Niet de mens, maar bacteriën en virussen maken de geschiedenis, aldus Jonathan Kennedy.
Het had niet veel gescheeld, aldus Jonathan Kennedy, of baby’s kwamen uit een ei in de plaats van uit de buik van hun moeder. Tot een paar honderd miljoen jaar geleden legden alle dieren immers eieren. Daar kwam pas verandering in toen een spitsmuisachtig wezen besmet raakte met een retrovirus, daardoor een placenta ontwikkelde en daarmee ook het vermogen om een jong binnen het eigen lichaam te dragen.
In Een geschiedenis van de wereld in acht plagen houdt Kennedy een pleidooi voor menselijke bescheidenheid. Het zijn niet de grote heren, type Alexander, Napoleon of Mao die de gang van de geschiedenis bepalen, schrijft hij, evenmin als massabewegingen, maar wel de bacteriën en virussen die ons ziek maken en ons leven op cruciale momenten sturen. Bacteriën maken 13 procent van de totale biomassa op aarde uit en ze bestaan al zo’n 3,5 miljard jaar, terwijl Homo sapiens slechts goed is voor 0,01 procent van die massa en nog maar een goeie 300.000 jaar oud is. Dat die sapiens de neanderthalers uitroeide, zou trouwens wel eens het gevolg kunnen zijn van de ziekten die hij tijdens zijn wandeling van Afrika naar onze streken opdeed en waartegen hij resistentie ontwikkelde. De eerste mensen sloegen hun rivalen dus niet dood, ze besmetten ze, net zoals de Spanjaarden dat veel later met de Azteken zouden doen. En zo gaat Kennedy door. De Peloponesische oorlog werd gewonnen door Sparta omdat Athene geveld werd door tyfus of pokken. Het Romeinse rijk ging ten onder aan een hele reeks plagen en toen in de veertiende eeuw op goed tien jaar tijd 60 procent van de Europese bevolking aan de pest stierf, moest het feodale systeem plaatsmaken voor het kapitalisme.
De eerste mensen sloegen hun rivalen niet dood, aldus Kennedy, ze besmetten ze, net zoals de Spanjaarden veel later met de Azteken zouden doen.
‘Wie alleen een hamer heeft, ziet in ieder probleem een spijker’, zei de Amerikaanse psycholoog Abraham Maslow ooit. Net zoals de historici die de menselijke geschiedenis willen reduceren tot een bijverschijnsel van de klimaatverandering, lijkt ook Kennedy zijn wensen soms voor werkelijkheid te nemen. Het succes van het christendom toeschrijven aan zijn mogelijkheid om troost te bieden bij sterfte door plagen lijkt een leuk idee, maar misschien was er toch meer aan de hand. En dat geldt ook voor zijn bewering dat covid het einde van de westerse hegemonie betekent. Al houdt hij nog een slag om de arm wanneer hij stelt dat we natuurlijk nog niet weten wat er zal gebeuren wanneer de strenge Chinese covidmaatregelen afgeschaft worden. Dat weten we inmiddels natuurlijk wel. Wie al te zeer met zijn tijd meeloopt, wordt er wel eens door omvergelopen, denken we dan, en die schrijft een boek dat bij publicatie al achterhaald is.
