Moederdag, feest van de bloem- en wenskaartenhandel. Maar ook een zegen voor het lichte lied. Want zoals u en ik bij het kiezen van een ruiker, zo sloven veel songschrijvers zich bij het smeden van liederen uit omdat ze hun moesje een warm hart toedragen. Of net niet. ‘You stupid, sadistic, abusive fucking whore… get ready to die!’ De vele soorten en maten van mama’s in liedjes.

‘Het geluk van een kind begint in het hart van de moeder.’ Allemaal best hoor, Phil Bosmans. Maar zelfs een pater die in spreuken sprak, moet hebben ingezien dat net moeders het geluk van hun nageslacht soms onbewust verbuigen of de nek omwringen. Als ze – meestal door, al dan niet veel te vroeg, te sterven – al geen peilloos diepe put van droefenis slaan. Vanzelfsprekend: geen twee moeders zijn gelijk. Maar lang hoeft men niet door de populaire liedjescanon te grasduinen om te merken dat er toch gemeenschappelijke eigenschappen bestaan.

MAMA’S DIE MET WEINIG MIDDELEN SUPERSTERREN KWEKEN

Als het erop aankomt moederlief te bedanken voor hun eigenste kostbare adem, zijn rappers de Phil Bosmansen van de pop. De gangster, de arrogante etter, het straatschoffie, de grootstadspoëet: stuk voor stuk zien ze hun zorgvuldig opgebouwde façade tot gruis herleid wanneer de oervrouw hun rijmelarijen binnendringt. De teneur is doorgaans dezelfde: een nederige buiging voor de vrouw die het als alleenstaande ouder zo lastig had ‘raising ghetto kids in the hood‘, zoals New Yorker Nas rapte in Dance, een nummer geschreven na de borstkankerdood van zijn moeder. Bij Snoop Dogg is dat bondig: ‘Through all the drama, I love my momma’ (in I Love My Momma). Bij Ghostface Killah: ‘Sadly, daddy left me at the age of six / I didn’t know nuttin but mommy neatly packed his shit’ (in All I Got Is You). Ook Jay-Z en de onvermijdelijke Kanye West hebben er in meer dan één nummer geen doekjes om gewonden: aan hun maternale opvoeding hebben ze het te danken dat ze het respectievelijk tot superster en heerser van de melkweg hebben geschopt. Talent valt, zo verduidelijkt West in Hey Mama, dan ook niet ver van de boom: ‘Can’t you see, you’re like a book of poetry / Maya Angelou, Nicky Giovanni, turn one page and there’s my mommy.’ Een ontroerende observatie.

Maar tot nader order blijft de bekendste hiphoplof voor een werkloze, berooide single momTupac Shakurs Dear Mama. Daarin bloedt Shakurs hart van spijt voor zijn piepjonge, criminele levenswandel: ‘And even though I act craaazy / I gotta thank the Lord that you made me.’

Om deze categorie af te ronden toch nog even naar de andere kant van het emotionele spectrum wippen. In zekere zin maakte het bekendste muzikale white trash-gebroed Eminem met nummers als Cleaning Out My Closet, My Mom of Kill You eveneens wenskaartjes. Een kogel in haar lijf, seksuele aanranding door hemzelf: dát verdiende Deborah Mathers – toegegeven, geen toonbeeld van moederschap – en niets anders. Maar zelfs die gloeiend hete soep is met het verstrijken van de jaren danig gekoeld, zoals u verder zult lezen.

MAMA’S DIE VOOR FOUTE MANNEN VALLEN

Stiefvaders, met name. De bekendste rockzanger die dat ongenoegen songgewijs heeft geventileerd, is ongetwijfeld Eddie Vedder. De demotape waarmee hij de leden van het in staat van oprichting verkerende Pearl Jam van de sokken blies, bestond uit drie songs. Gezamenlijk – en ongetwijfeld naar het voorbeeld van Vedders grote jeugdhelden The Who – vormden die een rockopera in zakformaat, getiteld Momma-Son. Vedder was nog geen jaar oud toen zijn ouders scheidden. Dat zijn moeder hertrouwde en Vedder pas na de scheiding vernam dat zijn real daddy enkele duizenden kilometers verder op sterven lag, we vernamen het in de doorbraakhit Alive. En dat terwijl Vedder als tiener wel doorhad dat de man die hij als zijn vader beschouwde geen goede partij was voor zijn moeder. Better Man was een van de eerste songs die hij schreef: ‘She lies and says she’s in love with him, can’t find a better man.’ Billie Joe Armstrong, voorman van Green Day, maakte op zijn veertiende overigens een gelijkaardige gezinsinschatting met Why Do You Want Him?‘I saw you standing alone / With a sad look on your face / You call him on the phone / Looks like he left you / Without a trace.’

