ZIEK VAN A

Een cordon sanitaire. In Antwerpen. En tóch is Cordon geen volgende politieke serie in de aanloop naar de verkiezingen. Wel: een reeks over een virusuitbraak in het Tropisch Instituut – van de hand van scenarist Carl Joos en regisseur Tim Mielants – die de hypochonder in u de komende weken zal aanwakkeren. ‘Onthoud: er bestaat altijd nog zoiets als een gewone verkoudheid.’

Misschien komt het doordat ik de vleugel ‘Malaria’ moest passeren om er te raken. Misschien komt het doordat ik het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpen tout court vooral met enge, enge ziektes associeer. Maar waarschijnlijker is de verklaring dat ik enkele uren eerder net de eerste aflevering had gezien. Soit, feit is dat het de meest zelfbewuste handdruk moet zijn die ik ooit gegeven heb, die aan Tim Mielants en Carl Joos wanneer ze uit hun zetel opstaan om me te begroeten.

‘Jij hebt dat dus ook?’ zegt Mielants. ‘Tegenwoordig moet ik de neiging onderdrukken om deurklinken open te doen met mijn elleboog. Fascinerend wat deze reeks met een mens doet. Als ik nu een film bekijk, denk ik de hele tijd: maar waarom staan die acteurs zo dicht tegen elkaar? Laat eens wat afstand, zoals een normaal mens.’

‘Nog een paar afleveringen en je kijkt bij elke nies of hoest op’, zegt Joos. ‘Dat is de volgende fase. ‘Er bestaat ook nog zoiets als een gewone verkoudheid’, daar hebben we elkaar tijdens het maken van de reeks genoeg aan herinnerd.’

‘Een beetje de running joke op de set’, zegt Mielants.

Enige duiding: de reeks waarvan sprake is Cordon, dat vanaf maandag op VTM te zien is en waarvan Carl Joos en Tim Mielants respectievelijk de scenarist en de regisseur zijn. Een reeks die zich in en rond het Tropisch Instituut afspeelt – vandaar de locatie van het interview – waar een onbekend virus is uitgebroken. Zonder al te veel weg te geven wat niet al in de titel van de reeks zit: om de verspreiding in te dammen, wordt besloten de wijk rond het Instituut af te bakenen met een cordon sanitaire. Iets wat de levens van Liesa Van der Aa, Tom Dewispelaere, Wouter Hendrickx, Veerle Baetens en Geert Van Rampelberg – of toch die van hun personages – binnen en buiten het cordon aardig overhoopgooit.

Voor de duidelijkheid: de geïnfecteerden worden geen zombies, maar gaan – na stevige griepverschijnselen en enige extreme koorts – gewoon dood. Het opzet – het wel en wee van een minimaatschappij – mag dan doen denken aan [Rec], The Mist of The Walking Dead, de horror van Cordon zit uitsluitend in het realisme. Wat zich dus bijvoorbeeld laat merken in die vreemde bewustwording van menselijk fysiek contact na het kijken van één aflevering. Het virus is niet overdraagbaar via de lucht, maar door aanraking, waardoor de hele aflevering lang iedereen op twee armlengtes afstand van elkaar dient te blijven. Iets wat ook na de aftiteling, mits enige aanleg voor hypochondrie, al eens in je hoofd blijft hangen.

Joos en Mielants zitten op twee armlengtes afstand van elkaar.

Misschien ligt dat aan de nogal brede zetels.

Misschien ook niet.

‘Het is ook mogelijk, natuurlijk’, zegt Joos, de man die eerder al de scenario’s voor The Broken Circle Breakdown, De zaak Alzheimer en De behandeling afleverde. ‘De kans is klein, maar het is mogelijk.’ Zeven jaar geleden stootte hij op twee medische artikels die de basis zouden vormen voor de reeks. Het eerste was een onderzoek naar hoeveel mutaties een vogelgriepvirus moet ondergaan om tot een menselijke variant uit te groeien. Dat bleken er drie te zijn, iets wat een laboratorium in Nederland ook uitprobeerde. ‘Natuurlijk, dat was in labomstandigheden’, zegt Joos. ‘De kans dat die mutaties zich in die exacte volgorde in de natuur voordoen, is bijzonder klein. Maar ja, de kans dat je de Lotto wint, is ook astronomisch klein. En toch is er elke week een winnaar. Statistiek is een heel raar ding.

‘Wat ik ook merkte tijdens de research: als zo’n virus er komt, zal het vanuit de dierenwereld zijn. In het Instituut kreeg ik verhalen te horen over valleien in Zuid-Amerika waar kippen gekweekt worden en die in een soort mist van antibiotica hangen. Door dat massale gebruik van geneesmiddelen bij dieren worden virussen geprikkeld om zich sneller te muteren. Ik ben tijdens de research vaak met een ietwat verontrust gevoel naar huis gegaan.’

‘En dat tweede artikel?’

