Tongue in cheek-toneel met een dikke laag schmink: da’s ‘Normalizers’ van Abattoir Fermé en Sjarabang

Maja Westerveld (theatermaker bij Abattoir Fermé) regisseert tien spelers van Sjarabang in een slapstickportret van het ‘normale leven’. Het geestige resultaat heet Normalizers.

‘Sjarabang is een creatief atelier dat zich inzet voor mensen met een beperking. Elk jaar maken zij een voorstel­ling. Dit jaar doen zij dat met regisseur Maja Wester­veld.’ Zo kondigt Abattoir Fermé de verse worp aan. Dé vraag: weerstaat Westerveld de verleidelijke drang om die mensen over hun beperkingen te laten reflecteren? Het geruststellende antwoord: jazeker!

Weerstaat Westerveld de drang om die mensen over hun beperkingen te laten reflecteren? Het geruststellende antwoord: jazeker!

Een acteur met wit geschminkt gezicht beent in een grijze stofjas via een smoezelig deurtje de scène op. ‘Goeiemorgen!’, klinkt het monter. Hij gaat zitten. Drukt op de tientallen lichtschakelaars op een paneel naast zijn bureau. Die maken allemaal een ander geluidje. Hij gaat zitten. En doet niks. Correctie: hij doet niets zinvols. Hij staart naar zijn paperassen en in de zaal. Met ogen die schitteren van plezier. Voilà.

Normalizers is amper een minuut bezig maar de toon is gezet. Met haar spelers smeert Westerveld de absurditeit van het normale leven breed uit over het podium. Hoe? Door haar extreem expressieve spelers – gouden mimiek, onbeschaamd oprechte fysiek – met een pokerface de groteske variant van ‘normale taferelen’ te laten spelen.

Na de begroeting zwaaien de gordijnen open. Wat volgt, is een parade van geestige varianten op dat normale bestaan. Bijvoorbeeld: het ontbijt wordt driftig uit de kartonnen koelkast op de tafel gesmeten. De tafelgenoten kijken stoïcijns toe terwijl de dochter des huizes bestek, plastic appels, melkpakken, brood en meer lekkers richting de tafel mikt. Ander voorbeeld: een kantoortafereel. De kartonnen fotokopieermachine spuwt papier. Hard en onverwacht. Vangen is de boodschap. Intussen rijdt de koffiedame cirkels rond de burelen. Gaandeweg worden de taferelen magischer. Ineens duiken er koningen en wiegende manen op. We belanden op een huwelijk en een begrafenis.

Westerveld staat mee op de scène. Dat is fantastisch om te zien maar zo wordt ook zichtbaar hoe hard deze groep gestuurd is.

Westerveld zet haar spelers secuur in. Al zijn ze wit geschminkt, toch schemert door die schmink en de almaar kleurrijkere kostuums hun persoonlijkheid. Westerveld staat mee op de scène. Niet als actrice maar als coach die decorwissels doorvoert en de spelers coacht waar nodig. Dat engagement is fantastisch om te zien. Maar zo wordt ook zichtbaar hoe hard deze groep gestuurd is. Als die sturing te zichtbaar wordt, boet de voorstelling aan sprankel en overtuigingskracht in. Het is ook de reden waarom sommige scènes – waarin traagheid en stilte primeren zoals de sterfscène of de wachtkamer bij de dokter – wat inzakken. Er is moeite met toelaten van traagheid.

Desondanks amuseren en raken deze Normalizers. Westerveld zet met veel licht, kostuums, geestige bordkartondecors en puik gekozen muziek (van Lou Reed via Henry Purcell tot André Hazes) de kracht van deze spelers in. Hun ‘beperking’ promoveert Westerveld tot een karakteristiek van het personage dat ze spelen. Je hebt amper het gevoel naar ‘mensen met een beperking’ te kijken maar naar subliem gecaste acteurs die met aanstekelijk spelplezier over de scène floreren en een lekker vet vraagteken plaatsen bij wat de samenleving ‘normaal’ vindt.