Komiek Kamal Kharmach: ‘Ik ben de knuffelmarokkaan moeten worden. En ik wil dat ook zijn’

Comedian, Slimste mens-jurylid, docent bedrijfseconomie en voormalige donutboer Kamal Kharmach banjert vanaf nu ook door het jaar als conferencier. Met zachte hand. ‘Vanaf het podium naar Jan Modaal staan roepen? Haalt niks uit. Zo kwaad als ik ben, zo bang is hij.’

‘Telkens mijn ouders me hoorden lachen met Geert Hoste, wilden ze weten waarom. Alleen, alvorens ik de mop kon vertalen, moest ik hen ook de hele context meegeven. Begin er maar eens aan, als achtjarige Brussel-Halle-Vilvoorde uitleggen aan je ouders. Goede oefening wel.’

De eindejaarsconference was vaste prik ten huize Kharmach. Eerst die van Hoste, daarna die van Michael Van Peel. En na twintig jaar oefenen vat hij in Mag ik even? eindelijk zelf het jaar samen op het podium. ‘Ik ben destijds met comedy begonnen omdat ik ooit een conference wilde houden. Alleen komt die droom nu plots veel vroeger uit dan verwacht. Laat ons zeggen dat ik me een pak zekerder had gevoeld met meer dan één zaalshow en misschien wat meer jaren op de teller. Bovendien zijn we nu gewend geraakt aan een Michael in grote doen: ik hoop heel hard dat ze mijn eerste eindejaarsconference niet met zijn laatste gaan vergelijken. Verwacht vooral ook nog niet de uitgebreide analyses die je van hem kent. Ik beloof enkel dat ik je op zijn minst zal doen lachen. En dat je misschien een paar dagen later de krant zult lezen en je plots bedenken: shit, wat die Kamal tussen de jokes door vertelde, klopt ook nog eens!’

‘Onderschat het vooral niet’, drukte Van Peel hem eerder dit jaar op het hart. Kharmach is er echter niet de man naar om dingen te onderschatten. ‘Zo ben ik haast maniakaal met mijn grapdichtheid bezig. Ik heb tekstbestanden van elke try-out, met elke lach en elk applaus aangestipt. Als ik gemiddeld geen 2,5 jokes per minuut haal, dan blijf ik gewoon sleutelen. (denkt na) Wat ik wel onderschat heb, is hoe moordend de combinatie van een conference en mijn ander werk is gebleken: juryplicht in De slimste mens, een tv-programma voor Eén, mijn weekoverzicht in 100 seconden op Qmusic, mijn lesuren bedrijfseconomie aan de KdG Hogeschool. Misschien heb ik dit jaar toch wat te veel hooi op mijn vork genomen. Niet alleen hooi overigens.’

Ooit torste Kharmach 210 kilo, tot hij na een maagverkleining in één jaar 120 kilo verloor. Ondertussen jojoot hij ergens tussen de 136 en zijn huidige 123. ‘Dit is wel niet de evidentste periode om op mijn voeding te letten, want ik doe vooral aan ontladingseten: doorgaans houd ik de teugels zo strak in handen dat eten mijn enige catharsis is. Ik wil mijn stress op niemand anders afreageren, laat staan iemand kwetsen, dus doe ik het mezelf maar aan. Maar ik doe echt mijn best. Het moet gewoon. Als ik nu herval, ga ik gewoon terug naar die 200 kilo. Ik heb met mijn dokter ook afgesproken dat dit de laatste poging is: als het nu niet lukt, gaan we voor een maagbypass. Een nogal drastische ingreep, maar misschien kan het gewoon niet anders.’

Van Peel was jouw mentor in de Humorklas van Radio 2 en je speelde lang in zijn voorprogramma. Heb je hem later dit jaar nog om advies gevraagd?

Kamal Kharmach: Schrijf veel en wees streng voor jezelf, gaf hij me nog mee. Maar echt om begeleiding heb ik hem nooit durven te vragen. Hij is altijd heel lief voor mij geweest, maar ik ben nog altijd een beetje starstruck in zijn buurt. Net zoals ik ook nog altijd het gevoel niet kan afschudden dat ik een soort indringer ben in de comedyscene. Best logisch op mijn leeftijd, nee?

