Drie vragen aan Roelof ten Napel: ‘Wat valt er weg als ik ermee ophoud mezelf als de hoofdpersoon van mijn leven te zien?’

Hoe schrijf je een boeiende roman over een passief personage dat geen lijn in het eigen leven ziet, vroeg Roelof ten Napel zich af, en hij kwam op de proppen met Over het zwijgen.

Na drie succesvolle dichtbundels stopte Marie twintig jaar geleden met publiceren en ging ze een onopvallend leven leiden. Waarom was ze ooit begonnen met poëzie, laat ­Roelof ten Napel de lezer zich af­vragen in zijn filosofische roman Over het ­zwijgen, en waarom hing ze de pen aan de wilgen? Knipogend naar het existentialistische idee dat het bestaan geen zin heeft tot je die zelf introduceert, laat de schrijver Marie in haar verleden graven, waardoor de kwestie van haar zwijgen aan belang inboet ten voordelen van die van haar zijn. Wie is deze vrouw en wat houdt haar gaande? Zoals Wittgenstein al opmerkte: ‘De vraag naar de zin van het leven wordt niet opgelost door een antwoord te ­vinden, maar doordat de vraag verdwijnt.’

De centrale vraag van je roman lijkt me hoe je een boeiende roman schrijft zonder afgelijnde plot. Hoe heb jij dat gedaan?

Roelof ten ­Napel: Ik heb bijvoorbeeld gekeken naar ­Raymond Chandler. Van de tijd­schriften waarin hij publiceerde, moest die crimeschrijver zo veel mogelijk ­beschrijvingen weglaten. Daar zijn ­onze lezers niet in geïnteresseerd, kreeg hij te horen, ze willen een spannende plot. Welnee, ging hij daartegen in, een plot is wat ons aanzet tot doorlezen, maar de reden waarom we lezen, is niet de oplossing van het mysterie, maar de ­stemming. Plot is een noodzaak, maar als het verhaal zou samenvallen met de plot, zou je net zo goed een korte samen­vatting kunnen lezen.

Een plot is een verhaal construeren met de splinters van het leven, terwijl jij liever de splinters laat zien?

Ten Napel: Zoiets. En je kunt je afvragen of we die verhaaldrang wel ­nodig hebben. Kun je wakker ­worden zonder verhaal, of ­verlies je dan je zelfbeeld? Wat valt er weg als ik ermee ophoud mezelf als de hoofdpersoon van mijn leven te zien?

Of wanneer je stopt met het schrijven van boeken, zoals Marie doet. Ze is nooit gestopt met schrijven omdat ze nooit begonnen is, zegt ze. Voor haar is schrijven geen beroep. Hoe zie jij dat?

Ten Napel: Ik vind het inderdaad gek dat wij er bijna automatisch van uitgaan dat een schrijver blijft doorgaan met schrijven. Er zijn best wel ­mensen die na een of een paar boeken ­gewoon stoppen, zoals J.A. Baker, die het succesrijke The Peregrine schreef en daarna verdween. Voor hem stond ­schrijven niet ­gelijk aan zijn ­identiteit. Stel dat ik op mijn 45^e het gevoel heb dat ik alles wat ik wilde zeggen echt wel heb gezegd, dan zoek ik iets ­anders. Als dat lukt, natuurlijk, want in een kapitalistische ­wereld moet je van wat je doet een baan ­maken als je ervan wilt leven, ook van het schrijver­schap. Het wordt dan iets pragmatisch, wat je doet voor de kost, maar dat ­horen we liever niet, want we ­houden van de romantische kijk op het schrijver­schap.