Geen melkwegstelsel is ver, ver genoeg om eraan te ontsnappen: op 16 december worden de bioscopen bezet door The Force Awakens, de zevende episode in de Star Wars-saga. De fans slijpen hun lichtsabels, de critici hun messen. Een duel tussen de Darth Vader en de Luke Skywalker van de redactie. Niels Ruëll: ‘The Force is een farce!’ Dennis Van Dessel: ‘Star Wars is familie!’
DE DARK SIDE VAN STAR WARS
Star Wars afvallen, dat doe je niet. Dat is moord op het kind dat je ooit was. Toch als je zoals ik hebt moet pleiten en bleiten om in de vroege jaren tachtig naar A New Hope (1977), The Empire Strikes Back (1980) en Return of the Jedi (1983) te mogen kijken en de rest van dat grauwe decennium al zoemend doorbracht, met een zaklamp als lichtsabel. Maar het moet maar eens gedaan zijn met dat intergalactische gedweep met een ruimtesaga voor tien- tot veertienjarige jongens die mettertijd veel te serieus genomen is door zowel bedenker George Lucas als door de 501 legioenen fans die de franchise claimen met een hardnekkigheid die je doet twijfelen aan het verschil tussen Jedi en jihadi.
Ben ik een kniesoor die kleine jongens hun pleziertje misgun? Het plezier van de versnelde hartenklop wanneer de eerste noten van de door John Williams geschreven ouverture een machtig avontuur beloven met heroïsche zwaardgevechten, spannende achtervolgingen, fabelachtige decors en meer wonderlijke creaturen dan Pairi Daiza kan betalen. Ik ben een kniesoor die hen dat net wél gunt, maar zich tegelijk afvraagt of die magische ervaring nog mogelijk is, als het moet van papa, die last heeft van onbedwingbare nostalgie. Als de zaal vol zit met pubers van dertig tot zeventig jaar die hun Chewbacca- of Darth Vader-figuren niet uit hun doos halen omdat ze dan hun waarde verliezen. Als het moet van Lego, Hasbro en de rest van de speelgoedindustrie. Als het moet van de oude en nieuwe media, die als willoze clones meestappen in de gewiekste marketingcampagne die de komst van de nieuwe Star Wars drie jaar lang wekelijks onder de aandacht bracht door een tipje van de sluier te lichten, waarna er geen maat stond op het analyseren van elke toegeworpen kruimel informatie. Als het moet van Disney.
Van Disney? Van Disney! George Lucas koesterde zijn onafhankelijkheid en ging er prat op dat hij zijn imperium eigenhandig uitbouwde, buiten Hollywood om. Maar die trots slikte de beroerde regisseur en begenadigde entrepreneur in 2012 in voor vier miljard dollar. Zoveel betaalde Disney voor zijn baanbrekende bedrijven in visuele effecten (Industrial Light & Magic) en sounddesign (Skywalker Sound) én de Indiana Jones– en StarWars-franchises. Vier miljard dollar is veel geld. Maar Disney ziet de dingen groot. Na The Force Awakens volgen in 2017 en 2019 nog twee nieuwe episodes. Volgend jaar al brengt Rogue One het verhaal van Han Solo, de eerste in een reeks spin-offs. Het plan is om van Star Wars een eeuwige franchise à la James Bond te maken en het Star Wars-universum als een supernova te laten uitdijen zoals de superheldenstal van Marvel. Het merk wordt nog meer te gelde gemaakt via speelgoed, games en Yodaslabben met het opschrift ‘feed me you must’. Met die ‘feed me dollars’-mentaliteit kun je Disney bezwaarlijk tot het kamp van het rebel scum rekenen. Dus wel tot het sinistere Imperial-kamp? Natuurlijk niet, zo simplistisch deelt enkel Star Wars de wereld in goed en kwaad op.
