Tuymans: “Ik ben nog altijd zenuwachtig zodra ik begin”

Kunstenaar Luc Tuymans over zijn werkwijze en over wat schilderen voor hem betekent.

Als opmaat tot de Luc Tuymans-retrospectieve in Bozar toont de meest gerenommeerde schilder van dit land nog zeven nieuwe werken in zijn vaste stek: galerie Zeno X in Antwerpen. Zeven. Niet veel. Heel weinig. Maar heel indrukwekkend. Zo veel.

Het knapste werk van het ensemble is ‘4AM’. De titel verwijst naar een precies omschreven tijdstip en plaats: vier uur ’s nachts in een hotelkamer in het Zweedse Malmö. Buiten sneeuwt het, en het nachtelijke licht dringt de kamer binnen, gefilterd door de gordijnen. Tuymans fotografeerde de kamer met zijn iPod en werkte het beeld later uit tot een heerlijk schilderij waarin het vale licht en de giftige kleuren, waarop de schilder een patent heeft, de dominanten zijn.

Uw laatste werken gaan niet zo heel expliciet over een bepaald thema. Het genot van het schilderen begint in uw oeuvre een dominerende rol te spelen.

Tuymans: Er gaat een heel proces vooraf aan het schilderen zelf. Je hebt eerst de zoektocht: wat gaan we schilderen? Het uitgangspunt kan een idee zijn, of een beeld. Dan zoek je naar het passende materiaal en wordt er aan research gedaan. Zo begin je te zien welke beelden wel kunnen, welke eenduidig zijn, welke nog voldoende ambigu overkomen. Ik opteer nooit voor een moraliserende functie. Die intentie heb ik niet. Eerst maak ik veel tekeningen en aquarellen, en dan wordt er eigenlijk vrij snel geschilderd.

Dat gebeurt niet in een vorm van extase?

Tuymans: Je legt jezelf een grote concentratie op. Soms lukt het, en soms gaat het moeizaam. Ondanks het feit dat ik mijn opzet volledig analyseer, is het elke keer een raadsel als je aan een schilderij begint. Eerst wordt de lichtste kleur geschilderd, dan accentueer je de tekeningen met je potlood.

Zodra je het formaat hebt bepaald, begint de belangrijkste fase: schilderen, louter schilderen. Dat creatieproces verschilt sterk van dat bij het maken van een tekening. Een schilderlijn heeft een vlakmatig verloop, een tonaliteit, een densiteit. Meestal is het eventjes moeilijk, tot de dingen zichzelf beginnen te formuleren. Als je over de helft van je werk zit en je details neerzet die niemand met het blote oog ziet, beleef je het grootste plezier. Je kunt het schilderij volledig omtoveren.

Bent u bij het creëren van een werk gebonden aan de omgeving waarin u actief bent?


Tuymans: Ik heb veel dingen op verplaatsing gerealiseerd. Vooral muurschilderingen. Dat bezorgt je een andere spanning, een ander veld. Vaak is dat vlak reusachtig. Soms wordt me gevraagd of muurschilderingen een grotere impact op het publiek hebben dan een klassiek schilderij.


Wel, bij de lancering van de website Klara.be heb ik dit jaar een muurschildering gemaakt, en daarvoor gebruikte ik een werk uit de reeks Exhibit, waarop copulerende apen afgebeeld zijn. Bij wijze van experiment filmde een verborgen camera de voorbijgangers. Van de bijna 3000 passanten sloeg maar 4 procent acht op de muurschildering. Iedereen schrok van mijn reactie: ‘Kunst is het doorgeven van ideeën, al is het maar voor een paar seconden.’ Wat zou kunst meer kunnen zijn?

Muurschilderingen ontstaan vaak in jonge instellingen die geen geld genoeg hebben om de verzekeringswaarde van mijn werk te betalen. Toch wil ik daar per se aanwezig zijn. Dan schilder ik maar op de muur. Er komt trouwens een boek uit dat een overzicht brengt van de 64 muurschilderingen die ik gemaakt heb en die verdwenen zijn. Dat is al een oeuvre op zich.


Het verdwijnen is van groot belang.

Tuymans: Ik vind dat boeiend. Bepaalde zaken of impressies zijn niet meer herhaalbaar. Tegelijkertijd is een dergelijke creatie heel fascinerend omdat ik veel minder moeite heb om te schilderen op een muur dan op een doek. Die vlakken zijn niet opgespannen, je hebt voortdurend contact met de muur. Het blijft heel eigenaardig: ik heb een grotere schroom ten opzichte van een doek dan tegenover een muur.

Misschien heeft dat te maken met het feit dat een muurschildering niet verkocht kan worden, niet terechtkomt in de collectie van een museum of een verzamelaar.

Tuymans: Absoluut niet! Ik ben nog altijd even zenuwachtig zodra ik begin en de onschuld verdampt. Dat is op sommige momenten erg. Je gaat heel gedisciplineerd te werk, maar wat je met kunst creëert, dat is die intensiteit, die nervositeit. Die spannen je aders op.

De eerste drie of vier uur weet ik niet wat ik aan het doen ben. Dat is de hel, helemaal niet plezierig. Eens het schilderij vaste vorm krijgt, eens de stukken van de puzzel in elkaar vallen, dan begint het genieten. Dan kun je dingen doen die mensen niet met het blote oog zullen zien, maar die belangrijk zijn. Voor mij is het altijd een wonder als iets lukt. Vroeger genoot ik nog meer dan vandaag van het bereikte resultaat.

Jan Haerynck (bew. Elien Haentjens)


Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content