Ontroeren vanuit een plexiglazen box? Josse De Pauw toont hoe het moet in ‘Leviathan’

Josse De Pauw brengt met muzikant Kris Defoort en geluidskunstenaar Céline Bernard een sobere vertelling van Leviathan, een kortverhaal van P. F. Thomèse.

‘Ik kijk enorm uit naar Leviathan, maar met een bang hart’. Dat vertelde Josse De Pauw onlangs in een interview aan Knack naar aanleiding van Leviathan, het stuk dat deze week tijdens het kersverse festival Bijloke Wonderland in première ging. Tijdens de voorstelling druipt het spelplezier zowat van de scène. Van dat bange hart is weinig te merken.

Al is de bezorgdheid van De Pauw wel te begrijpen. Hij staat haast letterlijk onder een stolp op de scène. Meer bepaald: een zwartomrande, plexiglazen box. Zijn acteertalent is gelukkig robuust genoeg om die bizarre barrière tussen hem en zijn publiek bijna moeiteloos te overbruggen. Componist/pianist Kris Defoort en geluidskunstenares Céline Bernard zijn de perfecte partners in crime. Ook zij opereren vanuit een plexiglazen box.

Samen ensceneren ze een kortverhaal van P. F. Thomèse. Dat verhaal speelt zich af in het Nederlandse kustdorpje Noordwijk, anno 1570. Na een verwoestende storm ligt een enorme walvis op het strand. Iedereen – van de dorpswijzen tot de dorpsdichter, de vissers en alle anderen – hebben een mening over het dier en de storm. De sprakeloosheid en de verwarring waarmee de dorpelingen overmand worden na de natuurramp is anno 2020 bijzonder herkenbaar… Leviathan start bovendien vanuit een treffende sprakeloosheid. Defoort, De Pauw en Bernard zitten elk in hun box en luisteren naar de orkestrale muziek die een storm lijkt te suggereren. Zitten, sprakeloos toekijken en de ellende ondergaan: we deden het met z’n allen de voorbije maanden.

Toch is Leviathan allerminst een platte reflectie op wat ons momenteel overkomt. Vanuit zijn box vertelt De Pauw – gekleed in felroze hawaïhemd en blauwe werkmansbroek – het verhaal en toont letterlijk met handen en voeten hoe de dorpelingen trachten te begrijpen wat niet te begrijpen valt: waarom was de storm zo verwoestend en waarom ligt er een monster op het strand? De scène waarin hij vertelt en toont hoe de dorpswijzen rond het dier wandelen en het met hun ellebogen trachten te meten, is schrijnend en droogkomisch tegelijk.

De Pauw houdt de tekst in de hand. Hij leest voor. Punt. Zo voelt het aanvankelijk. ‘Komaan, De Pauw. Ge kunt veel meer en beter dan dit’, fluisterden we binnensmonds. Dat doet hij ook. Gaandeweg bespeelt De Pauw – dankzij de inbreng van Defoort en Bernard – meer spelregisters. Met kleine bewegingen zet hij de humor, tragiek of verbijstering in de tekst aan. ‘Vrouwen met reeënogen, zacht en mollig als konijnen’, voorziet hij van een guitige beweging met de heup. Meer moet dat niet zijn om van prachtige literatuur deugddoend luistertheater te maken.

De mooiste momenten – en dat mochten er echt meer zijn – zijn deze waarin De Pauw zijn vertelling (en zijn lijf) lekker laat meedeinen op de pianoklanken van Defoort terwijl Bernard met stroken plastic de ruisende zee nabootst of met plastic rietjes en een oude schoen ‘paardenhoeven in de modder’ imiteert.

Leviathan toont de weerbaarheid van de mens én van de kunsten. Niet alleen door het verhaal dat dit trio brengt maar ook door hoe het gebracht wordt. In boxen op veilige afstand van elkaar en in kostuums die je als ‘zomerse vrijetijdskledij’ kan bestempelen – De Pauw draagt een hawaïhemdje, De Foort zit in een vrolijk gebloemd hemdje achter de piano en Bernard zit in een sober topje in haar box vol plumeaus, plastic strookjes, houten schalen en aluminiumplaten. Met een bang hart gaan ze back to basics. Maar dat bange hart verhindert de kunstenaars er niet van om tegenover de angst de schoonheid van weloverwogen woorden en klanken te plaatsen.