Maar de huidige hype is zo groot dat enige bijstand van de Duistere Kracht niet uit te sluiten valt. Massaal veel tickets zijn in voorverkoop aangeschaft terwijl dat geen traditie is in de bioscoopsector. De trailers werden in twee dagen tijd meer dan 26 miljoen keer bekeken en zelfs door serieuze media geanalyseerd zoals de ingewanden van een kip door voodoowaarzeggers. Dat enthousiasme is onwezenlijk als je ook maar even stilstaat bij de sof die de vorige trilogie, Episodes 1-3, was. Iets wat de marketingcampagne angstvallig tracht te verhinderen. The Phantom Menace (1999), Attack of the Clones (2002) en Revenge of the Sith (2005) waren enkel financieel een succes. De dialogen waren nog krakkemikkiger dan we gewend waren van deze populaire vulgarisering van mythes en freudiaanse theorietjes of de mix van filmgenres overgoten met een puriteinse moraal en zweverig geloof in the force. Hayden Christensen slaagde erin nog houteriger te acteren dan Mark Hamill, de originele Luke Skywalker. Zo schattig de Ewoks waren en zo harig Chewbacca, zo irritant was de uit bits en bytes opgetrokken Jar Jar Binks. Tot overmaat van ramp schoten de prequels zelfs visueel tekort.
De onoverzienbare grote massa fans schijnt ervan uit te gaan dat alles weer goed komt nu George Lucas opzijgeschoven is ten voordele van J.J. Abrams. De fanboy die Star Trek reanimeerde en de tv-serie Lost in nonsens verdronk, zal het er beter afbrengen. Moeilijk is dat niet. Maar valt er op meer te hopen dan op risicoloze popcornpret? Een terugkeer naar de stoffige fun van A New Hope is niet mogelijk. De Star Wars-fabriek moet meer dan ooit renderen. Het basisidee, een opwindend ruimteavontuur voor jongetjes, is far, far away. Lucas én de fans zijn veel te snel en te fel beginnen te geloven in de verzinsels en de holle mystiek van The Force die met ons is. In de trailer van The Force Awakens is het weer van dat: ‘De Kracht. Hij roept je.’ Deze Darth Vader adviseert: laat hem roepen. The Force is een farce. Join the dark side!
DE FORCE VAN STAR WARS
Sinds de release van A New Hope is Star Wars beladen met zo ongeveer alle zonden van het universum – de vermeende infantilisering van de filmindustrie, de dood van de filmauteur in Amerika, de harteloze commercialisering van de studio’s en de opwarming van de aarde: noem het en George Lucas heeft er wel de schuld van gekregen.
Mag ik dat een beetje makkelijk vinden? En onverdiend? Min of meer het filmische equivalent van de uitspraak ‘het is de schuld van de sossen’? Het is hoog tijd om een aantal clichés over Lucas en Star Wars uit de wereld te helpen.
Laat me beginnen met de zwaarste beschuldiging van allemaal: het idee dat George Lucas zijn eigen generatie filmartiesten in het zwarte gat zou hebben gekatapulteerd. In de jaren zeventig gaven de filmstudio’s namelijk een tijdlang alle creatieve vrijheid aan getalenteerde jonge honden als Martin Scorsese, Francis Ford Coppola, Brian De Palma en William Friedkin – het Nieuwe Hollywood. Een gouden tijd brak aan, maar toen – zo gaat het verhaal – kwam George Lucas met A New Hope, een conventionele avonturenfilm, en was het spelletje uit. De studio’s wilden meer van dat en legden de creativiteit van de regisseurs stante pede aan banden. Er zit een geweldige tearjerker in. Alleen is dat verhaal onzin. Zo fictief als dat van Darth Vader en Luke Skywalker.
Ten eerste: Star Wars was uiteraard niet de eerste blockbuster. Twee jaar eerder had Steven Spielberg al Jaws gemaakt, waarvoor mensen ook tot twee straten verder stonden aan te schuiven, en waarvan er ook merchandising werd gemaakt. En je kunt nog veel verder teruggaan: al in 1959 werd er Ben-Hur-motorolie verkocht, Ben-Hur-kruidenmengeling en ga zo maar door. Die films werden evenzeer commercieel uitgebuit als Star Wars, maar daar spreekt niemand over.
