Wonderlijke installaties Jean Dubuffet belicht in Elsene

© Fondation Dubuffet, Parijs - foto Al Mozelle, Sabam Brussel 2011

De gigantische, architecturale projecten van kunstenaar Jean Dubuffet staan centraal in het Museum van Elsene.

Nu de graffitikunstenaars na een museaal, zomers verblijf teruggekeerd zijn naar hun vertrouwde actieterrein in de omliggende straten, biedt het Museum van Elsene onderdak aan de indrukwekkende installaties van Jean Dubuffet (1901-1985). Met ‘Dubuffet. Architect’ belicht het museum een minder gekend aspect van deze Art Brut-kunstenaar, die tot de belangrijkste artiesten van de tweede helft van de 20e eeuw behoort. Samen met gelegenheidscurator Daniel Abadie stelt museumdirectrice Claire Leblanc het werk van Dubuffet als architect centraal.

Wie ooit de beeldentuin van het Nederlandse Kröller-Müller bezocht, kent het werk van Dubuffet zeker en vast. Zijn installatie ‘Jardin d’email’ (1968) spreekt niet alleen door zijn grootte, maar ook door zijn kleur (wit met dikke, zwarte lijnen) tot de verbeelding. Langs buiten lijkt de tuin gewoon een gesloten muur, maar voor wie het kleine toegangsdeurtje vindt wacht een wonderlijk landschap. Die driedimensionale werken noemde hij ‘peinture monumentée’.

Maquettes en foto’s laten de bezoekers in Elsene niet alleen kennismaken met deze wonderlijke tuin, maar ook met het werk ‘Groupe de quatre arbres’ (1970). Ook dat werk, dat op een boogscheut van Wall Street in New York staat, spreekt tot de verbeelding. Ondanks hun gestileerde, zwartwitte uiterlijk komt dit groepje bomen door hun plaatsing tussen de gigantische, strakke gebouwen van het New Yorkse Financial district bijzonder organisch over.

Horror Vacuï

Hoe Dubuffet tot deze installaties kwam, komen we stap voor stap te weten op ‘Dubuffet. Architecte/architect’ in Elsene. De expo opent met het monumentale, acht meter lange werk ‘Nunc Stans’ (1965), dat tot de collectie van het New Yorkse Guggenheim behoort. Het is opgebouwd uit een horror vacuï van amorfe vormen, door Dubuffet ‘Hourloupe’ genoemd.

Geleidelijk aan vertaalde Dubuffet dat werk naar drie dimensies. Voor zijn eerste experimenten gebruikte hij piepschuim, omdat het erg licht en gemakkelijk te beeldhouwen was. Zijn experimenten resulteerden onder andere in ‘Le Mur Bleu’ (1967), een 7 meter lang en 3,5 meter hoog reliëf versierd met blauw gekleurde motieven.

Helemaal achteraan het museum hangt een monumentale foto van het project ‘Closerie Falbala’, dat Dubuffet in 1976 voltooide. De foto wordt gecombineerd met de maquette van het project, dat zo’n 1610 vierkante meter omvatte. De villa in het midden meet zowat 20 bij 15 meter.

Rechtbank

Niet alle projecten van Dubuffet konden op evenveel bijval rekenen. Naast het grote Welcome Parade-project van Washington en dat van de Site scripturaire van La Défense kwam ook het Salon d’été-project voor de Régie Renault er uiteindelijk niet. Toen het project in 1974 al voor ongeveer de helft klaar was, besloot de nieuwe voorzitter van de Régie, de heer Vernier-Palliez, alles stop te zetten. Na negen jaar strijd voor de rechtbank besloot Dubuffet te verzaken aan het werk, dat een soort tuin van 50 bij 60 meter moest worden. “Ik vond het geen prettig idee om bij dwangbevel een monument te bouwen op een plek waar het zo weinig gewenst leek”, aldus de kunstenaar.

In Elsene zijn zowel de maquette van deze ‘Salon d’été’ als schilderijen rond het hele verhaal te zien. Daarop stelt Dubuffet de hoofdfiguren zoals architect Pierre Vigneron, secretaris-generaal Quin en de rechters in zijn typische Art Brut-stijl voor. Oorspronkelijk bedacht Dubuffet de term voor tekeningen van kinderen, geestelijk minder begaafden en gedetineerden. Later werd ook zijn eigen werk met die term benoemd.

De enorme collectie, die Dubuffet onder de noemer ‘Compagnie de l’Art Brut’ van dit soort werk aanlegde, is sinds 1975 te zien in Lausanne. In navolging van Dubuffet ontstonden ook elders verzamelingen van zogenaamde outsiderkunst: zo bezitten zowel het Lam in het Noord-Franse Rijsel als Art & Marges in de Brusselse Marollen een mooie collectie.

Elien Haentjens

‘Dubuffet. Architect’, tot 22 januari in het Museum van Elsene. De bijhorende catalogus is in het Frans en Engels beschikbaar. Samen met de Munt programmeert het museum in december en januari de dansvoorstelling ‘Mouvemologies’ als hommage aan Jean Dubuffet.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content