Bert Gabriëls, die dit jaar ook een conference houdt, heeft even geprobeerd om dit jaar werkelijk alles te lezen. Tot hij moest vaststellen dat er geen tijd overbleef om te leven.

Kharmach: Je kunt volgens mij perfect een conference houden zonder één krant te lezen. Je moet het toch vooral over de grote nieuwsfeiten hebben en die pik je sowieso op. Ik ben dit jaar vooral in de opiniestukken gedoken, zowel van linkse als rechtse pennen. Heel slecht voor mijn gezondheid wel, want ik kan me daar geweldig hard in opboeien.

Een dieet van Mia Doornaertstukjes dus?

Kharmach: Jean-Marie Dedeckercolumns vooral. Je kunt het heel gemakkelijk – echt héél gemakkelijk – oneens met hem zijn, maar hij levert vaak wel verrijkende columns af. In essentie schrijft hij op een beschaafde, en redelijk onderbouwde, manier neer wat je ook in HLN-commentaren leest. Het heeft geen zin om te doen alsof die niet bestaan. Dat is wat links dit jaar heeft gedaan. Want je kunt er wel van uitgaan dat we allemaal rationele mensen zijn die doortastende acties tegen de klimaatopwarming willen, maar als het erop aankomt, en als je die commentaren leest, weet je ook: geef die mensen morgen de woonbonus terug en ze steken met plezier veertig bossen in de fik. Je moet ook oog hebben voor die onderbuik. Ik moet trouwens toegeven dat ik op het vlak van de klimaatcrisis echt knetter-Vlaams ben.

Hoezo?

Kharmach: Klimaat is datgene waarover je op familiefeestjes zegt: ‘Het is nog al iets, hè. We moeten daar toch eens iets aan doen. Maar kom, gooi toch eerst nog een paar kilo vlees op de barbecue.’ Ik plan er dan ook niet al te veel over te zeggen in mijn conference, al wordt Anuna De Wever wel een ijkpunt. De show is in wezen opgebouwd rond het idee dat de mensen die ons normaal moeten leiden zich dit jaar zo kinderachtig hebben gedragen dat zelfs kinderen dachten: ‘ Boeie. Kunnen wij ook.’ En je mag gerust lachen met kinderlijke uitspraken als ‘geld bijdrukken voor het klimaat’, maar eerlijk gezegd moet die amper onderdoen voor die van onze politici.

Waar plaats je ‘Da gade gij nie bepalen?’ van Jan Jambon ergens? Kinderachtig? Of…

Kharmach: Creepy vooral. Ik lach zowel met rechts als links in mijn show, maar dat was echt de meest verontrustende zin van het jaar. Ik sluit niet uit dat we over een paar decennia toch gaan denken: ja, daar hadden we het misschien toch al moeten weten. Maar hey, hij was ook Toy Blast aan het spelen op zijn smartphone en dat vonden we blijkbaar geestiger.

Gabriëls wilde ook proberen zo veel mogelijk maatschappelijke thema’s te behandelen zonder daarbij de bevoegde politici te vermelden of uit te lachen. Kwestie van ze niet belangrijker te maken dan ze zijn. Hoe zie jij dat?

Kharmach: Echt? Je móét net de platste moppen maken over politici. Dat is de hele taak van een nar. Ze verdienen ook alles wat ik kan verzinnen. Zij lachen ons toch ook in ons gezicht uit? Wie is er de ergste? Ik die een mop maak over hoe Liesbeth Homans altijd dronken is, of Homans die belooft de kinderarmoede te halveren en dat je uiteindelijk moet vaststellen dat ze geen poot heeft uitgestoken en de kinderarmoede hoger dan ooit is?