Ten tweede: het Nieuwe Hollywood had van Lucas’ ruimtesprookje op zich niets te vrezen. Het feit dat Scorseses New York, New York (1977), Michael Cimino’s Heaven’s Gate (1980) en Coppola’s One from the Heart (1981) – allemaal erg dure producties – stuk voor stuk flopten, heeft méér te maken met het einde van dat tijdperk dan met het succes van Star Wars.
Oké, hoor ik u denken, maar was dat succes verdiend? Is de haast religieuze adoratie die de films genieten er niet een beetje over? Over de originele trilogie zijn zelfs de haters het min of meer eens: veel beter zal blockbustercinema niet worden. Coole actiescènes, een van de meest memorabele schurken en astmalijders uit de filmgeschiedenis, Harrison Ford die voor droge oneliners zorgt en princess Leia in haar gouden bikini – wie kan daar iets tegen hebben? Hell, die gouden bikini was al meer dan genoeg.
De prequels daarentegen, dat is een ander verhaal. Zelfs zelfverklaarde fans klaagden over de plotlijnen, de dialogen, de personages en de overdosis cgi. Maar welke fans zijn dat? Hoe noemen we een voetbalsupporter die meteen afhaakt als zijn ploeg eens een match verliest? Mossels, noemen we dat. Of incivieken, zoals tijdens WO I. De slachtoffers worden honderd jaar later nog beweend.
Want leg gerust de dialogen van de prequels nog eens naast die uit pakweg Avatar (2009). En vergelijk zéker de actiesequensen uit de prequels met eender welke episode uit pakweg de Pirates of the Caribbean-serie of het verzamelde werk van Michael Bay: het verschil is immens. Overigens, of u dat nu wilt of niet: tegen de tijd dat Anakin Skywalker ten prooi valt aan the dark side in Revenge of the Sith ben je wel méé. The Phantom Menace werpt een oneerlijk duistere schaduw over die hele prequeltrilogie, maar als je het nuchter bekijkt, zie je dat die vanaf Attack of the Clones een versnelling hoger schakelt.
Dus ja, ik durf ongegeneerd uit te kijken naar The Force Awakens. Vooral omdat J.J. Abrams een ideale stuurman is om de franchise weer in de goede richting te loodsen. Met de twee Star Trek-films en Super 8 leverde hij superieur Hollywoodentertainment af, waaruit blijkt dat hij ook een kind van de jaren tachtig is. Hem de nieuwe Spielberg noemen, is voorlopig te veel eer, maar Abrams weet hoe hij actie in beeld moet brengen en hij beseft dat hij zijn personages niet mag vergeten. Bovendien gebruikt hij voor The Force Awakens zo veel mogelijk ouderwetse effecten, zoals miniaturen, en draait hij op traditionele 35mm-film. Nostalgici die een zure smaak overhielden aan de prequels, kunnen dus gerust zijn. Het scenario is trouwens meegeschreven door Lawrence Kasdan, de schrijver van The Empire Strikes Back, nog steeds verreweg de beste film uit de hele reeks. The Force is strong in this one!
Laat de cultuurpessimisten maar zeuren. Zet gewoon je stormtrooperhelm op, laat de Imperial March door je oren schallen en begeef je naar The Force Awakens in de warme wetenschap: die mensen hier, met hun Yodamaskers, lichtsabels en licht scheefgegroeide emotionele ontwikkeling… dat is familie. Try not. Do or do not. There is no try.
STAR WARS EPISODE 7:THE FORCE AWAKENS
Vanaf 16/12 in de bioscoop.
DOOR NIELS ‘DARTH’ RUËLL EN DENNIS ‘SKYWALKER’ VAN DESSEL – FOTO’S JEF BOES
Niels Ruëll : ‘HET BASISIDEE VAN STAR WARS, EEN OPWINDEND RUIMTEAVONTUUR VOOR JONGETJES, IS NA AL DIE JAREN FAR, FAR AWAY.’
Dennis Van Dessel : ‘J.J. ABRAMS IS DE IDEALE STUURMAN OM DE FRANCHISE WEER IN DE GOEDE RICHTING TE LOODSEN.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
