Lazarus’ ‘Karamazow’: gitzwart én guitig dankzij een spelerscast die stoomt van goesting en talent

Lazarus heeft een hart dat bonkt voor de Russische klassiekers. Ze zetten hun tanden in Dostojevski’s De broers Karamazow, scheurden de knoert aan flarden en flansten die flarden aan elkaar tot een verbazingwekkend actueel, wervelend gespeeld verhaal over broederschap, vaderliefde, ware liefde én geloof…

‘Staat de beer nog op zijn plaats? En de plant? En daar staat mijn gitaar en, oké, de scheidsrechterstoel staat ook op de juiste plaats’, je ziet het Koen De Graeve denken. De spelers staan als wachtende ceremoniemeesters op het toneel terwijl het publiek binnenkomt. Alice Reijs en Ariane van Vliet lijken wat te keuvelen, Günther Lesage en Ryszard Turbiasz bespreken nog wat met Joris Van den Brande. Pieter Genard komt de scène iets later opgewandeld. En tussen al die drukte zie je De Graeve nog gauw alles checken voor de zaallichten doven en er een heus feest losbarst.

Eerst letterlijk: alle acteurs verspreiden zich over de scène en zetten een grove groepsdans in. Het lijkt op een overgangsritueel. Van de buitenwereld naar het theater. Van het leven naar de dood. Van zoon naar vader. Van onschuldige ziel naar moordenaar. Het is een aftrap van jewelste voor een sappig spelersfeest op een scène die oogt alsof ze is vormgegeven met prullaria die de Lazaruskornuiten vonden na een avondje stappen en (aansluitend) een ochtendje wandelen op een rommelmarkt. Hoe meer het decor oogt alsof het van de rommelmarkt komt, hoe groter de kans dat Lazarus op een allerminst rommelig spektakel zal trakteren.

Dat blijkt ook nu weer. Op de achtergrond staan – over de volledige breedte van de scène – bij mekaar geschoven stoelen, tafeltjes, zetels, een kooi met een opgezette beer erin, een plant en een scheidsrechterstoel. Spullen die vaag refereren aan het Rusland van Fjodor Dostojevski en/of nodig zijn om het spel brandend te houden. En of de scène in vuur en vlam staat. Deze spelers verloren jaren geleden hun hart aan de Russische literatuur. En dat is een quasi onuitputtelijke inspiratiebron voor hun toneelwerk. Als Lazarus weer eens van plan is om een Russische klassieker tot een theaterstuk te vertimmeren, dan mogen zowel de liefhebbers van die klassiekers als de liefhebbers van rockend toneel overmatig beginnen te watertanden.

De kunst die Lazarus intussen uitstekend beheerst, is om die turven te comprimeren tot een theatervat vol explosieve zinnen die samen verschroeiende, hartverscheurende of doldwaze dialogen en monologen vormen. Daarbij komt nog dat de Lazarussen de planken bespelen aan een snelheid waar flitspalen tilt van zouden slaan én met een smakelijke mix van bittere ernst en dampende humor. De tragikomische oogopslagen van Koen De Graeve zijn legendarisch, de mimiek van Günther Lesage is evenveel waard als een goudmijn en met de raspende stem van Turbiasz kan een mens de raamkozijnen opschuren. Joris Van den Brande blinkt dan weer, net als Genard, uit in het doodernstig spelen met een toets deugnieterij in de ogen, in de stem of in de houding. Kortom, een cast vol spelers die hun lijf weten te bespelen als Mozart zijn piano. En deze kleppers weten ook wat samenspelen is. Én ze durven nog eens all the way gaan. Rook- en andere machines spuiten extra lagen in de voorstelling. Er wordt zelfs een geweldig filmpje (gefilmd op de manier waarmee toppers als Charlie Chaplin hun grappen inblikten) getoond dat perfect in het geheel past.

Om al die redenen is deze Karamazow een feest om te beleven. Je houdt er bovendien geen kater maar wél een krop aan over. Want sluw zijn ze ook, die bendeleden van Lazarus. De guitigheid wordt, tot slot, gitzwart. Ze wikkelen de plot – waarin Dmitri beschuldigd wordt van de moord op zijn vader, geld en vrouwen liggen aan de basis van het conflict – niet alleen perfect af. Ze tonen tegelijkertijd een rakende visie op de spartelende mens wiens geldzucht, geilheid, geloof en eigenwaan het samenleven verzieken. Dat inzicht besluipt je om je, tijdens de laatste scène, te bespringen zoals een beer zijn prooi vangt. Hebbes! Het is heerlijk ten prooi vallen aan deze bende sloebers.

Smaakmaker:

Els Van Steenberghe