Niet dat ik uitsluitend platte moppen over politici maak. Zo zit de remonte van Vlaams Belang ook in de show, en daar plan ik zo weinig mogelijk om te lachen. Dat hebben we al eens geprobeerd, en dat werkt alleen maar contraproductief. De gemiddelde Vlaams Belangkiezer is ook geen keiharde racist, maar gewoon boos, en daar wil ik niet denigrerend over doen. Alles verandert razendsnel vandaag, de nuance is zoek en de mens is gewoon een beestje dat in al die chaos graag duidelijkheid en houvast heeft. Extreemrechts en extreemlinks verkopen die duidelijkheid gewoon beter.

Thematisch gezien kleurde de actualiteit dit voorjaar duidelijk groen, maar ondertussen lijken we de blik weer op de migratiecrisis te richten. Valt er ook maar ergens humor te halen uit pakweg de brandstichting in Bilzen?

Kharmach: Het is lastig om daar leuk over te doen. Je loopt weg van het vuur en de bommen in je thuisland, wordt afgerammeld in Turkije en Italië, dus je blijft lopen tot je op een plek komt waar je een beetje kunt ademen. En wanneer je hier dan in een asielcentrum gedropt wordt, hoor je dat er elders zo’n centrum in brand is gestoken. Sorry, maar dat is simpelweg psychologische terreur. En het beste antwoord dat de voormalige staatsecretaris voor Asiel en Migratie daarop kan verzinnen, is ‘Niet mijn erfenis’ en in dezelfde adem nog even kappen op het beleid van zijn opvolgster? Ziek! (op dreef) Als we het zo willen spelen, oké. Maar geef dan niet af op culturen die volgens jou de verlichtingswaarden niet omarmen, want het lijkt me duidelijk dat wij die ook stilaan losgelaten hebben. Op welke manier verschillen wij nog van diegenen die als ‘barbaren aan de grenzen’ weggezet worden? Wij zijn gewoon barbaren met meer geld. (valt stil) Sorry, het moest er even uit. Onrecht doet mij nogal makkelijk in een colère schieten.

Gokje: dat komt niet op die manier in de show.

Kharmach: Nee.

Nog een gokje: je zou dat wel heel graag doen.

Kharmach:Mja.

Jouw stand-upcollega en vriend Latif Ait vond het eerder in Knack Focus jammer hoe je destijds het geweer van schouder hebt veranderd, hoe er nog weinig leek over te blijven van de kwade, activistische stand-upper die hij zich uit je begindagen herinnerde.

Kharmach: Ik ben nog steeds activistisch, maar ik ben ook wat ouder. En ik ken Vlaanderen. Als ik destijds in De slimste mens even mijn ongecensureerde mening had gegeven over racisme of migratie, dan had ik gelijk mijn hele platform opgeblazen. En dan zaten we hier nu ook niet te praten. Ik ben de knuffelmarokkaan móéten worden. En ik wil die ook zijn. Ik heb mij menselijk gemaakt bij heel veel Vlamingen die mij anders met argwaan waren blijven aanstaren. Vandaag denken die: ”t Is Kamal. ’t Is een Marokkaan, maar wel een toffe. Hij bedoelt het allemaal goed.’

Ik ben blij dat ik destijds voor die route gekozen heb. Ik was jong, zat heel hard in mijn eigen bubbel en zag nog niet in hoe de realiteit complexer is dan ik dacht, en dat mensen nu eenmaal schrik hebben. Moet ik dan ook nog vanaf het podium roepen naar Jan Modaal? Dat haalt niks uit. Zo kwaad als ik ben, zo bang is hij.

Ait vroeg zich ook af of er geen nacht zou komen dat die autorit na de show wel eens heel lang zou lijken te duren. Hoe zit dat ondertussen?

