte verhalen rond pakweg stranger danger-schoolbijeenkomsten of entertainment in de jaren vóór de smartphone. En hoewel hij wegblijft van politieke statements tekent Mulaney in deze met een Emmy bekroonde special wel voor de zinnigste Trump-analogie (zie hieronder) sinds ’s mans aantreden.

Dixit: ‘Het is alsof een ontsnapt paard rondraast in een ziekenhuis. Het zal voor iedereen uiteindelijk wel goed aflopen, maar je hebt geen idee van wat er nog gaat gebeuren (…) Niemand weet wat de volgende stap gaat zijn van het paard, het paard zelf nog het minst van allemaal. Het paard is net zo in de war als jij.’