‘Daar kan ik niks over zeggen. Anders geef ik het hele einde van de reeks weg. Maar die twee artikels waren wel het eerste greintje van het verhaal. Met de bedenking: wat als het in mijn wijk zou gebeuren? Ik woon al 53 jaar in dezelfde straat in Hemiksem. Wie van mijn buren zou de held uithangen? Wie zou zich verstoppen? Welke oude vetes zouden weer bovenkomen? Dat idee van die drukpot die zo’n cordon is, leek me wel een interessant uitgangspunt.’

Oorspronkelijk was dat voor een filmscenario, dat tussen The Broken Circle Breakdown en De Behandeling op de back burner belandde, tot Eyeworks het opnieuw opviste – deze keer met het oog op een tv-serie. Joos schreef een jaar aan het scenario, daarna werd Tim Mielants, de regisseur van het laatste seizoen Code 37 en al jaren een grote filmbelofte, gepolst voor de regie. ‘Het was materiaal om met het grootste plezier aan te beginnen’, zegt Mielants. ‘Cordon is niet bepaald een onder-de-kerktorenreeks. Het is uiteindelijk een confrontatie met onze oerinstincten. Dat beest in de mens, dat ofwel voor empathie kiest, ofwel voor survival of the fittest. Dat gegeven vond ik interessant om mee aan de slag te gaan.

‘Tijdens het maken is dat ook een vraag die ik mezelf veel gesteld heb: wat zou ik doen als het in mijn straat gebeurt? Zou ik dan pas mijn ware aard leren kennen? En wil ik die ware aard wel leren kennen? Het was zoeken naar emoties die je hopelijk nooit zult meemaken.’

HET LIJKT, VOOR WIE HUN BEIDER CV KENT, MISSCHIEN EEN beetje een vreemde combinatie: Joos de ervaren ambachtsman en Mielants de beginnende regisseur achter het geschifte Zingaburia en Super 8, die al enige jaren aan het scenario van De Patrick, zijn eerste langspeelfilm over de uitbater van een nudistenkamp, bezig is. ‘Ik denk dat dat net de bedoeling was van de producers’, zegt Mielants. ‘Zet een zieke geest naast de ambachtsman en het resultaat zal ergens in het midden liggen.’

‘Ik zit wat meer op de rem en ben wat meer met de kijker bezig’, zegt Joos. ‘Maar we zaten wel op dezelfde lijn. Ik denk dat we beiden een soort barokmens zijn. Het mag allemaal iets grootser.’

‘Een kruisbestuiving, zoals dat dan heet’, zegt Mielants. ‘En na tien afleveringen gemonteerd te hebben, zie ik de hand van ons beiden er wel in.’

Die hand van Mielants is het makkelijkst te herkennen aan de visuele look van Cordon. Helikoptershots, beelden van bewakingscamera’s en haastig camerawerk: naar Vlaamse televisienormen heeft de reeks iets opvallend filmisch. ‘Grappig dat je dat zegt: ik denk dat mijn hand vooral in het vormgeven van de personages zit, dat hoekje dat er bij iedereen af is’, zegt Mielants. ‘Het visuele kwam vanzelf. Ik had de stijl van Paul Greengrass in United 93 in gedachten, dat semidocumentaire, die illusie van realisme. Ik wilde bijvoorbeeld dat de camera zich tussen de acteurs begaf. Registreren, eerder dan anticiperen: de camera moest te laat komen als er iemand sprak.’

‘We wilden ook heel nadrukkelijk een reeks van nu maken’, aldus Joos. ‘In de eerste aflevering valt het nog niet zo op, maar we wilden geen klassieke lineaire vertelling. De reeks moest een flipperkast zijn, waarin de camera van personage naar personage kaatst. Lex belt met Jana, Jana zet de televisie aan, het beeld verschuift van de tv naar de plek waar de beelden worden geschoten. Blogposts, nieuwsuitzendingen, Facebookstatussen, gsm’s: iedereen is gelinkt aan iedereen. Dat wilden we ook laten zien. ‘

Het pleit dan ook voor VTM dat ze de reeks groen licht heeft gegeven. In tijden waarin prestigieuze fictie meer en meer een passe-partoutbegrip is geworden voor pretentieuze fictie, is het fijn om te zien dat een tv-reeks ook nog eens ambitieus mag zijn. Of ze die ambities ook kunnen waarmaken, is na één aflevering nogal vroeg om te zeggen, maar duidelijk is dat Cordon geen zoveelste policier is, maar een eigen gezicht heeft, zowel visueel als qua vertelling.

En: een reeks die in handen is van haar makers. Na het succes van Clan, voor een flink stuk de verdienste van showrunner Malin-Sarah Gozin, heeft VTM meer ruimte gegeven aan de bedenkers van reeksen om controle te houden over alle stadia van het maakproces – zie ook: Tim Van Aelst en Safety First.