Kharmach: Volgens mij is mijn inhoud krek dezelfde gebleven, hooguit is mijn stijl nu wat zachter. En verder… (denkt na) Mijn ouders zijn hier niet geboren, spreken amper Nederlands, en we groeiden op met 1000 euro per maand voor acht personen. Ik was de dude die zijn schoolrekeningen niet kon betalen, die bij de directie werd geroepen omdat hij stonk, die vrienden heeft die dealen, in de gevangenis zitten of in Syrië gestorven zijn. Ik ben díé Marokkaan. De Marokkaan waar de HLN-lezer aan denkt als hij de zoveelste haatcommentaar achterlaat. Maar hey, diezelfde Marokkaan staat binnenkort wel voor vijftig volle zalen uit te leggen hoe hij over politiek denkt. Om maar te zeggen, ik lách de hele rit naar huis.

Je bent ‘de toffe’ moeten worden, zeg je. Comédienne Serine Ayari vroeg zich hier onlangs af of je zo als Arabische stand-upper geen veilige zone hebt gecreëerd om gewoon met Arabieren te lachen. ‘Buiten deze muren is het weer racisme, maar hier is het geoorloofd.’ Ze noemde jou niet expliciet, maar de lijst is nogal kort. Heb jij je die bedenking ook ooit gemaakt?

Kharmach:(nipt nadrukkelijk lang van zijn soep) Vrij zeker dat Serine nog nooit een volledige show van mij heeft gezien, dus het zou best raar zijn als ze het daar over mij had. Maar misschien moet ik het nog eens duidelijk stellen: comedy is een middel voor mij, geen doel. Het draait niet om mij en ik hoef niet eens aandacht. Maar er is een deur die nog steeds op slot zit. En we kunnen janken en roepen zoveel als we willen, maar die blijft op slot tot iemand ze open beukt zodat iedereen binnen kan. Als ik bijvoorbeeld zenuwen heb voor mijn conference, dan is dat niet omdat ik niet af wil gaan, maar louter uit schrik dat ik het verpest voor diegene na mij. (denkt na) Ik doe dit niet om een ego te voeden, hè. Mijn ego is al lang kapot.

Op welke manier?

Kharmach: Dat krijg je als je opgroeit in armoede: het gevoel dat je niks waard bent. Ik kan mezelf gewoon niet meer speciaal vinden. I ain’t shit, en ik weet het. En als ik het even dreig te vergeten, rijd ik gewoon naar Brussel of Nederland, waar niemand me kent en vrouwen gewoon weer verkrampt naar hun sacoche grijpen als ze me zien passeren. Ik zie mezelf louter als een vehikel, in de hoop iets te kunnen betekenen voor wie na mij komt.

***

Hij gaat er nog even op door, want hij wil zeker zijn dat de boodschap doordringt. ‘Mocht ik willen cashen of een soort personencultus rond mezelf creëren, had ik het wel anders aangepakt’, vertelt hij. ‘De econoom in mij weet ook wel dat het marketingtechnisch veel slimmer ware geweest om mezelf manifest als de Dikke, Vrolijke Marokkaan te presenteren. Zo’n helder en geestig stereotype is veel beter voor de inkomsten. In plaats daarvan praat ik over politiek op een podium en weiger ik tv-aanbiedingen waar ik me niet goed bij voel.’

Dus deed Kharmach de VRT zelf maar een voorstel. In de loop van volgend jaar komt Andermans zaken op Eén, waarin de comedian een handvol kmo’s een eind op weg wil helpen. Twee jaar geleden stampte hij zelf donutketen Donutello uit de grond. Begin dit jaar verkocht hij de vestigingen daarvan. ‘Ik hou vooral van de start-upvibe: als alles eenmaal loopt zoals het hoort, gaat het me een beetje vervelen. Ondertussen heb ik het geld van Donutello weer in drie andere zaken geïnvesteerd. Ik probeer overal beter uit te komen dan dat ik erin ben gestapt, maar het gaat me om het ondernemen, niet om het geld an sich. Ik ben ook maar gewoon aan het sparen om hopelijk ooit een free clinic voor vluchtelingen op te starten. Of een project waar ik sociaal zwakkeren tewerk kan stellen, bijvoorbeeld. Om ze terug ‘mens’ te maken en niet gewoon ‘deel van dié groep’. Want ik weet hoe het voelt.