Wolf Wondratschek laat oude mannen keuvelen, en dat werkt aanstekelijk

Je kunt je hele leven rebelleren, aan het eind word je toch oud. Maar zo heb je wel iets te vertellen. Wolf Wondratschek laat in zijn nieuwe roman een Europese versie van Waldorf en Statler aan het woord.

In Wenen wonen maar twee soorten Russen: miljonairs en musici. Het is Soevorins buurvrouw die die tweedeling hanteert, en hij behoort overduidelijk tot de laatste klasse. De Russische concertpianist spendeert zijn oude dag in de Weense koffiehuizen, waar hij aan de praat raakt met een anonieme Duitse schrijver.

Soevorin leeft tegenwoordig sober: één sigaret per dag en twee repen chocolade voor het slapengaan. Dat was vroeger wel anders. Als wonderkind werd hij door de Sovjet-Unie de wereld rond gestuurd – wie beter dan de fijnvingerige Soevorin om de communistische hegemonie te belichamen? Het was een leven van protserige hotels, uitverkochte concertzalen, idolate vrouwen en vooral – Soevorin blijft een Rus in hart en lever – veel champagne en wodka.

Alleen kreeg hij plots de kolder in de kop. Op een dag besliste hij dat hij het applaus niet meer kon aanhoren. Hij had een punt: Schubert bedanken met banaal handgeklap, eigenlijk is dat een brutale belediging. Daar dacht het Sovjetregime net iets anders over – het volk moest toch zijn vreugde kunnen uiten? De goelags in Siberië wist Soevorin te vermijden maar hij werd wel van de grote podia verbannen. Puur om de partijfunctionarissen te tergen stortte hij zich dan maar op de experimentele, atonale niche. Dat leverde hem sowieso geen applaus op, dus kon je van een bitter win-winscenario spreken.

Een Duitser en een Rus ontmoeten elkaar in een Italiaans restaurant in Wenen: de insteek van Zelfportret met Russische piano leest als het begin van een flauwe grap maar het is net de wrange humor die deze keuvelroman overeind houdt. Het is de geschiedenis die samenkomt aan een cafétafeltje. Wereldoorlogen, communistische en fascistische regimes, de vervlogen grandeur van de Europese cultuur: meer dan twee kletsbejaarden heeft de Duitse schrijver Wolf Wondratschek niet nodig om Europa intellectueel samen te vatten. Hun gesprekken meanderen van Glenn Gould naar de exotische schoonheid van Aziatische violistes, van ouderdomskwaaltjes naar de brille van een dichtregel van Anna Achmatova. Met, stilzwijgend op de achtergrond, het allerbelangrijkste thema: de dood.

Oude mannen die nukkig en dromerig terugkijken op hun levens: een prijs voor literaire originaliteit win je er niet mee, maar Wondratscheks uitwaaierende parlando’s en occasionele bon mots werken wel aanstekelijk. Zonder daarom meteen Rik Torfs te willen aanmoedigen.