Toch zijn niet alle stiefvaders harteloze bruten. Althans, zo leren we op Sufjan Stevens‘ jongste plaat, het ontroerend mooie Carrie & Lowell. Zo troebel de relatie met zijn door alcohol, drugs en mentale stoornissen geplaagde moeder Carrie, zo vruchtbaar was die met aangenomen pa Lowell Brams. Volgens Sufjans Stevens zelf wellicht zijn voornaamste muzikale mentor, en ook de man met wie hij zijn label Asthmatic Kitty uit de grond heeft gestampt.

MAMA’S DIE DE HEL OP AARDE SCHEPPEN

Zullen we toch even een karikatuurtje in dit overzicht smokkelen? Het is dan ook een goeie. Met Mother Knows Best schildert folkrocker Richard Thompson een vlammend maar hilarisch portret van de universele moeder als een onbarmhartig, vilein wezen. ‘O you lost your job, well ain’t that a shame / You got nobody but yourself to blame / You deserve everything you get for such a carelessness / And don’t eat your peas off the knife, ‘cause mother knows best.’ Een kluif voor Kind & Gezin? Niet echt. Mother Loves Best gaat namelijk over Margaret Thatcher. Niet het lied dat Thompson op de begrafenis van zijn moeder speelde, dus – dat was Meet on the Ledge. Een veel minder geslaagde poging tot humor was Mother van The Police. Een hysterisch, cabaretesk nummer van gitarist Andy Summers, dat kant A van de plaat Synchronicity ontsiert, waarin hij ma als een verschrikkelijk bemoeiziek mens neerzet. En hij tot zijn grenzeloze frustratie vaststelt dat ‘every girl that I go out with/ Becomes my mother in the end’. Goed, ook een spotbeeld.

Net als Institutionalized van thrashband Suicidal Tendencies, waarin zanger Mike Muir het opneemt voor elke puber met een ontwikkelend brein die plots tegen het razende onbegrip van zijn ouders moet opboksen. Een jongen zit op zijn kamer, ‘staring at the wall thinking about everything/ But then again I was thinking about nothing’, en dat ernstige gedrag zint mams niet in het minst. ‘And she goes: What’s the matter with you? / I go: There’s nothing wrong mom / And she goes: Don’t tell me that, you’re on drugs!’ Enfin, zo gaat het nog een poos heen en weer, waarna het verhaal op een collocatie van de zoon afstevent.

Overtrokken? Dan moet u Down with the Sickness van Disturbed eens op de weegschaal leggen. ‘Why did you have to hit me like that, mommy?/ Don’t do it, you’re hurting me / Why did you have to be such a bitch.’ Om met loodzware roffels de pointe te leveren: ‘I don’t need this shit / You stupid sadistic abusive fucking whore / How would you like to see how it feels mommy / Here it comes, get ready to die.’ Geen paniek: zanger David Draiman gebruikt mommy als metafoor voor de goegemeente die einzelgängers desnoods kwaadschiks in de pas probeert te doen lopen. En dus ook niet moet opkijken als er af en toe eens eentje terugslaat. Oef.

MAMA’S DIE HUN VERLOREN ZONEN MET HANGENDE POOTJES ZIEN TERUGKEREN

Metallica prijzen vanwege de teksten is geen wijdverbreide praktijk. Maar op Moederdag is alles een beetje anders. Take it away, James. ‘Mama, now I’m coming home / I’m not all you wished of me / A mother’s love for her son / Unspoken, help me be / I took your love for granted / And all the things you said to me / I need your arms to welcome me / But a cold stone’s all I see.’ De jonge James Hetfield was misschien niet eens zoveel baldadiger dan de doorsneezestienjarige. Maar omdat zijn moeder net tijdens die apenjaren door kanker werd geveld – haar specifieke christelijke geloof stond geen enkele vorm van medicatie toe – heeft ze nooit mogen meemaken waartoe hij allemaal is staat was. Die oprechte, levenslang mee te dragen spijt is wat Mama Said een van de meest atypische Metallicasongs maakt – zelfs onder de ballades.

