‘Verkrachting is ook een vorm van communicatie’

Na Oasis en Secret Sunshine tekent Lee Chang-dong met Poetry opnieuw voor een aangrijpend vrouwenportret boordevol onderhuidse suspense. De Zuid-Koreaanse Douglas Sirk over Alzheimer, Hitchcock en de dood van de auteurscinema. ‘Films over échte mensen met échte problemen zijn museumstukken geworden.’

Blitse spektakelcinema heeft romancier en regisseur Lee Chang-dong (56) nooit gemaakt. Toch heeft de voormalige minister van Cultuur zich discreet opgewerkt tot een van de groten van de bloeiende Koreaanse cinema. Terwijl de meesten van zijn filmende landgenoten in superieure genrefilms uitblinken – denk aan Bong Joon-ho, Kim Ki-duk of Park Chan-wook – houdt Lee het liever sober en sereen. Al wil dat niet zeggen dat zijn neoklassieke melodrama’s daarom minder impact hebben. Wel integendeel.

Probeer maar eens onbewogen te blijven bij zijn nieuwe, in Cannes met de scenarioprijs bekroonde film Poetry. In zijn zesde langspeler doet Lee het verhaal van een kranige bejaarde dame (de Koreaanse legende Yoon Jeong-hee) die zich inschrijft voor een cursus poëzie, hoewel haar geest en lichaam het laten afweten en haar kleinzoon van verkrachting wordt verdacht.

Klinkt niet sexy of opwindend? Let maar op, u zult met een volgesnotterde doos Kleenex, een gesloopt zenuwstelsel en diepe inzichten over de pijn van het zijn de bioscoopzaal verlaten. In afwachting een gesprek met de Koreaanse maestro.

Je bent naast cineast ook schrijver. Wat betekent poëzie voor jou?

LeeChang-dong: Voor mij is poëzie niet alleen het bezingen van een mooie bloem. Het gaat ook over het vinden van schoonheid in wat lelijk of pijnlijk is. Hetzelfde geldt voor cinema. Cinema hoeft niet per se mooi of spectaculair te zijn. In mijn films tracht ik het tragische of het wonderlijke te vinden in het banale. Hitchcock zei ooit: ‘Cinema is het leven zonder de saaie stukken, hoewel die daar 99 procent van uitmaken.’ Mijn cinema focust net wel op die ‘saaie stukken’ en wil de emoties daarin tastbaar maken. Alleen vrees ik dat cinema over échte mensen met échte problemen tegenwoordig ten dode is opgeschreven. Niet dat er geen goede films meer gemaakt worden, maar door de commerciële logica krijgen ze geen kans meer in de zalen. Ze worden gedegradeerd tot museumstukken. Daarom betwijfel ik of ik over tien jaar nog een film als Poetry zal kunnen maken.

Je hoofdrolspeelster Yoon Jeong-hee is fenomenaal, hoewel ze al vijftien jaar niet meer had geacteerd.

Lee: In Korea is ze een levende legende. Ze heeft in meer dan driehonderd films gespeeld, maar vond de rollen die ze de voorbije vijftien jaar aangeboden kreeg niet interessant. Ik had het enorme geluk dat ze mijn vorige films goed vond en bijgevolg bereid was om een comeback te wagen. De reden dat ze zo goed en spontaan acteert, is trouwens in grote mate te danken aan haar jarenlange inactiviteit. In die tijd is de Koreaanse film zo ingrijpend veranderd dat alles nieuw was voor haar. Ze had zelfs nog nooit een film gemaakt die enkel op locatie en zonder postsynchronisatie is gedraaid.

Haar personage Mija wil ondanks haar beginnende dementie gedichten leren schrijven. Is poëzie voor haar een manier om Alzheimer te bekampen of te accepteren?

Lee: Beide. Door naar de juiste woorden te zoeken, oefent ze haar geheugen en verzet ze zich tegen haar ziekte. Tegelijk helpt de poëzie haar om de harde realiteit te verzachten. Even kan ze de verkrachtingszaak vergeten, denkt ze niet aan haar aftakelende lichaam en gaat ze op in de schoonheid van een bloem. In de titel wilde ik heel concreet zijn, maar de onderliggende thema’s moet je als kijker zelf invullen.

Net als in je vorige films komen er een verkrachtingszaak en gehandicapte personages in voor. Wat heb je daarmee?

Lee: Communicatie is een van de centrale problemen binnen onze maatschappij. Veel mensen liggen in de knoop met hun gevoelsleven en doen zowel letterlijk als figuurlijk aan cocooning. Voor een gehandicapte is een lichaam nog meer een cocon dan voor een zogenaamd ‘normaal’ mens, hoewel ze dezelfde emoties hebben als elk van ons. Verkrachting is trouwens ook een vorm van communicatie. Het gaat om het doorbreken van fysieke integriteit, om het perverteren van menselijke verhoudingen.

Na ‘Oasis’ uit 2002 heb je de camera twee jaar aan de haak gehangen om minister van Cultuur te worden. Hoe kijk je op die periode terug?

Lee: Ik ben blij dat ik het gedaan heb, al heb ik geleerd dat je als overheid niet zo gek veel kunt doen. Korea heeft de voorbije twintig jaar een enorme economische groei gekend en ook de filmindustrie is spectaculair toegenomen. Alleen: er zit geen enkele artistieke visie achter. Je kunt enkel hopen dat onze regisseurs even creatief zullen blijven als het wat minder gaat.

Poetry

Vanaf 27/10 in de bioscoop.

Door Dave Mestdach

‘Als regisseur moet je schoonheid zoeken in wat lelijk of pijnlijk is.’