‘Het is niet dat we hier echt met een showrunner zoals Malin-Sarah hebben gewerkt, maar de reeks bleef wel in de handen van de makers’, zegt Mielants.

‘Ik heb al veel voor Vlaamse tv-fictie geschreven,’ zegt Joos, ‘van Windkracht 10 tot In Vlaamse velden, maar dit is de eerste keer dat ik ook na het scenario betrokken ben – iets waar we met een aantal scenaristen al een jaar of vijftien voor ijveren. Het grote voordeel is dat je de dialoog langer kunt openhouden. Normaal geef je je scenario af en zie je twee jaar later op tv wat het geworden is. En dan merk je bijvoorbeeld dat de scènes die jij het beste vond om een of andere praktische reden niet eens gedraaid zijn – terwijl je dat met enig overleg wel had kunnen oplossen. Nu heb ik het hele proces mee kunnen volgen – alleen op de set ben ik niet zo veel aanwezig geweest. Je bent veel intenser betrokken, meer emotioneel verbonden ook. Ik heb meer dan ooit het gevoel dat de reeks iets persoonlijks is.’

‘Voor Cordon was het ook bijna noodzakelijk dat de scenarist in de buurt bleef’, zegt Mielants. ‘Zo veel personages, zo’n moeilijke plot: dan heb je iemand nodig die mee het overzicht kan bewaren.’

DE DEUR VAN DE LOBBY GAAT OPEN. EEN MAN MET GROEN masker en rubberen handschoenen loopt met snelle pas langs ons heen.

Hij blijkt het keukenpersoneel te zijn.

Onwillekeurige angst voor handschoenen en maskers na de eerste aflevering: nóg zoiets.

MOCHT U ZICH TROUWENS AFVRAGEN WAAROM HET TROPISCH Instituut midden in een stad neergepoot wordt: daar bestaat wel degelijk een logische verklaring voor. ‘We zijn hier niet ver van de gedempte zuiderdokken,’ zegt Joos, ‘de dokken waar, voor ze gedempt werden, de Congoboten aankwamen. Het Instituut stond oorspronkelijk dus midden in het havengebied; de matrozen konden recht van het schip zich gaan laten onderzoeken. Vandaar.’

‘Jullie hebben echt wel je research gedaan, hé?’

‘Dat moest ook wel’, zegt Joos. ‘Maar niet overdreven. Je kunt je daar ook in verliezen. Voor je het weet, zit je een hele dag te googelen op de hedendaagse trends in mondmaskers. Maar ik weet ondertussen wel onnodig veel over onderdrukambulances, de beveiliging van het Instituut hier of de ontwikkeling van virussen.’

‘We hebben wel ons werk gehad’, zegt Mielants. ‘De eerste griepaanval in de quarantainecel bijvoorbeeld, daar hebben we heel hard aan gewerkt. Dat moest écht zijn. We hebben heel veel make-uptesten gedaan op basis van research – fotoresearch van zwaar zieke mensen, beelden van baby’s met rillende koortsaanvallen. Kijken wat werkte – die scène moest aankomen. Voor mij was het de sleutel tot de reeks: als je die eerste virusaanval niet gelooft, dan zul je daarna op iedere nies letten.’

Dat de scène werkt, mag onderhand wel duidelijk zijn. Al moet het gezegd, voor een reeks waaraan zoveel aandacht is besteed, zat ik na aflevering één wel met een flinke bedenking.

‘Wat dan?’ vraagt Joos.

‘Als het virus zich als een gewone griep manifesteert, waarom werden de eerste zieken dan meteen in quarantaine geplaatst?’

Een geheimzinnige glimlach bij beide heren.

‘Het is goed dat je je dat afvraagt’, zegt Mielants.

‘Heel goed’, zegt Joos.

‘Je móét je dat ook afvragen.’

‘Maar we gaan niet zeggen waarom.’

‘LIGT DAT NU AAN MIJ OF WAS IEDEREEN DAARBINNEN OPVALLEND ziek?’ vraag ik als we het Instituut buiten stappen.

‘Hoezo?’

‘Bij iedereen die passeerde, zag ik alleen maar ontstoken neusvleugels, rode huidvlekken en bloeddoorlopen ogen.’

‘Voilà’, zegt Joos met een grijns.

Er is altijd nog zoiets als een gewone verkoudheid: een mens durft het al eens te vergeten.

CORDON

Vanaf 10/3 elke maandag om 21.45 uur op VTM.

DOOR GEERT ZAGERS

TIM MIELANTS ‘WAAROM WERDEN DE EERSTE ZIEKEN METEEN IN QUARANTAINE GEPLAATST, TERWIJL ZE GEWOON GRIEPSYMPTOMEN HEBBEN? HET IS GOED DAT JE JE DAT AFVRAAGT.’ CARL JOOS ‘HEEL GOED.’ MIELANTS ‘JE MÓÉT JE DAT OOK AFVRAGEN.’