Ook Mark Kozelek van Sun Kil Moon weet hoe scherp de tanden van de schuld aanvoelen. In 1936, een song op Perils from the Sea, een samenwerkingsplaat met Jimmy LaValle (The Album Leaf), herinnert hij zich een haast traumatisch voorval. Veertien was hij toen hij een oude dime (een munt van 10 dollarcent) uit zijn moeders lade stal en doorverkocht, om maar een zakje wiet te kunnen scoren. Tot de onschatbare sentimentele waarde van dat geldstuk hem na enkele maanden een dreun verkoopt. Hij biecht alles op aan mommy dear, maar zal de rest van zijn dagen elk tiencentstuk op het jaartal controleren. Tot hij op een dag in een wegrestaurant een ‘1936’ als wisselgeld in handen krijgt geduwd. ‘Sent it to my mom, said it ain’t the one / But please forgive me, please, for the hurt that I have done / I won’t stop looking, hurts me to this day / You know I love you Mom, no words could ever say.’

Ter afronding van deze categorie: alweer over naar Eminem. Want welke verbazingwekkende regels ontsnapten hem daar vorig jaar in de single Headlights? ‘I love you, Debbie Mathers.’ En neen, ‘I’m not making jokes’. De nu 42-jarige Marshall Mathers heeft het zijn moeder effectief vergeven dat ze indertijd valium door het voedsel van haar kinderen mengde, en zijn jongere broer Nathan verplicht voor adoptie moest afstaan. Het water tussen de twee blijft weliswaar diep, maar toch: ouder worden, het doet wat met moeders en zonen.

MAMA’S DIE ER VOOR HET LANGE LEVEN ZIJN

Lennon-McCartney: het wonderbaarlijkste songschrijfschap dat de pop ooit gekend heeft. Wat maakte dat die twee jonge Liverpoolse rock-‘n-rollers al snel tegen elkaar gingen aanleunen, was dat ze beiden nog tiener waren toen hun moeder overleed. Paul McCartney schreef Let It Be nadat zijn moeder (Mary Mohan met haar meisjesnaam) sussend aan hem was verschenen in een droom, in de turbulente tijden waarin de vier uit elkaar groeiende Beatles The White Album probeerden af te werken. In John Lennons geval kwam de dood van Julia Stanley op zijn zeventiende des te harder aan omdat hij grotendeels door zijn tante was opgevoed, en daardoor – onterecht – veronderstelde dat hij door zijn eigen moeder in de steek was gelaten. ‘Mother, you had me / But I never had you’ (in Mother). Songs als Julia, I’m a Loser, Yes It Is: ze bewezen dat Stanley alleen in Yoko Ono een concurrente had als John Lennons belangrijkste muze.

Songs over de dood van een moeder, het zijn wel de laatste die een mens wil schrijven. Maar soms zijn het wel de mooiste. Boudewijn de Groot verloor de vrouw die hem het leven schonk toen hij amper een jaar was. Maar het bloed kruipt waar het niet gaan kan. In 1975 schreef hij Moeder voor haar: ‘Ik mis ze soms / Maar ik weet er weinig van.’Henny Vrienten vereeuwigde zijn moeder, die 93 werd, dan weer in het voor zijn doen heel persoonlijke Lieske: ‘Ik weet nog hoe je rookte, met onwennige gebaren.’ Countryrocklegende Gram Parsons schonk de wereld Brass Buttons, eveneens geschreven in een waas van liefdevolle herinneringen. ‘Her words still dance inside my head / Her comb still lies beside my bed / And the sun comes up without her / It just doesn’t know she’s gone.’

De laatste, maar veelzeggende woorden laten we aan cultfolkchanteuse Vashti Bunyan. Vorig jaar bracht zij op haar 69e Heartleap uit, haar derde plaat nog maar. Een plaat over de cyclus van het leven, daarop kon een song simpelweg Mother genaamd niet ontbreken. Bunyan, zelf grootmoeder, ziet haar jonge moeder zingen en dansen doorheen de kier van een ongesloten deur. En strijkt een patinalaagje spijt over die nog altijd levendige nagedachtenis. ‘I was her only audience / She believes herself alone / My applause should have been rapturous / But I close the door / And turned, turned away.’ Een moeder heb je inderdaad voor het leven. Het had er eentje van Phil Bosmans kunnen zijn.

DOOR KURT BLONDEEL