‘De dansjes op TikTok dreigen definitief hun onschuld te verliezen’

Sinds de lancering in 2017 werd de populaire filmpjes-app TikTok voornamelijk onthaald als een nieuwe, invloedrijke speler in de muziekindustrie, schrijft Knack Focus-redacteur Jonas Boel. ‘Maar eens de politiek er infiltreert, begint het gescheld, de manipulatie, polarisatie, en is de lol er af’.

Het zijn geen prettige tijden voor sociale media-multinationals. Zo was er Kim Kardashian, en een schare andere beroemdheden, die deze week hun accounts tijdelijk ‘bevroren’, en zich daarmee achter de campagne Stop Hate For Profit schaarden, een grootschalig initiatief dat Facebook er wil toe aanzetten om harder op te treden tegen haatdragende of misleidende inhoud op hun platform.

Ook is er de nieuwe, druk becommentarieerde Netflixdocu The Social Dilemma, waarin wetenschappers en voormalige werknemers van Facebook, Instagram, en Twitter getuigen over de desastreuze gevolgen van sociale media op ons mentaal welzijn en het maatschappelijk evenwicht.

En dan is er het woelige water waar TikTok zich al een tijdje in bevindt. Donald Trump verklaarde ByteDance, het Chinese bedrijf achter de wereldwijd populaire app, de oorlog, zogezegd bezorgd over de bedreiging van de nationale veiligheid. Hij dreigde met een verbod, tenzij een ‘very American company’ TikTok zou overnemen. De deadline daarvoor was 15 september, en inmiddels raakte bekend dat ByteDance een deal heeft gesloten met het softwarebedrijf Oracle.

Van een echte overname is overigens (voorlopig) geen sprake. Oracle zou meestappen in een nieuw opgerichte, Amerikaanse tak van TikTok, en krijgt daarin de nogal vage rol van ’trusted tech partner’ toebedeeld. Eigenlijk wordt er gewoon een Amerikaanse babysitter geïnstalleerd bij de vooral onder tieners populaire app, en niet zomaar eentje.

Medeoprichter en grootste aandeelhouder van Oracle is Larry Ellison, de vierde rijkste man van Amerika, die eerder dit jaar een groot diner organiseerde om verkiezingsfondsen voor Trump te werven. De huidige CEO is Safra Catz, ook een trouwe financiële donor van de Republikeinse partij, en in 2016 voorzitter van het comité dat de administratie van de nieuwbakken president Trump mee op poten moest zetten.

Oracle is daarnaast ook nog eens in een intense biedingsoorlog verwikkeld met Amazon, met als inzet een militair softwarecontract, goed voor ettelijke miljarden, van het Pentagon. Catz, een ex-bankier, werd in die context al persoonlijk op het Witte Huis ontvangen voor een tête-à-tête met Trump, die een grondige hekel heeft aan Amazon-baas Jeff Bezos.

De deal was tijdens dit schrijven nog niet 100% goedgekeurd, maar als Oracle (mede)eigenaar wordt van TikTok, dan komt dus ook alle data van 100 miljoen actieve, Amerikaanse gebruikers in handen van mensen die Donald Trump mee in het zadel hielpen, en de president nog steeds actief, financieel steunen. En dat op minder dan twee maanden van de verkiezingen. Tiens tiens.

Door het gedwongen huwelijk met Oracle dreigen de dansjes en onnozele filmpjes op TikTok definitief hun onschuld te verliezen, en dat al na drie jaar. Want sinds de lancering in 2017 werd de app voornamelijk onthaald als een nieuwe, invloedrijke speler in de muziekindustrie, dankzij de vele, op popliedjes gemonteerde dans- en verkleedfilmpjes die er massaal circuleren.

Denk maar aan het succesverhaal van Lil Nas X, die zijn megahit Old Town Road te danken had aan de massaal gedeelde TikTok-filmpjes en challenges met z’n oorworm op de achtergrond. Ook de ster van r&b-zangeres Lizzo schoot de hoogte in dankzij haar populariteit op TikTok, en iemand als Drake was er uiteraard als de kippen bij om het platform naar zijn hand te zetten.

Maar lang bleef het niet bij alleen maar onschuldig vertier. Zoals wel vaker bij sociale media, met Facebook als bekendste voorbeeld, groeide de app na zijn wittebroodsweken stilaan uit tot een politiek wapen. Onder meer Vlaams Belang-voorzitter Tom Van Grieken en zijn socialistische collega Conner Rousseau vonden begin dit jaar al de weg naar de app.

Ook de Italiaanse, extreemrechtse ex-vicepremier Matteo Salvini zit op TikTok. Nog griezeliger is dat ByteDance in oktober vorig jaar tientallen accounts verwijderde die propaganda voor terreurorganisatie IS verspreidden. In sommige landen censureert TikTok inhoud die als ‘pro-LGBTQ’ gezien wordt, en in China worden accounts geblokkeerd die berichten over het volksprotest in Hongkong of de onderdrukking van de Oeigoeren, een islamitische minderheid.

Er werd volop fake news verspreid over covid-19, en er woeden steeds meer cultuuroorlogjes tussen Trumpsupporters en aanhangers van de Democraten, jonge activisten die zich verenigen in clubs die ‘houses’ worden genoemd. Zelfs de zestienjarige Charli d’Amelio, met 85 miljoen volgers de allergrootste influencer op TikTok, mengde zich in de debatten, toen ze in een filmpje haar steun voor Black Lives Matter uitsprak.

Altijd hetzelfde met die sociale media: het begint als een plek voor kittenvideo’s, selfies, muziekjes, en filmpjes, maar eens de politiek er infiltreert, begint het gescheld, de manipulatie, polarisatie, en is de lol er af. In het specifieke geval van TikTok geldt het dus eens te meer: mooie liedjes duren niet lang.