Drie vragen aan Lisa Weeda: ‘Oorlogen zijn consumptie­goederen geworden’

Als we oorlogsslachtoffers weer tot leven konden wekken, aldus Lisa Weeda, zouden we dan nog steeds zo vrijblijvend solidair zijn?

​ Zeven maanden nadat Tenebria een oorlog begon tegen ­Besulia duiken er overal lijken op. In bad. Op de zetel. Mensen schrikken zich rot. Het zijn mannen, ­vrouwen en ­kinderen die terug naar huis ­moeten en die door middel van een ­rituele dans weer tot leven kunnen ­worden ­gewekt. Waar Lisa Weeda in haar met de ­Bronzen Uil bekroonde ­debuut ­Aleksandra de voorouders van haar ­Oekraïense familie de ­gedaante van sprekende herten gaf, voert ze in Dans dans revolutie een Notsjnik op, een ­wezen dat tussen leven en dood zweeft en de macht heeft om oorlogs­slachtoffers te verplaatsen. Weeda zoekt aansluiting bij de magisch-­realistische, soms zelfs naar het absurdisme ­neigende strekking in de Oost-­Europese literatuur, maar gaat nooit voluit, wellicht omdat de ­Oekraïense realiteit haar dat belet.

Plaats je jezelf in een bepaalde traditie?

Weeda: De dans en het ritueel heb ik verzonnen, maar ze zijn gebaseerd op Oost-­Europese voor-christelijke tradities die tot de dag van vandaag worden doorgegeven. De roman is trouwens als een heel ander boek begonnen: als non-fictie over de wijze waarop Rusland al dertig jaar in Oost-Europa schaduwgebieden aan het creëren is, zoals Abchazië, Zuid-Ossetië en Trans­nistrië. Die politieke invalshoek is gebleven, maar na de invasie in ­Oekraïne kon ik er alleen maar fictie over schrijven.

Zodat je kon tonen dat het kwaad niet des duivels is, zoals men ten tijde van de Notsjnik dacht, maar in tegendeel al te menselijk?

Weeda: In onze realtime sociale­mediawereld zijn oorlogen consumptie­goederen geworden. We zien alle­maal wat er gebeurt, maar daarom doen we er nog niet meteen iets aan. We volgen, liken en in het beste geval doneren we wat geld. Ook ik maak me er schuldig aan. Naar buiten gaan in plaats van te scrollen en iets concreets doen in je buurt, zou dat niet veel beter zijn? Net na de Russische invasie was ik kwaad. Ik heb toen ook heel wat ­heftige ­statements gedeeld en dito stukken ­geschreven voor kranten. Tot ik besefte dat ik er alleen maar moe van werd.

Zijn we niet allemaal wat oorlogsmoe geworden?

Weeda: Er zijn heel wat sancties uit­gevaardigd de eerste maanden na de invasie. Je begint stilaan te zien dat bepaalde ­Europese staten die ­proberen te omzeilen. De Duitse handel met Kirgizië is bijvoorbeeld verdacht veel toegenomen de ­laatste tijd. Het wordt weer ­gewoon business as ­usual, maar dan via een ommetje. Een ­beetje pijn lijden kan, maar niet te lang. En laat dat nu net het heikele punt zijn in Oekraïne. Een paar maanden wil je best solidair zijn en vluchtelingen opvangen, maar die oorlog kan nog jaren duren. Wat doe je dan? Je langzaam weer overgeven aan het gemak van weleer, vrees ik.