Hoe somber en tragisch het verhaal ook verloopt, de diepste ondertoon ervan is er een van bewondering voor de mens. Wat John Steinbeck verwoordde heeft Luk Perceval tegelijk teder en hard verbeeld.
Het waarlijk betrokken sociale engagement moet van schrijvers komen die de ellende van de kleine man van nabij meemaken of ervoeren. Zo iemand was John Steinbeck [1902-1968]. Zijn roman The Grapes of Wrath [De druiven der gramschap] toont dat feilloos aan. Een rechte, volle lijn. Luk Perceval heeft een bewerking van de roman gemaakt en geregisseerd. In Hamburg ging het stuk van start met als titel Früchte des Zorns. Door het NTGent, coproducent, wordt de productie uitgebracht onder de benaming Oogst van de wrok. Een voorstelling die tot diep nadenken stemt door zijn inhoud en concept.
De auteur werd in 1902 geboren in Salinas, Californië. Zijn ouders waren arm noch rijk en gaven hun zoon alle vrijheid eenmaal de puberteit gepasseerd. Hij liep college aan Stanford University, maar zijn voorkeur ging uit naar het leven op een ranch, werken in de bouw en het krantenwereldje in New York waar hij het tot heuse reporter schopte. Na het schrijven van korte verhalen, novellen en een paar romans die niet echt aansloegen, verscheen 1939 de roman The Grapes of Wrath. Het leverde hem de Pulitzer Prize en een National Book Award. Dat hij in 1962 de Nobelprijs Literatuur kreeg, heeft hij vooral te danken aan dat ene boek.
Maar wat voor een roman. Het is de Odyssee van een arme pachtersfamilie die zijn land verliest door opeenvolgende misoogsten en schulden aan de banken. In een oude wrakke auto onderneemt de hele familie de lange tocht van het uitgedroogde Oklahoma naar het rijke California, waar de vruchten als het ware maar voor het oprapen waren. Eenmaal daar gearriveerd wacht hun een bittere ontgoocheling. Ten slotte vervalt de familie, of wat er nog van rest want onderweg zijn er al enkele leden gestorven, in de diepste miserie.
De exodus maken we momenteel mee in Europa. De familie Joad uit de roman staat model voor elke dolende familie, de duizenden gezinnen op zoek naar een beter leven, vrij van slavernij en angst. Luk Perceval vanuit zijn meditatieve levensinstelling heeft dat centraal gesteld en daarom voor zijn bewerking en regie eerder voor het beschouwende dan het verhalende gekozen. Wat Steinbeck ook deed. Hij beschreef gedetailleerd de tegenslagen en de ervaringen van de reis, maar de werkelijke kracht van de roman zit hem in de kortere, ingelaste hoofdstukken die leenrecht verschuldigd zijn aan de vervolgboeken van de Exodus uit de Bijbel: Leviticus, Numeri en Deuteromium.
Zes acteurs dwalen de hele voorstelling door een gebied bezaaid met gevallen bladeren. En ze blijven maar vallen. Vallende sterren zijn het die versterkt worden met fragmenten van Gospel Music en Ballroomjazz. Maar ze sterven halverwege uit.
Is de reis van de familie Joad een Amerikaanse tocht tijdens de Grote Depressie, die van de hedendaagse vluchtelingenfamilies is dat evenzeer. Ze zijn op zoek naar vrede, werk en eten, een zekere welstand maar niet naar fortuin. Onder de materiële levensbehoeften zit de hoop. Geloof en Liefde staan centraal in ’s mensenleven, maar niet toevallig is het enige wat rest in de doos van Pandora de Hoop. Hij is de essentie van het leven. Is die er niet meer, ontstaat uit de teleurstelling, de verbittering. Wat Steinbeck omgezet heeft in een literaire wraak. Hij moest de wantoestanden en maatschappelijke ellende verwerken en deed dat in een roman. Waarmee hij terecht in de prijzen viel.
Zes acteurs dwalen de hele voorstelling door een gebied bezaaid met gevallen bladeren. En ze blijven maar vallen. Vallende sterren zijn het die versterkt worden met fragmenten van Gospel Music en Ballroomjazz. Maar ze sterven halverwege uit.
De sterkste rol is voor de prediker die zijn geloof verloren is, omdat het waardeloos is en niets betekent. Bert Luppes heeft van nature een motoriek, een gestiek en een tragiek om die rol te spelen. Zoals Kristof Van Boven de energie heeft om de nieuwe Mozes met braille te spelen. Met zijn inzet, als acteur en als de zoon Tom Joad. Hij voedt wat rest van de hoop tijdens de moeizame tocht met al zijn wisselende incidenten.
Hoe somber en tragisch het verhaal ook verloopt, de diepste ondertoon ervan is er een van bewondering voor de mens. Wat John Steinbeck verwoordde heeft Luk Perceval tegelijk teder en hard verbeeld.
Aan het slot, weg uit de woestijn, lijkt het of de diepste ellende is geleden, maar het tegendeel blijkt het geval. Wanneer de eerste regen valt, is dat geen verlossing maar een versterking van de ellende. De zwervende mensen schuilen in hun tenten. De bui wordt een kletterende regen, bewerkt het zeildoek waaronder ze schuilen. Eens voor de zon, nu voor de regen. Het water dringt de gammele tenten in en de kleren en dekens en matrassen raken doorweekt. Ze kruipen bij elkaar, bang voor de zondvloed. Tot ze op de vlucht moeten slaan, zoals ze letterlijk en figuurlijk beseffen zonder een laatste sprankje hoop. Hun gezichten worden grauw van doodsangst.
De oogst van de wrok is een productie over mensen die een rot land ontvluchten, de hemel beloofd werd maar terecht komen in de hel. De voorstelling maakt meer indruk dan een rechtstreeks beeldverslag over het vluchtelingenkamp van Calais.
Luk Perceval heeft voor de zoveelste maal aangetoond dat de Westerse Wereld niet het Beloofde Land wil zijn, en het verval van de Nieuwe Wereld werkelijkheid en waarheid is. Definitief.
Guido Lauwaert
OOGST VAN DE WROK – regie Luk Perceval – productie Thalia Theater Hamburg & NTGent – info en speeldata: www.ntgent.be
Smaakmaker:
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
EN
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier