In haar essaybundel ‘Zwemmen met zeehonden’ overpeinst Victoria Whitworth onze band met water

Elke dag duikt Victoria Whitworth het Schotse zeewater in. Haar aquatische logboek bevat een schat aan verzonken verhalen.

Ooit waren we vissen. Ooit waagde een vermetel zeedier zich op het droge, kweekte het pootjes en miljoenen jaren later zijn we een van de weinige diersoorten die bijna even makkelijk op land als ter zee gedijen. Of we nu oceanen bevaren of tijdens een hittegolf in zwembadjes spetteren, altijd is er die aantrekkingskracht van het water, altijd willen we terug naar dat prille evolutionaire begin.

Ook schrijfster en archeologe Victoria Whitworth is een hardcore waterrat. Publieke zwembaden met hun chloor, zoet water en koene redders vindt ze maar voor doetjes. Als een echt zeezoogdier duikt ze bijna dagelijks in het zeewater rond de kusten van Orkney, een Schotse eilandengroep waar ooit Picten en Vikingen de plak zwaaiden.

Dat is niet zonder gevaar. Met temperaturen rond het vriespunt loert onderkoeling altijd om de hoek, de onderstromen zijn verraderlijk en de golven beuken meedogenloos in op de grillige rotskusten. Als je niet voorzichtig bent, kan de zee je graf worden.

Toch kan ze het niet laten. Het bar koude water verfrist lichaam en geest, en haar dagelijkse duik leidt haar af van haar aardse problemen. Volgens haar arts kampt ze met een depressie en haar huwelijk dreigt te stranden. Ze dacht dat ze het wel aankon, trouwen met een devote katholiek, maar ondanks haar bekering voelen de mysterieuze rites hol aan: telkens als ze knielt, waant ze zich een bedrieger. Liever verdiept ze zich in oude heiligenlevens en de archeologische vondsten die Orkney historisch zo interessant maken.

Of ze denkt na over sprookjes. Over De kleine zeemeermin natuurlijk, zij het dan in de grimmige versie van Hans Christian Andersen waarin tongen uitgesneden worden. Of over de Schotse zeemythes waarin hitsige zeehonden uit de zee komen om de liefde te bedrijven met vereenzaamde vrouwen. Lariekoek, maar toch blijft ze liever uit de buurt van de echte zeehonden die haar soms speels vergezellen tijdens haar zwemtochten. Om over de orka’s nog maar te zwijgen – mensen behoren niet tot hun dieet, maar een vergissing is snel gemaakt.

Terug op het droge beschrijft Whitworth haar wedervaren in lange, soepele essays die alle kanten op meanderen. Van de kwellingen van hielspoor tot het belang van vroegmiddeleeuwse spiegels: ze rijgt het allemaal netjes aan elkaar tot een vissersnet waarin ze de lezer gevangen houdt. Soms blijft ze lang bij een onderwerp – niet elke lezer zal even geboeid blijven door Noorse etymologie – maar dit logboek biedt vooral een frisse duik in de wereldliteratuur.